Paul Gauguin

Paul Gauguin
Gauguin, omstreeks 1891.
Geboortenaam	Eugène Henri Paul Gauguin
Gebore	(1848-06-07)7 Junie 1848 Parys, Frankryk
Sterf	8 Mei 1903 (op 54) Atuona, Marquesaseilande, Frans-Polinesië
Nasionaliteit	Frankryk
Veld	Skilderkuns, beeldhouwerk, keramiek, gravering
Beweging	Postimpressionisme, primitivisme

Eugène Henri Paul Gauguin (7 Junie 1848 – 8 Mei 1903) was ’n Franse postimpressionistiese kunstenaar. Hy het nie werklik erkenning gekry tot ná sy dood nie, maar word nou geloof vir sy eksperimentele gebruik van kleur en die sintetistiese styl, wat onderskei kan word van impressionisme. Sy werk het dié van die Franse avant-garde en baie moderne kunstenaars beïnvloed, byvoorbeeld dié van Pablo Picasso en Henri Matisse. Gauguin se kuns het ná sy dood gewild geword, deels danksy die pogings van die kunshandelaar Ambroise Vollard, wat uitstallings van sy werk gereël of help reël het.^[1][2] Baie van sy skilderye was in besit van die Rus Sergei Sjtsjoekin^[3] en ander belangrike versamelaars.

Hy was ’n belangrike figuur in die simbolistiese beweging as 'n skilder, beeldhouer, keramiekkunstenaar en skrywer. Sy gebruik van kleur het regstreeks tot die sintetistiese styl in moderne kuns gelei, terwyl sy uitbeelding van die inherente bedoeling van die mense in sy skilderye die weg gebaan het na primitivisme en die terugkeer na die landelike. Hy was ook ’n belangrike voorstander van houtgraverings en houtsneewerk as kunsvorms.^[4][5]

Gauguin is in Parys, Frankryk, gebore as die seun van die joernalis Clovis Gauguin en Alina Maria Chazal, wie se pa lid was van ’n invloedryke Peruviaanse familie. In 1850^[6] het die familie van Parys na Peru verhuis vanweë die politieke klimaat van destyds. Clovis is tydens die reis oorlede en die 18 maande oue Paul, sy ma en suster is alleen agtergelaat. Hulle het vier jaar lank in Lima gewoon, by sy ma se broer en dié se familie. Peruviaanse beelde sou later Gauguin se kuns beïnvloed.

Dit was in Lima waar Gauguin die eerste keer met kuns kennis gemaak het. Sy ma het Pre-Colombiaanse pottebakkery bewonder en Inkapotte versamel. Later in sy lewe sou sy betowering deur antieke Peruviaanse kulture lei tot meer as 20 kunswerke wat deur ’n pre-Inka-mummie geïnspireer is.^[7]

Toe Gauguin sewe jaar oud was, het hy en sy familie na Frankryk teruggekeer en by sy oupa aan vaderskant in Orléans gaan woon. Gauguin het hier Frans geleer, hoewel sy eerste en verkose taal Peruviaanse Spaans gebly het.

Nadat hy ’n paar plaaslike skole bygewoon het, is Gauguin na die prestigeryke Rooms-Katolieke skool Petit Séminaire de La Chapelle-Saint-Mesmin gestuur.^[8] Hy was drie jaar lank in dié skool en op 14 is hy na die Loriol-instituut in Parys, ’n vlootskool, gestuur voordat hy na Orléans teruggekeer en sy studie aan die Lycée Jeanne D'Arc voltooi het. Hy het hierna ’n vlieëniersassistent in die handelsvloot geword. Drie jaar later het hy vir twee jaar by die Franse vloot aangesluit.^[9] Sy ma is op 7 Julie 1867 oorlede, maar hy het eers maande later daarvan uitgevind toe ’n brief van sy suster af hom in Indië bereik.^[10][11]

In 1871 het Gauguin ’n aandelemakelaar in Parys geword en werk by die Paryse Beurs gekry. Hy het vir die volgende 11 jaar ’n suksesvolle sakeman geword. Hy het ’n goeie salaris verdien en ook in kuns handel gedryf.^[12][13] In 1882 het die Paryse Beurs in duie gestort en die aanvraag na kuns het afgeneem. Gauguin se inkomste het skerp gedaal en hy het eindelik besluit om voltyds te skilder.^[14][15]

In 1873 is Gauguin getroud met ’n Deense vrou, Mette-Sophie Gad (1850–1920). Oor die volgende 10 jaar het hulle vyf kinders gehad: Émile (1874–1955), Aline (1877–1897), Clovis (1879–1900), Jean René (1881–1961) en Paul Rollon (1883–1961). Teen 1884 het Gauguin en sy gesin na Kopenhagen in Denemarke verhuis waar hy weer ’n sakeman geword het deur dekseile te verkoop. Dit was nie ’n sukses nie en Mette het die broodwinner geword deur Franse lesse te gee.^[16]

Sy middelklasgesin en huwelik het uitmekaargeval toe hy voltyds begin skilder. Hy het in 1885 na Parys teruggekeer en hy en Mette is in 1894 uitmekaar.^[17][18]

In 1873, min of meer die tyd dat hy ’n aandelemakelaar geword het, het Gauguin deeltyds begin skilder. Sy Paryse lewe was gesentreer om die 9de arrondissement.^[19][20] Naby sy huis was die kafees wat deur die impressioniste besoek is. Gauguin het ook kunsgalerye besoek en werk van opkomende kunstenaars gekoop. Hy het die Deens-Franse kunstenaar Camille Pissarro bevriend^[21] en hom Sondae besoek om in sy tuin te skilder. Pissarro het hom aan verskeie ander kunstenaars voorgestel.

In 1877 het Gauguin oor die rivier na die armer, nuwer stedelike uitbreiding Vaugirard getrek. Hier het hy ’n ateljee gehad.^[20] Hy het in 1881 en 1882 skilderye vertoon in impressionistiese uitstallings. Sy skilderye het nie goeie resensies gekry nie hoewel sommige van hulle, soos Die Marktuine van Vaugirard, nou hoog aangeskryf word.^[22][23]

In die twee somers ná die ineenstorting van die Paryse Beurs het Gauguin saam met Pissarro en soms Paul Cézanne geskilder. In Oktober 1883 het hy besluit om ’n voltydse skilder te word en hy en sy gesin het na Rouen verhuis waar hulle goedkoper kon woon. Teen die einde van die jaar het Mette egter na Kopenhagen teruggekeer. Gauguin het haar in November 1884 gevolg en sy kunsversameling met hom saamgeneem (dit het daarna in Kopenhagen agtergebly).^[24][25]

Die lewe in Kopenhagen was egter nie makliker nie en Mette en haar familie het Gauguin gevra om na Parys terug te keer.^[26]

• 
  Die Marktuine van Vaugirard, 1879, Smith College Museum of Art.
• 
  Winterlandskap, 1879, Museum of Fine Arts in Budapest.
• 
  Portret van Madame Gauguin, omstreeks 1880–'81, Foundation E.G. Bührle, Zürich.
• 
  Tuin in Vaugirard (die skilder se gesin), 1881, Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagen.

Gauguin het in Junie 1885 saam met sy sesjarige seun, Clovis, na Parys teruggekeer terwyl die res van die gesin in Kopenhagen agtergebly het. Dit was aanvanklik vir hom moeilik om weer by die Paryse kunswêreld betrokke te raak en hy het die eerste winter in armoede deurgebring. Clovis het eindelik siek geword en is na ’n kosskool gestuur met geld van Gauguin se suster Marie.^[27][28] In dié jaar het hy min geskilder. In Mei 1886 het hy 19 skilderye en ’n houtreliëfwerk op ’n impressionistiese uitstalling vertoon.^[29] Die meeste was vroeëre werke van Rouen of Kopenhagen. Daar was ook niks nuuts in die paar nuwe skilderye nie, hoewel sy Baigneuses à Dieppe ("Swemmende Vroue") die bekendstelling was van wat later ’n herhalende motief sou word: vroue in die branders.

