Domowoi

’n Domowoi (Russies: домовой) is ’n huisgees in Slawiese mitologie. Domowois (Russiese meervoud: домовые; domowije) is manlik, klein gebou en soms heeltemal met hare bedek. Volgens sommige tradisies neem die domowois die voorkoms van die huidige inwoners van die huis aan. Soms het hulle ’n grys baard, soms sterte of horinkies op hulle koppe. In party verhale sien die bure die huiseienaar buite in sy erf terwyl hy eintlik vas aan die slaap in sy huis is. Soms neem domowois die voorkoms van katte of honde aan, maar dit is minder algemeen.

Tradisioneel het elke huis ’n domowoi. Hy is nie boos nie tensy die familie hom kwaad maak omdat hulle nie hul huis ordentlik versorg nie of vuil taal gebruik. Die domowoi word beskou as die bewaker van die huis en soms help hy met huistake of werk op die landerye. Sommige mense behandel hom selfs as lid van die gesin (’n onsigbare een) en los saans vir hom geskenke soos melk en koekies in die kombuis. Om ’n domowoi te lok, gaan staan buite jou huis in jou beste klere en sê hardop: "Dedoesjka Dobrochot, kom asseblief in my huis in en sorg vir my vee." Om van ’n mededingende domowoi ontslae te raak, slaan met ’n besem teen jou huis se mure en skree: "Oupa Domowoi, help my om hierdie indringer te verjaag." As jy trek, maak ’n aanbod aan die domowoi: "Domowoi! Domowoi! Moenie hier bly nie; kom saam met my gesin!"

Die gunsteling-blyplekke van domowois is op die drumpel van die deur of onder die stoof. Hulle hou ook graag in die middel van die huis. Die domowoi bewaar die vrede en orde, en beloon ’n huis wat goed onderhou word. Die inwoners gee hom saans kos in ruil vir die beskerming van die huis. Wanneer ’n gesin ’n nuwe huis laat bou, lok ’n Poolse eienaar ’n domowoi deur ’n stuk brood op die vloer te sit voordat die stoof ingesit word, en ’n Rus oorreed die ou huis se domowoi om saam na die nuwe huis te trek deur vir hom ’n ou stewel aan te bied waarin hy kan wegkruip. Mense maak seker hulle hou net diere aan waarvan die domowoi hou, want hy treiter dié waarvan hy nie hou nie. Domowois hou van soutbrood wat in ’n wit doek toegedraai is. Deur skoon, wit beddegoed in sy kamer te sit nooi jy hom om ’n maaltyd saam met die gesin te geniet.

Die domowoi se gedrag kan ook voorspel wat die toekoms inhou. Hy sal sy hare trek om ’n vrou te waarsku teen ’n man wat haar sal mishandel. Hy sal kerm en huil om teen komende gevaar te waarsku. As hy homself sigbaar maak, voorspel dit dood, en as hy huil, is dit ’n teken van dood in die gesin. As hy lag, lê goeie tye voor en as hy met ’n kam speel, kan ’n bruilof verwag word.

Die domowoi het ook ’n venyniger kant. Hoewel jou eie domowoi jou bondgenoot is, sal die domowoi van ’n buurhuis jou geen geluk bring nie. Volgens Russiese volksverhale kan ’n domowoi die bure se perde teister of hulle voer steel en vir sy eie perde gee. Domowois kan egter met mekaar vriende maak en saam luidrugtige partytjies hou.

As ’n domowoi ongelukkig is, kan hy die gesinslede nare poetse bak. Hy sal byvoorbeeld klein voorwerpe rondbeweeg en laat ratel, borde breek, modderspore in die huis los, die huis se mure kraakgeluide laat maak, op potte slaan en kerm. As die gesin kan vasstel wat hom pla, kan hulle die sakie regstel en die vrede herstel. Anders kan die gees se treitery ál erger word, totdat hy die gedrag van ’n poltergeist aanneem. Die meeste van die tyd leef die mense en hul domowois egter in vrede saam sonder enige probleme.

• Bulgaars: Stopan
• Kroaties: Domaći
• Tsjeggies: Dědek
• Pools: Domowoj
• Russies: Домовой (domowoi)
• Serwies: Домаћи (domaći)
• Sloweens: Domovoj
• Ukraïens: Домовик' (domowik)

• Herbert Gottschalk, Lexicon der Mythologie. Safari-Verlag. Berlin. 1973.