Marzjana

Marzjana, Morana, Marzanna, Mara, Murava, Moréna of Morena is ’n Slawiese godin. Haar presiese funksie is onduidelik. Daar word meestal geglo sy is ’n godin van die oes en van towery. Haar verhouding met Mara, die godin van die dood, is onduidelik; volgens sommige bronne is hulle dieselfde godin. In die laat Middeleeue het sy in Tsjeggiese bronne ’n godin van die winter en van die dood geword. Haar naam is gebaseer op die Slawiese stam mor, wat gebruik word in woorde soos "verwarring", "gevaar", "nagmerrie", "dood" en "pes".

Marzjana se rituele het waarskynlik tot in die Christelike tye oorleef as Maslenitsa, ’n fees van ses of sewe dae wat vroeg in Maart gevier word. Tydens die eerste vyf of ses dae van Maslenitsa word plat blini voorgesit wat glo die Son simboliseer. Op die laaste dag word strooipoppe, wat die winter voorstel, gemaak en aan die brand gesteek of soms "verdrink".

Die "verbranding van Morena" is ’n tradisionele volksfees in Slowakye en Tsjeggië. Die "verdrinking van Marzanna is ’n tradisionele volksfees in sekere dele van Pole. Tydens dié feeste word die lente verwelkom en afskeid geneem van die winter.

In ’n mite wat deur kenners gerekonstrueer is, is Marzjana die suster en vrou van Jarilo, die god van plantegroei en vrugbaarheid. Sy is ook die godin van die natuur en die dood. Jarilo en Marzjana is albei kinders van Peroen en is gebore in die nag van die nuwe jaar (Groot Nag). In dieselfde nag word Jarilo uit sy wiegie gesteel en na die onderwêreld geneem waar Peroen se groot vyand, Weles, hom as sy eie seun grootmaak. Op die lentefees van Jare/Jurjevo, keer Jarilo terug van die wêreld van die dooies ("van oor die see") en bring lente van die immergroen onderwêreld na die ryk van die lewendes. Hy ontmoet sy suster Marzjana en maak haar die hof. Aan die begin van die somer, op die fees wat later as Ivanje/Ivan sou bekend staan, word hul goddelike bruilof gevier. Die heilige verbintenis tussen broer en suster, kinders van die oppergod, Peroen, bring vrugbaarheid en oorvloed na die aarde en verseker ’n goeie oes. Omdat Jarilo die (aangenome) seun van Weles is en sy vrou die dogter van Peroen, bring hul huwelik vrede tussen die twee groot gode; dus verseker dit dat daar geen storms sal wees wat die oes kan verwoes nie.

Ná die oes is Jarilo egter ontrou aan sy vrou en sy maak hom dood uit wraak (laat hom terugkeer na die onderwêreld). Dit laat die vyandigheid tussen Peroen en Weles weer opvlam. Sonder haar man, die god van plantegroei en vrugbaarheid, kwyn Marzjana weg – en die hele natuur saam met haar. Sy verys as simbool van die komende winter; sy verander in ’n ou, gevaarlike godin van donkerte en ryp, en sterf eindelik aan die einde van die jaar. Die hele mite sou hom elke jaar herhaal en die vertel van die sleuteldele van die verhaal het gepaard gegaan met groot jaarlikse feeste van die Slawiese kalender. Die storie wys ook talle parallelle met soortgelyke mites van die Baltiese en Hetitiese mitologie.

Wikimedia Commons bevat media in verband met Category:Morana.

• Slawiese mitologie
• Jarilo