Die uitstalling het Georges Seurat gevestig as leier van die avant-garde-beweging in Paris. Gauguin het sy neo-impressionistiese, pointillistiese tegniek verwerp en later in die jaar was sy vriendskap met Pissarro ook tot niet – dié was daarna taamlik vyandig teenoor Gauguin.^[30][31]

Gauguin het die somer van 1886 in die kunstenaarskolonie Pont-Aven in Bretagne deurgebring. Dit was nie net goedkoop om daar te woon nie, maar hy was ook gewild onder die jong kunsstudente wat elke somer daarheen gestroom het. Hy is in dié tyd onthou vir beide sy eksentrieke voorkoms en sy kuns. Onder sy nuwe kennisse was Charles Laval, wat Gauguin die volgende jaar na Panama en Martinique vergesel het.^[32][33]

Daardie somer het hy ’n paar skilderye geskilder van naakte figure in die styl van Pissarro en Degas. Die meeste was landskappe soos La Bergère Bretonne (Die Bretonse Herderin), waarin die figuur ’n ondergeskikte rol speel. Sy Jeunes Bretons au bain (Jong Bretonse Seuns wat Swem), wat ’n tema bekendstel waarheen hy altyd teruggekeer het wanneer hy Pont-Aven besoek het, is duidelik onder invloed van Degas in die ontwerp en gebruik van kleur. Die naïewe tekeninge van die Engelse kunstenaar Randolph Caldecott, wat gebruik is om ’n gewilde gids oor Bretagne te illustreer, het die aandag getrek van die avant-garde-kunsstudente van Pont-Aven, wat gretig was om hulself te bevry van die konserwatisme van hul akademies, en Gauguin het hulle doelbewus nageboots in sy sketse van Bretonse meisies.^[34] Hy het dié sketse later in sy Paryse ateljee in skilderye omskep. Die belangrikste een was Vier Bretonse Vroue – dit toon ’n duidelik wegbreek van sy vroeëre impressionistiese styl en bevat terselfdertyd iets van die naïwiteit van Caldecott se illustrasies, waarin eienskappe so oordrewe uitgebeeld word dat dit byna karikatuuragtig is.^[33][35]

Gauguin het saam met Émile Bernard, Charles Laval, Émile Schuffenecker en baie ander na Pont-Aven teruggekeer ná sy reise in Panama en Martinique. Die gebruik van kleur en die simbolistiese keuse van voorwerpe onderskei dit wat nou bekend is as die Pont-Aven-skool. Gauguin was teleurgesteld deur impressionisme. Hy het gevoel die tradisionele Europese skildery was te nabootsend en dat dit simboliese diepte kortkom. Daarteenoor was die kuns van Afrika en Asië vir hom vol mistieke simbolisme en energie.

Die kuns van ander kulture was in dié tyd gewild in Europa, veral dié van Japan, en Gauguin is in 1889 genooi om aan ’n belangrike uitstalling deel te neem waar net genooide kunstenaars werke kon tentoonstel.

• 
  Swemmende Vroue, 1885, Nasionale Museum van Westerse Kuns, Tokio.
• 
  La Bergère Bretonne, 1886, Laing-kunsgalery.
• 
  Bretonse Meisie, 1886, Burrell-versameling, Glasgow.
• 
  Bretonse Swemmer, 1886, Chicago-kunsinstituut.

Onder die invloed van volkskuns en Japannese drukwerk het Gauguin se werk gevorder tot cloisonnisme, ’n styl wat sy naam gekry het by die resensent Édouard Dujardin vanweë Émile Bernard se metode om plat beelde met sterk kleure en buitelyne te skilder. Dit het Dujardin herinner aan die Middeleeuse cloisonné-emaljetegniek. Gauguin was ’n aanhanger van Bernard se kuns en sy toepassing van ’n styl wat Gauguin gepas het in sy soeke daarna om die essensie van ’n voorwerp vas te vang.^[36]

In Die Geel Christus (1889), wat dikwels beskryf word as ’n tipiese cloisonnistiese werk, is die beeld gedegradeer tot areas van suiwer kleur wat deur dik swart buitelyne geskei word. In sulke werke het Gauguin min aandag aan klassieke perspektief en subtiele veranderings van kleur gegee, en so die twee mees tipiese eienskappe van post-Renaissance-skilderwerk geïgnoreer. Sy werk het later ontwikkel in die rigting van sintetisme, waarin nie vorm of kleur oorheers nie, maar ’n ewe groot rol speel.

• 
  Die Geel Christus (Le Christ jaune), 1889, Albright-Knox-kunsgalery, Buffalo, NY.
• 
  Stillewe met Profiel van Laval, 1886, Indianapolis-kunsmuseum.

In 1887, nadat Gauguin Panama besoek het, het hy sowat ses maande naby Saint-Pierre in Martinique deurgebring saam met sy vriend die kunstenaar Charles Laval. Sy gedagtes en ondervindings van dié tyd is vasgevang in sy briewe aan sy vrou, Mette, en sy kunstenaarsvriend Emile Schuffenecker.^[37]

In Panama was hy platsak en sonder werk. Frankryk het in dié tyd ’n beleid gehad dat iemand se bootreis terug betaal sou word as hulle in ’n Franse kolonie gestrand geraak het. Gauguin en Laval het van dié beleid gebruik gemaak om na Frankryk terug te vaar, maar by die Martinique-hawe Saint-Pierre besluit om van die boot af te klim. Kenners verskil daaroor of hy met voorbedagde rade of spontaan besluit het om op die eiland te bly. Op Martinique het hy in ’n hut gebly en daarvan gehou om die plaaslike mense dop te hou terwyl hulle met hul daaglikse bedrywighede besig was.^[38] Die hut was egter warm in die somer en het gelek wanneer dit reën. Gauguin het ook siek geword. Terwyl hy daar was, het hy tussen 10 en 20 werke geskilder, gereis en blykbaar kontak gemaak met ’n klein gemeenskap Indiese immigrante. Dit het later sy werk beïnvloed deurdat hy Indiese simbole ingewerk het. Tydens sy verblyf was die skrywer Lafcadio Hearn ook op die eiland.^[39] Sy vertellings verskaf ’n historiese vergelyking vir Gauguin se skilderye.

Hy het sover bekend 11 skilderye voltooi. In sy briewe aan Schuffenecker is ’n opgewondenheid te bespeur oor die eksotiese ligging en eilandbewoners op sy skilderye. Die werke het oor die algemeen helder kleure en is van figure in die buitelug. Hoewel hy kort op die eiland was, het dit ’n groot invloed op sy werk gehad. Hy het later van die figure en sketse weer in skilderye gebruik, soos die motief in Tussen die Mango's.^[40] Plattelandse en inheemse bevolkings het ’n gewilde onderwerp gebly in Gauguin se werk nadat hy die eiland verlaat het.

• 
  Huttes sous les arbres, 1887, private versameling, Washington.
• 
  Bord de Mer II, 1887, private versameling, Parys.
• 
  By die Dam, 1887, Van Gogh-museum, Amsterdam.
• 
  Conversation Tropiques (Négresses Causant), 1887, private versameling, Dallas.
• 
  Tussen die Mango's (La Cueillette des Fruits), 1887, Van Gogh-museum, Amsterdam.^[40]

Gauguin se Martinique-skilderye is deur die handelaar Arsène Poitier uitgestal. Daar is hulle gesien en bewonder deur Vincent van Gogh en sy kunshandelaarbroer, Theo van Gogh, wie se maatskappy Goupil & Cie sake met Portier gedoen het. Theo het drie van Gauguin se skilderye gekoop en hulle by Goupil uitgestal – so het hy Gauguin aan ryk klante bekend gestel. Terselfdertyd het Vincent en Gauguin goed bevriend geraak en hulle het oor kuns gekorrespondeer, iets wat instrumenteel was in Gauguin se formulering van sy filosofie oor kuns.^[41][42] Die reëling met Goupil het voortgeduur tot ná Theo's se dood in Januarie 1891.

Gauguin en Vincent se verhouding het later gespanne geraak. In 1888, op voorstel van Theo, het Gauguin en Vincent nege weke lank saam geskilder by Vincent se "Geel Huis" in Arles. Hul verhouding het versuur en eindelik het Gauguin besluit om weg te gaan. Op die aand van 23 Desember 1888, volgens ’n baie latere weergawe van Gauguin, het Van Gogh hom met ’n skeermeslem gekonfronteer. Later die aand het Van Gogh die onderste deel van sy linker-oorlob afgesny. Van Gogh is die volgende dag in die hospitaal opgeneem en Gauguin het Arles verlaat.^[43] Hulle het mekaar nooit weer gesien nie, maar steeds gekorrespondeer. In 1890 het Gauguin selfs voorgestel hulle stig ’n kunsateljee in Antwerpen.^[44]

Gauguin het later beweer hy het ’n belangrike rol gespeel in Van Gogh se ontwikkeling as ’n skilder by Arles. Terwyl Van Gogh vir ’n kort ruk geëksperimenteer het met Gauguin se teorie van skilder uit die verbeelding in skilderye soos Gedagte aan die Tuin by Etten, het dit hom nie geval nie en hy het gou teruggekeer na skilder van die natuur af.^[45][46]

Teen 1890 het Gauguin besluit om Tahiti sy volgende kunsbestemming te maak. Die verkoop van skilderye in Parys en ander gebeure het dit finansieel moontlik gemaak.^[47]

Hy het die eerste drie maande in die kolonie se hoofstad, Papeete, deurgebring wat reeds baie deur die Franse en Europese kultuur beïnvloed was. Sy biograaf Belinda Thomson meen hy was teleurgesteld deur die ondervinding. Hy kon nie die plesierlewe in Papeete bekostig nie en ’n vroeë skildery is nie goed ontvang nie.^[48] Hy het besluit om by Mataiea, Papeari, sowat 45 km van Papeete af, in ’n bamboeshut te gaan woon. Hier het hy die Tahitiaanse lewe geskilder in werke soos Fatata te Miti (By die See) en Ia Orana Maria (Ave Maria). Laasgenoemde het sy mees gesogte Tahitiaanse skildery geword.^[49]

Baie van sy beste skildery kom uit dié tydperk. Sy eerste skildery van ’n Tahitiaanse model is vermoedelik Vahine no te tiare (Vrou met ’n Blom). Die skildery is bekend vir die getroue uitbeelding van Polinesiese gelaatstrekke. Hy het die skildery na sy beskermheer George-Daniel de Monfreid gestuur, wat ’n vriend van Schuffenecker was en Gauguin se grootste aanhanger in Tahiti sou word. Teen die laatsomer van 1892 is die skildery in die Goupil-galery in Parys uitgestal.^[50] Die kunshistorikus Nancy Mowll Mathews glo Gauguin se kennismaking met eksotiese sensualiteit in Tahiti, wat so duidelik uit die skildery blyk, was verreweg die belangrikste aspek van sy verblyf op die eiland.^[51]

Gauguin het boeke geleen waarin die vergete kultuur en godsdiens van Tahiti beskryf word en hy was gefassineer deur die vertellings oor die geheime godsdiensorde Arioi en hul god, Oro. Omdat die boeke geen illustrasies bevat het nie, kon hy sy verbeelding vrye teuels gee. Hy het in die volgende jaar sowat 20 skilderye en ’n dosyn houtsneewerke voltooi. Die eerste was Te aa no Areois (Die Saad van die Areoi), wat Oro se aardvrou, Vairaumati, uitbeeld. Dit is nou in die Metropolitan-kunsmuseum in New York. Sy geïllustreerde notaboek uit dié tyd, Ancien Culte Mahorie, is in die Louvre.^[52][53][54]

Gauguin het nege van sy skilderye na Monfreid in Parys gestuur. Hulle is eindelik in Kopenhagen uitgestal saam met werke van Vincent van Gogh. Berigte dat hulle goed ontvang is (hoewel net twee verkoop is) het Gauguin aangespoor om terug te keer met nog 70 ander skilderye wat hy voltooi het.^[55][56] Sy geld was in elk geval teen dié tyd op en hy moes van ’n gratis bootreis huis toe gebruik maak. Hy het ook gesondheidsprobleme gehad wat die plaaslike dokter as hartprobleme gediagnoseer het, hoewel Mathews voorstel dit kon vroeë tekens van gevorderde sifilis gewees het.^[57]

Gauguin het later ’n reisverhaal geskryf (wat in 1901 die eerste keer gepubliseer is) met die naam Noa Noa. Dit is aanvanklik beskou as kommentaar op sy skilderye en ’n beskrywing van sy ondervindings op Tahiti. Moderne resensente het voorgestel die inhoud van die boek was deels die produk van fantasie en plagiaat.^[58][59] Daarin onthul hy dat hy teen dié tyd ’n 13-jarige meisie as sy plaaslike vrou geneem het. Sy was Teha'amana (in sy reisverhaal Tehura genoem), en sy was teen die einde van die somer van 1892 swanger by hom.^[60][61][62]

Teha'amana was die onderwerp van verskeie van Gauguin se skilderye, onder meer Merahi metua no Tehamana en die bekende Doodsengel wat Waghou, asook die houtsneewerk Tehura.^[63]

• 
  ’n Bladsy uit Gauguin se notaboek, Ancien Culte Mahorie, Louvre.
• 
  Te aa no areois (Die Saad van die Areoi), 1892, Museum van Moderne Kuns, Manhattan.
• 
  Doodsengel wat Waghou, 1892, Albright-Knox-kunsgalery, Buffalo, NY.
• 
  Tehura (Teha'amana), 1891-'93, Musée d'Orsay, Parys.

Gauguin het in Augustus 1893 na Frankryk teruggekeer waar hy steeds Tahitiaanse onderwerpe geskilder het, soos Mahana no atua (Dag van die God) en Nave nave moe (Gewyde Lente, Soete Drome).^[64][65] ’n Uitstalling by die Durand-Ruel-galery in November 1894 was ’n taamlike sukses en 11 van die 40 skilderye is teen goeie pryse verkoop. Hy het ’n woonstel gehuur by 6 rue Vercingétorix aan die rand van Montparnasse, wat deur baie kunstenaars besoek is, en ’n weeklikse salon begin hou. Hy het ’n eksotiese persona aangeneem; hy het Polinesiese klere aangetrek en ’n openlike verhouding aangeknoop met ’n tienermeisie wat "half-Indies, half-Maleis" was, bekend as Annah die Javaan.^[66][67]

Hierna het hy in onguns by Durand-Ruel geraak om redes wat nie duidelik is nie. Mathews meen dit was tragies vir Gauguin se loopbaan. Hy het onder meer die kans verloor om aan die Amerikaanse mark bekend gestel te word.^[68] Aan die begin van 1894 het hy houtsneewerke met ’n eksperimentele tegniek voorberei vir sy beplande reisverhaal, Noa Noa. Hy het vir die somer na Pont-Aven teruggekeer. Die volgende jaar het hy ’n uitstalling in Parys gehou, maar dit was nie ’n sukses nie. Die handelaar Ambroise Vollard het egter wel van sy werk in Maart 1895 in sy galery vertoon.^[69]

Hy het ’n groot keramiekstandbeeld met die naam Oviri voorgelê vir die salon-opening van die Société Nationale des Beaux-Arts in April 1895.^[70] Sy biograaf Charles Morice meen die werk is "letterlik uit die uitstalling gegooi", maar volgens Vollard is dit eers toegelaat nadat die kunstenaar Ernest Chaplet gedreig het om al sy eie werk te onttrek.^[71] Gauguin het die geleentheid gebruik om meer openbare blootstelling te kry deur ’n brief aan die koerant Le Soir te skryf waarin hy uitvaar oor die stand van moderne keramiekwerk.^[72]

Teen dié tyd was sy huwelik heeltemal op die rotse. Nadat Gauguin aanvanklik geweier het om 13 000 frank wat hy by sy oom Isidore geërf het met sy vrou te deel, het hy haar eindelik 1 500 frank gegee. Mette was woedend en het net deur Schuffenhecker met hom gekommunikeer.^[17][49]

• 
  Nave nave moe (Gewyde Lente, Soete Drome), 1894, Hermitage.
• 
  Annah die Javaan, 1893, private versameling.
• 
  Paul Gauguin, Alfons Mucha, Luděk Marold en Annah die Javaan in Mucha se ateljee, 1893.
• 
  Nave Nave Fenua (Verruklike Land), houtsnee in die Noa Noa-reeks, 1894, Ontario-kunsgalery.

Gauguin het op 28 Junie 1895 weer na Tahiti vertrek. Dit was volgens Thomson onder redelik negatiewe omstandighede – sy ontnugtering deur die Paryse kunstoneel is vererger deur twee aanvalle op hom in dieselfde uitgawe van die tydskrif Mercure de France.^[73][74] Mathews beweer sy afsondering in Parys was so groot dat hy geen ander keuse gehad het as om sy plek in die Tahitiaanse gemeenskap te probeer terugwen nie.^[75][76]

Hy het in September 1895 op die eiland aangekom en het die volgende ses jaar daar gewoon terwyl hy vir die grootste deel van dié tyd ’n skynbaar gerieflike lewe as ’n kunstenaar gelei het – naby, of soms in, Papeete. In dié tyd het hy geleef van ’n toenemend bestendige reeks verkope asook die steun van vriende en ondersteuners. Daar was egter ’n tydperk, van 1898 tot 1899, toe hy ’n kantoorwerk in Papeete moes doen. Hy het daarna ’n ruim huis van riete en dekgras gebou in ’n gegoede deel van Punaauia, 16 km oos van Papeete. Hy het ’n groot ateljee gehad en geen koste ontsien nie. Die amateurfotograaf Jules Agostini, ’n kennis van Gauguin, het in 1896 ’n foto van die huis geneem.^[77][78][79] Later het die verkoop van die grond hom genoop om ’n nuwe huis in dieselfde buurt te bou.^[80][81]

Hy het ’n perdekar gehad waarmee hy daagliks na Papeete kon reis om aan die kolonie se sosiale lewe deel te neem as hy sou wou. Hy het ingeteken op die Mercure de France (en was selfs ’n aandeelhouer), teen daardie tyd Frankryk se voorste kritiese tydskrif. Gauguin het met ander kunstenaars, handelaars, resensente en klante in Paris gekorrespondeer.^[82] In sy jaar in Papeete en daarna het hy ’n toenemende rol in die plaaslike politiek gespeel en bydraes gelewer vir ’n nuwe plaaslike koerant wat teen die koloniale regering was, Les Guêpes (Die Perdebye). Hy was eindelik die redakteur van sy eie maandelikse publikasie, Le Sourire: Journal sérieux (Die Glimlag: ’n Ernstige Koerant).^[83] Van die kunswerk en houtsnee van die koerant het behoue gebly.^[84]

In Februarie 1900 het hy die redakteur van Les Guêpes geword en ’n salaris verdien. Hy was redakteur totdat hy Tahiti in September 1901 verlaat het. Die koerant onder sy leiding was bekend vir hewige aanvalle op die goewerneur en die amptenary in die algemeen, maar het hom nie juis vir kwessies van die plaaslike bevolking beywer nie, hoewel dit destyds as sulks beskou is.^[85][86]

In die eerste jaar het hy nie geskilder nie en op beeldhouwerk gekonsentreer. Toe hy weer begin skilder, het hy sy reeks sensuele naakfigure voortgesit in skilderye soos Te tamari no atua (Seun van God) en O Taiti (Nimmermeer). Thomson sien ’n toename in kompleksiteit.^[87] Mathews merk ’n terugkeer na Christelike simbole wat hom gewild sou gemaak het by die koloniste van dié tyd wat gretig was om dit wat van die plaaslike kultuur oor was, te bewaar deur klem te lê op die universaliteit van godsdiensbeginsels. In dié skilderye het Gauguin tot sy medekoloniste in Papeete gespreek, nie tot sy vorige avant-garde-gehoor in Parys nie.^[88][89]

Sy gesondheid het agteruitgegaan en hy is verskeie kere vir verskillende kwale in die hospitaal opgeneem. Terwyl hy in Frankryk was, is sy enkel in ’n dronkgeveg gebreek^[90] en die oop wond het nooit heeltemal gesond geword nie. Dit was nou pynlik en sere het oral aan sy bene gevorm. Dit is met arseen behandel. Gauguin het die tropiese klimaat die skuld gegee en die sere as "ekseem" beskryf, maar sy biograwe stem saam dit moes weens vorderende sifilis gewees het.^{[57][lower-alpha 1]}

In April 1897 het hy die nuus gekry dat sy gunstelingdogter, Aline, aan longontsteking dood is. In dié maand het hy ook gehoor hy moet sy huis verlaat omdat die grond waarop dit staan, verkoop is. Hy het ’n banklening aangegaan om ’n uitspattiger houthuis met ’n pragtige uitsig op die berge en see te bou. Hy het egter oorboord gegaan en teen die einde van die jaar het die bank gedreig om die lening op te roep.^[92] Hy was desperaat oor sy swak gesondheid en geldprobleme. Hy het in dié tyd sy grootse Waar Kom Ons Vandaan? Wat Is Ons? Waarheen Gaan Ons? voltooi – hy het dit as sy meesterstuk en die finale bewys van sy talent beskou (in ’n brief aan Monfreid het hy gesê hy het probeer selfmoord pleeg nadat hy dit voltooi het).^[93][94][95]

Die skildery is in November die volgende jaar in Vollard se galery uitgestal saam met agt tematies verwante werke wat hy in Julie voltooi het.^[96] Dit was sy eerste groot uitstalling in Parys sedert sy Durand-Ruel-vertoning in 1893. Dit was ’n groot sukses en resensente het sy nuwe kalmte geprys. Waar Kom Ons Vandaan? het egter gemengde resensies gekry en dit was vir Vollard moeilik om dit verkoop te kry. Hy het dit eindelik in 1901 verkoop.

Georges Chaudet, Gauguin se handelaar in Parys, is in 1899 oorlede. Vollard het Gauguin se skilderye deur Chaudet gekoop en het nou reëlings met Gauguin self getref.^[97][98] Volgens die ooreenkoms het Gauguin ’n maandelikse vooruitbetaling van 300 frank gekry vir die gewaarborgde lewering van minstens 25 ongesiene skilderye per jaar teen 200 frank elk, en Vollard sou sy kunsmateriaal voorsien. Daar was aanvanklik probleme van albei kante af, maar Gauguin kon eindelik sy droom verwesenlik om op die Marquesaseilande te gaan woon op soek na ’n nog primitiewer gemeenskap. Hy het sy laaste maande in Tahiti in taamlike gerief deurgebring en sy vriende rojaal onthaal.^{[99][100][101]}

Gauguin kon nie sy keramiekwerk op die eilande voortsit nie omdat daar nie geskikte klei was nie.^[102] Hy het ook nie toegang tot ’n drukker gehad nie en moes hom in sy grafiese werk noodgedwonge tot die monotipe-proses wend.^[103] Voorbeelde hiervan wat behoue gebly het, is taamlik skaars en duur.^[104]

Gaugin se vahine (vrou) in dié tyd was Pahura (Pau'ura), die tienerdogter van Thaise bure in Punaauia.^[105] Hulle het twee kinders gehad, maar die dogtertjie is as baba oorlede. Die seun het sy self grootgemaak. Sy afstammelinge het steeds in Tahiti gewoon ten tyde van Mathews se biografie (2001). Paa'ura het geweier om haar familie in Punaauia agter te laat om saam met Gauguin na die Marquesaseilande te gaan.^[106] Toe die Engelse skrywer W. Somerset Maugham haar in 1917 besoek, kon sy hom feitlik niks van Gauguin vertel nie en het sy hom oor die kole gehaal omdat hy haar besoek het sonder om vir haar geld van Gauguin se familie af te bring.^[107]

• 
  Oyez Hui Iesu (Christus aan die Kruis), omgekeerde afdruk van ’n 1896-houtsilinder, Museum van Beeldende Kunste, Boston.
• 
  O Taiti (Nimmermeer), 1897, Courtauld-instituut.
• 
  Eve (Die Nagmerrie), 1899–1900, monotipe, J. Paul Getty-museum, Kalifornië.

Gauguin het daarvan gedroom om op die Marquesaseilande te bly sedert hy in sy eerste maande in Tahiti ’n versameling Marquesaanse bakke en wapens in Papeete gesien het.^[108] Hy het egter gevind die gemeenskap het, nes op Tahiti, sy kulturele identiteit verloor. Van die argipels in die Stille Oseaan is Marquesas die swaarste getref deur Westerse siektes (veral tering).^[109] ’n Bevolking wat in die 18de eeu sowat 80 000 getel het, het afgeneem tot net 4 000.^[110] Katolieke sendelinge het die fort gehou en in ’n poging om dronkenskap en promiskuïteit hok te slaan het hulle alle plaaslike kinders gedwing om sendingskole by te woon totdat hulle in hul tienerjare was. Die Franse koloniale bewind is afgedwing deur ’n gendarmerie wat bekend was vir sy kwaadwilligheid en domheid, terwyl beide Westerse en Chinese handelaars die plaaslike bevolking uitgebuit het.^[111][112]

Gauguin het op 16 September 1901 op die eilande aangekom en op Atuona op die eiland Hiva-Oa gaan woon. Dit was die administratiewe hoofdorp van die eilandgroep, maar heelwat minder ontwikkel as Papeete. Daar was ’n militêre dokter, maar geen hospitaal nie. Die dokter is die volgende jaar na Papeete verskuif en daarna was Gauguin aangewese op die eilande se twee gesondheidswerkers, die Viëtnamese avonturier Nguyen Van Cam (Ky Dong), wat geen formele mediese opleiding gehad het nie, en die Protestantse pastoor Paul Vernier, wat medies en teologie studeer het.^[113][114] Albei sou later goeie vriende word.^[115]

Hy het ’n erf in die middel van die dorp van die Katolieke sending gekoop nadat hy die plaaslike biskop se guns gewen het deur gereeld kerk toe te gaan. Die biskop was Joseph Martin, wat aanvanklik van Gauguin gehou het omdat hy geweet het Gauguin was tydens sy joernalistieke loopbaan in Tahiti aan die kant van die Katolieke party.^[116]

Gauguin het ’n stewige tweeverdiepinghuis op sy erf gebou – stewig genoeg om later ’n sikloon te weerstaan wat die meeste van die ander huise op die dorp verwoes het. Hy is gehelp deur die beste twee Marquesaanse messelaars op die eiland; een van hulle was Tioka, wat van kop tot tone volgens die tradisionele Marquesaanse tradisie getatoeëer was (iets wat die sendelinge sterk afgekeur het). Tioka was ’n diaken in Vernier se gemeente en het ná die sikloon Gauguin se buurman geword nadat Gauguin hom ’n hoek van sy erf gegee het.

Volgens ’n naamplaatjie was die huis se naam Maison du Jouir (Huis van Plesier). Die mure was versier met onder meer sy versameling van 45 pornografiese foto's wat hy op pad van Frankryk af in Port Said gekoop het.^[117] In die begindae, totdat Gauguin ’n vahine gekry het, het die huis saans bewonderende skares gelok wat na die foto's kom staar en tot laat partytjie gehou het.^[118] Nodeloos om te sê, het dit Gauguin nie gelief gemaak by die Katolieke biskop nie, veral nadat Gauguin twee beelde by sy trappe geplaas het wat die spot dryf met die biskop en ’n diensmeisie wat na bewering sy minnares was^[119] – en nog minder toe Gauguin later die ongewilde sendingskoolstelsel aanval.^[120] Die beelde van die biskop en sy vermeende minnares was onder minstens agt beelde by die huis, waarvan die meeste verlore gegaan het. Saam het hulle die kerk se hipokrasie met betrekking tot seksuele sake gekritiseer.^[121][122]

Staatsgeld aan sendingskole is teruggetrek kragtens ’n Franse wet van 1901.^{[109][123][124]} Die skole het gesukkel om as privaat instansies voort te bestaan, en dit is vererger nadat Gauguin vasgestel het die bywoning van enige skool is net verpligtend binne ’n radius van 4 km. Dit het daartoe gelei dat baie tienermeisies uit die skole gehaal is (Gauguin het dit "redding" genoem). Hy het een so ’n meisie, Vaeoho (ook Marie-Rose genoem), as sy vahine geneem; sy was die 14-jarige dogter van ’n plaaslike egpaar wat op ’n dorp 9 km van daar gewoon het.^[125] Dit kon nie vir haar aangenaam gewees het nie, aangesien Gauguin se sere teen dié tyd uiters sleg gelyk het en hulle daagliks verbind moes word.^[114] Sy het egter uit vrye wil by hom gebly en die volgende jaar die lewe geskenk aan ’n dogter, wie se afstammelinge steeds op die eiland bly.^[126]

Teen November het hy sy nuwe huis gedeel met Vaeoho, ’n kok (Kahui), twee ander bediendes (neefs van Tioka), sy hond (Pegau, ’n sinspeling op sy voorletters, PG) en ’n kat. Die huis self, hoewel dit in die middel van die dorp gestaan het, was omring deur bome en afgesonder. Die partytjies het opgehou en Gauguin het produktief begin werk. Hy het die volgende April 20 skilderye vir Vollard gestuur.^[127] Hy het gedink hy sal nuwe motiewe in Marquesas vind, waar dit maklik was om modelle te kry en met ’n nuwe land om te verken.^[128] Sy werk in Marquesas kan egter net van sy Tahitiaanse skilderye onderskei word deur kenners of aan die datum;^[129] dit bly byvoorbeeld onseker waar hy Twee Vroue geskilder het.^[130]

Volgens Anna Szech word sy latere werke onderskei deur hul kalmte en swaarmoedigheid, maar dit bevat ook elemente van ongerustheid. In die tweede van twee weergawes van Cavaliers sur la Plage (Ruiters op die Strand), dui wolke wat saampak en skuimende branders op ’n dreigende storm, terwyl die twee figure in die verte op grys perde ’n weerspieëling is van soortgelyke figure in ander skilderye wat vermoedelik die dood simboliseer.^[131]

Gauguin het in dié tyd landskappe, stillewes en figuurstudies geskilder met die oog op wat Vollard se klante wou hê; hy het die primitiewe en die verlore-paradys-tema van sy Tahitiaanse skilderye vermy.^[132] Daar is egter drie belangrike skilderye van hierdie laaste tydperk wat op ’n dieper denke dui. Die eerste twee is Jeune fille à l'éventail (Jong Meisie met ’n Waaier) en Le Sorcier d'Hiva Oa (Marquesaanse Man met ’n Rooi Mantel). Die model vir Jeune fille was die rooikopdogter Tohotaua van ’n hoofman van ’n naburige eiland. Dit lyk of dit geskilder is van ’n foto af wat Vernier later vir Vollard gestuur het. Die model vir Le sorcier kon Haapuani gewees het, ’n danser en gevreesde kulkunstenaar wat ’n goeie vriend van Gauguin was en volgens Danielsson met Tohotau getroud was.^[133] Szech merk op die wit kleur van Tohotau se rok is ’n simbool van mag en die dood in die Polinesiese kultuur; sy verteenwoordig die Maohi-kultuur wat deur uitwissing bedreig word.^[131] Dit lyk of Le Sorcier in dieselfde tyd geskilder is; dit beeld ’n jong man met lang hare en ’n eksotiese rooi mantel uit. Die tweeslagtige aard van die figuur het aandag getrek en die bespiegeling laat ontstaan dat dit Gauguin se doel was om ’n māhū (’n persoon van die derde geslag) uit te beeld eerder as ’n taua of priester.^{[129][134][135]}

Die derde skildery is die pragtige, geheimsinnige Contes barbares (Primitiewe Stories), weer met Tohotau (aan die regterkant). Die linkerkantse figuur is Jacob Meyer de Haan, ’n skildervriend van Gaugin uit Pont-Aven wat ’n paar jaar tevore dood is, en die middelste figuur is weer tweeslagtig, en sommige meen dis weer Haapuani. Die Boeddha-agtige houding en lotusbloeisels laat Elizabeth Childs dink die skildery is ’n meditasie oor die ewigdurende siklusse van die lewe en die moontlikheid van hergeboorte.^[132] Omdat die drie skilderye Vollard eers ná Gauguin se skielike dood bereik het, is dit nie bekend wat Gauguin se bedoeling met hulle was nie.^[136]

In 1902 het Gauguin se gesondheid weer agteruitgegaan, met dieselfde simptome as voorheen: pyn in sy bene, hartkloppings en algemene swakheid. Teen September was die pyn in sy bene so erg dat hy morfieninspuitings begin neem het. Hy was egter bekommerd daaroor en het eerder ’n ander middel gebruik. Sy sig het ook verswak, soos bewys word deur die bril wat hy op sy laaste bekende selfportret dra. Die skildery is eintlik deur sy vriend Ky Dong begin en Gauguin het dit voltooi – vandaar die ontipiese styl.^[137] Dit wys ’n man wat oud en moeg is, maar nog nie verslaan nie.^[138]

Gauguin het dit vir ’n ruk oorweeg om na Spanje te reis vir behandeling. Monfreid het hom egter afgeraai.^[139][140]Volgens hom sou dit die publiek se toenemende waardering van sy werk nadelig beïnvloed. Gauguin se werk was volgens hom "die skeppings van ’n groot man, wat op ’n manier reeds hierdie wêreld verlaat het. Jy moenie terugkeer nie. Jy behoort reeds tot die geskiedenis van kuns."

In Julie 1902 het die swanger Vaeoho na haar familie teruggekeer om daar die lewe aan hul kind te skenk. Sy het nie weer teruggekom nie. In dié tyd het Gauguin se twis met biskop Martin oor die sendingskole ’n hoogtepunt bereik. Moontlik uit eensaamheid het Gauguin begin skryf.^[141][142]

In 1901 is die manuskrip van Noa Noa, wat Gauguin in sy tyd in Parys saam met sy houtsneewerke voorberei het, eindelik saam met gedigte van Charles Morice in boekvorm gepubliseer in die letterkundetydskrif La Plume. Dele daarvan (insluitende sy vertellings van Teha'amana) het voorheen, in 1897, sonder die houtsneewerke verskyn in La Revue Blanche, terwyl hy self uittreksels in Les Guêpes geplaas het terwyl hy redakteur was. Die La Plume-weergawe sou die houtsneewerk insluit, maar hy het toestemming om dit op gladde papier te druk weerhou.^[143] In werklikheid het hy belangstelling in die onderneming met Morice verloor en hy het nooit ’n eksemplaar gesien nie – hy het die aanbod van 100 komplimentêre eksemplare van die hand gewys.^[144] Die publikasie daarvan het hom egter geïnspireer om ander boeke te skryf.^[145]

Van dié boeke sluit in ’n hersiening in 1902 van ’n manuskrip uit 1896-'97, L'Esprit Moderne et le Catholicisme (Die Moderne gees en Katolisisme) oor die Rooms-Katolieke Kerk, met sowat 20 bladsye bygewerk oor sy insig in die kerk ná sy botsings met biskop Martin. Hy het daarna ’n skerp essay, Racontars de Rapin (Stories van ’n Liefhebberaar), oor resensente en kunsresensies geskryf, maar die uitgewer vir wie hy dit gestuur het, het geweier om dit te publiseer. Dit het eers in 1951 eindelik die lig gesien.^{[146][147][148][149][150]}

In Desember 1902 het Gauguin se gesondheid so agteruitgegaan dat hy skaars kon skilder. Hy het sy outobiografie, Avant et après (Voor en Ná), in die volgende twee maande voltooi.^[46] (Dit is in Amerika as Intimate Journals in Engels gepubliseer.) Die titel was veronderstel om sy ondervindings voor en ná sy koms na Tahiti weer te gee en was terselfdertyd ’n huldeblyk aan sy ouma se ongepubliseerde memoires, Verlede en Toekoms. Sy memoires was ’n gefragmenteerde versameling waarnemings oor die lewe in Polinesië, sy eie lewe en opmerkings oor letterkunde en die skilderkuns. Dit het aanvalle bevat op sulke uiteenlopende onderwerpe soos die plaaslike gendarmerie; biskop Martin; sy vrou, Mette, en Dene oor die algemeen – en is afgesluit met ’n beskrywing van sy persoonlike filosofie.^[151] Ná sy dood het die regte na Mette gegaan en dit is eers in 1918 gepubliseer.^[152]

Aan die begin van 1903 was Gauguin swak en het hy baie pyn gehad, en het hy weer morfien begin gebruik. Hy is skielik op die oggend van 8 Mei 1903 oorlede.^[153][154]

• 
  Die Oviri-figuur op Gauguin se graf op Atuona.
• 
  Cavaliers sur la Plage [II] (Ruiters op die strand), 1902, privaat versameling.
• 
  Landskap met ’n Vark en ’n Perd (Hiva Oa), 1903, Ateneum, Helsinki.
• 
  Stillewe met Eksotiese Voëls, 1902, Poesjkin-museum, Moskou.
• 
  Jeune fille à l'éventail (Jong meisie met ’n Waaier), 1902, Museum Folkwang, Duitsland.
• 
  Contes barbares (Primitiewe Stories), 1902, Museum Folkwang.

By sy bed is ’n leë bottel laudanum gekry, wat sommige mense laat vermoed het hy het ’n oordosis geneem.^[155] Vernier het gelo dit was ’n hartaanval.^[156]

Gauguin is die volgende dag op Atuona begrawe. In 1973 is ’n bronsafbeelding van sy Oviri-figuur op sy graf geplaas, soos wat hy wou gehad het.^[157] Ironies is sy naaste buurman in die begraafplaas biskop Martin.

Die nuus van sy dood het Monfreid in Parys eers op 23 Augustus 1903 bereik. Omdat hy nie ’n testament gehad het nie, is sy minder waardevolle besitting op ’n veilig op Atuona verkoop, terwyl sy briewe, manuskripte en skilderye op 5 September 1903 in Papeete opgeveil is. Volgens Mathews het dié vinnige verkoop van sy besittings daaroe gelei dat baie waardevolle inligting oor sy latere jare verlore gegaan het. Thomson reken die lys van goedere wat opgeveil is (waarvan sommige as pornografie verbrand is), toon Gauguin was nie so arm en sy lewe nie so primitief as wat baie geglo het nie.^[158] Mette Gauguin het eindelik die opbrengs van die veilig gekry: sowat 4 000 frank.^[159]

Een van die skilderye wat in Papeete opgeveil is, was Maternité II, ’n kleiner weergawe van Maternité I in die Hermitage. Die oorspronklike een is geskilder in die tyd toe sy vahine Pau'ura in Punaauia die lewe aan hul seun, Emile, geskenk het. Dit is nie bekend hoekom hy daarna die kleiner weergawe geskilder het nie. Dit is vir 150 frank aan ’n vlootoffisier verkoop. In 2004 is dit by Sotheby's vir meer as $39 miljoen verkoop.^[160]

Die Paul Gauguin-kultuursentrum op Atuona het ’n rekonstruksie van sy Maison du Jouir. Die oorspronklike huis het ’n paar jaar lank leeg gestaan. Dele daarvan is in die Musée D'Orsay in Parys en die Paul Gauguin-museum in Tahiti.^[161]

In 2014 het forensiese toetse op tande wat in ’n glasfles naby Gauguin se huis gekry is, twyfel gewerp op die algemene geloof dat hy sifilis gehad het. DNS-toetse het bepaal dit was wel Gauguin se tande, maar geen spoor van kwik is gevind nie, en sifilis is in dié tyd daarmee behandel. Dit beteken Gauguin het óf nie sifilis gehad nie óf hy is nie daarvoor behandel nie.^[162][163]

Gauguin het drie van sy kinders oorleef. Sy dogter Aline is aan longontsteking dood, sy seun Clovis aan ’n bloedinfeksie ná ’n heupoperasie^[164] en nog ’n dogter, sy kind by Pau'ura wie se geboorte uitgebeeld word in Gauguin se 1896-skildery Te tamari no atua, net ’n paar dae ná haar geboorte op Kersdag 1896.^[165]

Sy seun Émile het as ’n bou-ingenieur in Amerika gewerk en is in Florida begrawe. Nog ’n seun, Jean René, het ’n bekende beeldhouer en sosialis geword. Hy is op 21 April 1961 in Kopenhagen oorlede. Pola (Paul Rollon) het ’n kunstenaar en kunsresensent geword en het ’n boek, My Father, Paul Gauguin (1937), geskryf. Gauguin het verskeie ander kinders by sy minnaresse gehad: Germaine (gebore 1891) by Juliette Huais (1866–1955), Émile Marae a Tai (gebore 1899) by Pau'ura en ’n dogter (gebore 1902) by Mari-Rose. Daar is ’n vermoede die Belgiese kunstenares Germaine Chardon was ook Gauguin se dogter. Emile Marae a Tai, wat ongeletterd was en deur Pau'ura in Tahiti grootgemaak is, is in 1963 deur die Franse joernalis Josette Giraud na Chicago gebring en was ’n kunstenaar uit eie reg. Sy afstammelinge het in 2001 nog op Tahiti gewoon.^[164][166]

Primitivisme was ’n skilder- en beeldhoubeweging van die laat 19de eeu. Dit word gekenmerk deur oordrewe liggaamsafmetings, dieretotems, geometriese ontwerpe en sterk kontras. Gauguin was die eerste kunstenaar wat dit gebruik en sukses daarmee behaal het.^[167] Die Europese kultuurelite, wat die kuns van Afrika, Mikronesië en die inheemse volke van die Amerikas vir die eerste keer ontdek het, was betower deur die nuutheid, wildheid en krag wat in die kuns van sulke verafgeleë plekke uitgebeeld is. Nes Pablo Picasso in die vroeë 20ste eeu, is Gauguin geïnspireer en gemotiveer deur die rou krag en eenvoud van die sogenaamde primitiewe kuns van dié kulture.^[168]

Gauguin word ook as ’n postimpressionistiese skilder beskou. Sy sterk, kleurryke en ontwerpgeoriënteerde skilderye het moderne kuns in ’n groot mate beïnvloed. Kunstenaars en bewegings wat in die vroeë 20ste eeu deur hom beïnvloed is, sluit in Vincent van Gogh, Henri Matisse, Pablo Picasso, Georges Braque, André Derain, fauvisme, kubisme en orfisme. Later het hy ook Arthur Frank Mathews en die Amerikaanse Arts and Crafts-beweging beïnvloed.

John Rewald, wat beskou word as een van die grootste kenners van laat 19de-eeuse kuns, het ’n reeks boeke oor die postimpressionistiese tydperk geskryf, onder meer Post-Impressionism: From Van Gogh to Gauguin (1956). ’n Essay, Paul Gauguin: Letters to Ambroise Vollard and André Fontainas (ingesluit in Rewald se Studies in Post-Impressionism, 1986), bespreek Gauguin se jare in Tahiti en die stryd om oorlewing soos gesien in sy korrespondensie met die kunshandelaar Vollard en ander.^[169]

Gauguin se aanvanklike kunsleiding was van Pissarro, maar die verhouding het eerder ’n persoonlike as ’n stylinvloed gehad. Gauguin se meesters was Giotto, Raphael, Ingres, Eugène Delacroix, Manet, Degas en Cézanne.^{[170][171][172]} Sy eie menings, en in sommige gevalle die sielkunde agter sy werk, is ook beïnvloed deur die filosoof Arthur Schopenhauer en digter Stéphane Mallarmé.^[173]

Gauguin, nes sommige van sy tydgenote soos Degas en Toulouse-Lautrec, het ’n doekskilderingsmetode gebruik wat as peinture à l'essence bekend is. Daarvoor word die olie (bindmiddel) uit die verf gedreineer en die oorblywende pappery met terpentyn gemeng. Hy kon dieselfde tegniek in die voorbereiding van sy monotipes gebruik het deur papier in plaas van metaal te gebruik, want dit sou die olie geabsorbeer het en die finale beelde die mat voorkoms gegee het wat hy wou hê.^[174] Gauguin se houtsneewerke was nie minder innoverend nie, selfs vir die avant-garde-kunstenaars wat in dié tyd verantwoordelik was vir die herlewing van die houtsnee. In plaas daarvan om die hout so te kerf dat hy ’n gedetailleerde illustrasie kry, het Gauguin die blokke eers uitgebeitel soos met ’n houtbeeld en dan fyner gereedskap gebruik om detail en tonaliteit in hierdie growwe tekstuur te skep. Baie van sy gereedskap en tegnieke is as eksperimenteel beskou. Hierdie metodologie en gebruik van ruimte het parallel geloop met sy skilderwerk in plat, dekoratiewe reliëfs.^[175]

In Martinique het Gauguin verwante kleure naby mekaar begin gebruik om ’n gedempte voorkoms te verkry.^[176] Sy mensefigure in dié tyd toon ook sy liefde vir Japannese prente, veral vir die naïwiteit van die figure en die eenvoud van die samestellings.^[176] Om dieselfde rede is Gauguin ook deur volkskuns geïnspireer. Hy het die naakte emosionele reinheid van sy onderwerpe op ’n reguit manier weergegee, en die belangrikste vorms en lyne beklemtoon om dit te laat uitstaan.^[177] Een van sy gunstelingtemas was die teenwoordigheid van die bonatuurlike in die alledaagse lewe; hy het selfs antieke Egiptiese grafreliëfs gebruik in Haar Naam is Vairaumati en Ta Matete.^[178]

In ’n onderhoud op 15 Maart 1895 met die koerant L'Écho de Paris het Gauguin verduidelik sy benadering is om sinestesie te behaal (’n sensasie wat in een liggaamsdeel ervaar word wanneer ’n ander liggaamsdeel geprikkel word).^[179] Hy het gesê:

"Elke deel van my skilderye word versigtig oorweeg en vooruit beplan. Net soos in ’n musiekstuk, kan ’n mens sê. My eenvoudige voorwerp, wat uit die alledaagse lewe of die natuur kom, is net ’n voorwendsel wat my deur ’n definitiewe rangskikking van lyne en kleure help om simfonieë en harmonieë te skep. Hulle het geen weerga in die werklikheid nie, in die vulgêre sin van die woord; hulle gee nie regstreeks uitdrukking aan enige idee nie, hul enigste doel is om die verbeelding te stimuleer – soos musiek dit doen sonder die hulp van idees of beelde – net deur daardie geheimsinnige verwantskap wat in ons gedagtes bestaan tussen sekere rankskikkings van kleure en lyne."^[180]

In 1888 het hy in ’n brief aan Schuffenecker die enorme stap verduidelik wat hy weg van impressionisme geneem het en dat hy nou beplan het om die siel van die natuur vas te vang, die antieke waarhede en karakter van sy tonele en bewoners.^[181]

• Die gewildheid van Gauguin se werk het kort ná sy dood toegeneem. Baie van sy latere skilderye is aangekoop deur die Russiese versamelaar Sergei Sjtsjoekin. ’n Aansienlike deel van sy versameling kan gesien word in die Poesjkin-museum in Moskou en Hermitage in Sint Petersburg. Gauguin se skilderye is selde te koop en indien wel, haal hulle pryse van tienmiljoene dollars. Sy 1892-werk Nafea Faa Ipoipo (Wanneer Gaan Jy Trou?) het in Februarie 2015 die wêreld se duurste skildery geword toe die eienaars daarvan dit in ’n privaat transaksie vir $300 miljoen van die hand gesit het. Die koper was vermoedelik die Katar-museums.^[182]
• Gauguin se lewe het W. Somerset Maugham se roman The Moon and Sixpence geïnspireer. Mario Vargas Llosa het sy roman van 2003, The Way to Paradise, op Gauguin se lewe geskoei asook op dié van sy ouma Flora Tristan.
• Gauguin is die onderwerp van minstens twee operas: Federico Elizalde se Paul Gauguin (1943) en Gauguin (a synthetic life) deur Michael Smetanin en Alison Croggon. Déodat de Séverac het sy Klaaglied vir die klavier geskryf ter ere van Gauguin.
• Die Deense rolprent Oviri (1986) is ’n biografiese fliek. Dit gaan oor die skilder van die tyd in 1893 toe hy na Parys terugkeer ná twee jaar op Tahiti totdat hy twee jaar later na Tahiti terugkeer.
• Die Gauguin-museum in die Japannese styl op Papeari, Tahiti, bevat uitstallings, dokumente, foto's, afdrukke en oorspronklike sketse van Gauguin. In 2003 het die Paul Gauguin-kultuursentrum op Atuona op die Marquesaseilande geopen.
• In 2014 is die skildery Fruits sur une table ou nature au petit chien van 1889 (met ’n geraamde waarde van tussen £8,3 miljoen en £24,8 miljoen), wat in 1970 in Londen gesteel is, in Italië ontdek. Die skildery en ’n werk van Pierre Bonnard is in 1975 vir sowat £32 deur ’n werknemer van Fiat in die verloregoedere-afdeling van die spoorweg gekoop.^[183]

• 
  Stillewe met Vrugte en Suurlemoene (c. 1880).
• 
  Die Varktrop, Bretagne (1888).
• 
  Visioen ná die Diens (Jakob wat met die Engel Stoei) (1888).
• 
  Nagkafee in Arles, (Mme Ginoux) (1888).
• 
  Stillewe met Japannese Houtsnee (1889).
• 
  Tahitiaanse Vroue op die Strand (1891).
• 
  Nave Nave Fenua (Verruklike Land) (1892).
• 
  Arii Matamoe (Die Koninklike Einde) (1892).
• 
  Die Maan en die Aarde (Hina tefatou) (1893).
• 
  Watermeul in Pont-Aven (1894).
• 
  Die Middagslapie (1894).
• 
  Moederskap (1899).
• 
  Twee Tahitiaanse Vroue (1899).
• 
  Twee Vroue (1901 of '02).

• 
  Selfportret, 1875–1877, Fogg-museum, Cambridge, Massachusetts.
• 
  Selfportret, 1885, Kimbell-kunsmuseum, Fort Worth, Texas.
• 
  Selfportret, 1888, Van Gogh-museum, Amsterdam.
• 
  Selfportret met Halo en Slang, 1889, National Gallery of Art, Washington DC.
• 
  Christus in die Tuin van Olywe (Gauguin-selfportret) 1889, Norton Museum of Art.
• 
  Beker in die vorm van ’n Kop, Selfportret, 1889. Kunstindustrimuseet, Kopenhagen.
• 
  Selfportret, 1889–1890, Musée d'Orsay, Parys.
• 
  Selfportret, 1893, Musée d'Orsay.
• 
  Selfportret, c. 1893, Detroit Institute of Arts.
• 
  Selfportret, 1896, São Paulo-kunsmuseum.
• 
  Selfportret (vir My Vriend Daniel), 1896, Musée d'Orsay.

• Danielsson, Bengt (1965). Gauguin in the South Seas. Garden City, New York: Doubleday.
• Morice, Charles (1901). Noa Noa: The Tahiti Journal of Paul Gauguin, Parys: H. Floury.
• Gauguin, Paul (Brooks, Van Wyck, vertaler; 1997). Gauguin's Intimate Journals. Voorwoord deur Emil Gauguin, New York, Crown Publishers, 1936.
• Pichon, Yann le; vertaal deur I. Mark Paris (1987). Gauguin: Life, Art, Inspiration. New York: Harry N Abrams. ISBN 978-0-8109-0993-9.
• Rewald, John (1956; hersien 1978). History of Post-Impressionism: From Van Gogh to Gauguin, Londen: Secker & Warburg.
• Rewald, John. (1946) History of Impressionism.

• Gauguin se katte in kuns
• The Private Collection of Edgar Degas, digitale teks van The Metropolitan Museum of Art libraries (sien essay: Degas and Gauguin bl. 221–234)

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Paul Gauguin.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia