İçeriğe atla

Türkan Şoray

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türkan Şoray
2013'te Türkan Şoray
Doğum28 Haziran 1945 (79 yaşında)
Eyüpsultan, İstanbul, Türkiye
İkametKavacık, Beykoz, İstanbul[1]
MilliyetTürk
Vatandaşlık Türkiye
EğitimFatih Kız Lisesi, İstanbul
MeslekOyuncu · senarist · yönetmen  · yazar
Etkin yıllar1960-2018[2]
Evlilik
Cihan Ünal
(e. 1983; b. 1987)
Partner(ler)Rüçhan Adlı
(1963-1982)
Çocuk(lar)1[3]
Akraba(lar)Nazan Şoray (kardeşi)
ÖdüllerTüm Liste
Resmî siteturkansoray.net[ölü/kırık bağlantı]
İmza

Türkan Şoray (d. 28 Haziran 1945, İstanbul), Türk oyuncu, devlet sanatçısı, senarist, yönetmen ve yazardır.[4] Türk sinemasında "Sultan" lakabıyla anılan[5] Şoray, oynadığı 222 film ile, dünyanın 'en çok film çeviren' kadın oyuncusu unvanına sahiptir.[6][7] Fatma Girik, Hülya Koçyiğit ve Filiz Akın ile birlikte Yeşilçam'ın dört yapraklı yoncası olarak tasvir edilir.

1960'larda sinema ile tanışmış, ilk sinema ödülü 1964 Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde Acı Hayat filmiyle en başarılı kadın oyuncu ödülünü[5] almıştır. Bunun yanı sıra Hülya Koçyiğit'in ardından Altın Portakal Film Festivali'nde "en iyi kadın oyuncu" ödülüne dört kez layık görüldü. 1991 yılında devlet sanatçısı seçildi. Şoray, 12 Mart 2010 tarihinde UNICEF Türkiye iyi niyet elçisi seçilmiş, "Sevgiyle yapılamayacak bir şey yoktur diye düşünüyorum. Gücü sevgiyle birleştirirsek birçok sorunun üstesinden gelebiliriz"[8] demiştir. Ayrıca Şoray'ın kendi adını taşıyan bir ilkokulu da vardır.

Sinema oyuncuları Hülya Koçyiğit, Filiz Akın ve Fatma Girik'le birlikte, Türk sinemasının bir dönemine damgasını vurmuş[9] dört önemli kadın oyuncudan biri kabul edilir. Bu dörtlü içerisinde, yönetmenlik yapan tek sinema oyuncusu olan Şoray, başrolünde kendisine eşlik eden Kadir İnanır ile oynadığı 1972 yapımlı Dönüş,[10] 1973 yapımlı Azap, 1976 yapımlı Bodrum Hâkimi, 2015 yapımı Uzaklarda Arama'nın tek başına; 1981 yapımlı Yılanı Öldürseler filminin ise Şerif Gören ile birlikte yönetmenliğini yapmıştır. Türkan Şoray, Haziran 2018'de verdiği bir röportajda "önüne iyi senaryolar gelmediği" gerekçesiyle oyunculuğu bıraktığını açıkladı.[2]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde doğan Türkan Şoray memur bir ailenin ilk çocuğudur. Baba tarafı Kabartay Çerkezlerindendir, anne tarafı Selanik göçmenidir.[11] Nazan ve Figen adında iki kız kardeşi daha olan Şoray'ın babası vefat etmişti. Fatih Kız Lisesi orta bölümü mezunu olup annesi Meliha Sav'ın (1927-1984) desteğiyle sinemaya adım atan Şoray, 1962 yılında Galatasaray eski asbaşkanı Rüçhan Adlı (1923-1995) ile 20 yıl bir birliktelik yaşadı. Bu süre içinde birkaç defa ayrılıp barışan çift, Rüçhan Adlı'nın eşinden bir türlü boşanmaması yüzünden yollarını ayırdı. Türkan Şoray, 1995 Ağustos'unda hastaneye kaldırılan Adlı'yı son anlarına kadar yalnız bırakmadı. Tiyatro oyuncusu Cihan Ünal ile 1983'te evlenmiş 1987'de ayrılmış ve bu evlilikten Yağmur adlı bir kızları olmuştur.

Kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeşilçam yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Henüz Fatih Kız Lisesinin ortaokul bölümünde okurken[12] Karagümrük'teki ev sahiplerinin kızı olan, Türk sinemasında sonraları "Panter Emel" olarak tanınacak sinema oyuncusu Emel Yıldız ile bir film setine giden Türkan Şoray, Türker İnanoğlu'nun teşviki ile Yeşilçam'a adım atar. Emel Yıldız'ın yerine Şoray'ın da kariyerinin başlangıcı anlamına gelen 1960 yılı yapımlı Köyde Bir Kız Sevdim filminde Baki Tamer ile başrolde oynamıştır. Türkan Şoray sinemaya başlamasıyla ilgili anısını şöyle anlatır:

"Sinemaya girmeden önce mahallemize bir film seti geldi. Filmin bir setini mahallemizde çekeceklerdi. Başrol oyuncusu kadını gördüğümde 'ne kadar güzel bir kadın' dedim. Bu kadın Muhterem Nur'du. Öyle şaşkın bir şekilde bakınırken yanıma bir adam geldi ve 'Sen de filmlerde oynamak ister misin?' diye sordu. Korktum ve hemen eve kaçtım. Bu adamın da daha sonra Memduh Ün olduğunu öğrendim. O zaman film setinden kaçmıştım ama daha sonra film setleri hayatım oldu." der.[13]

Şoray'a ilk Altın Portakal ödülü getiren 1964 yapımlı, yönetmenliğini Metin Erksan'ın yaptığı, başrollerinde Şoray ve Ekrem Bora'nın yer aldığı Acı Hayat filmi "Manikürcü Nermin"i canlandıran oyuncu için kariyerinde önemli basamak olmuştur.[14] 1968 yılında, Şoray'a kariyerinde ikinci Altın Portakal ödülünü, senaryosu Sait Faik Abasıyanık'ın "Menekşeli Vadi" adlı öyküsünden esinlenerek Safa Önal tarafından yazılan[15] Vesikalı Yarim filmi kazandırmış, yıllar sonra filmin yenilenmiş kopyasının yeniden yayımlandığı İstanbul Film Festivali'nde konuşan Türkan Şoray film için şöyle demiştir:

"Türk sinemasında yeri çok zor doldurulacak bir yönetmen olan Lütfi Akad'la çalışmış olmak benim için çok mucizevi bir şeydir. 'Türkan, gözlerinle oynayacaksın' diyordu bana. Gözlerimle oynamayı Lütfi Akad öğretti bana."[15]
–Türkan Şoray, 2013 (İstanbul Film Festivali)

Yeşilçam sonrası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkan Şoray ile Ediz Hun
Türkan Şoray imza günü
Bir imza gününde İstanbul'da bir araya gelen Şoray ve Hun, birlikte oynadıkları filmleri konuşmuştur
(21 Aralık 2014, uzunluk: 18 saniye)

Başrolde bir eşe sahip oyuncuların başarılı olduğu[16] filmlerde Şoray'a onlarca erkek sinema aktörü eşlik etmiştir. Klasikleşmiş birkaç Şoray filminde de eleştirmen Agah Özgüç'ün deyimiyle[17] 'Seyirciyi aldatmak, daha fazla para kazanmak için' yayınlanmamış ancak seyirciye yayınlanmış gibi afişi basılmıştır. Şoray'ın Ediz Hun'la oynadığı 1980 yapımı Tabancamın Sapını Gülle Donatacağım adlı filmin afişinde Türkan Şoray ve Kemal Sunal olmasına karşın Ediz Hun ve Türkan Şoray'ın oynadığı Güllü Geliyor Güllü filmi vardır. Kemal Sunal, sadece figüran oyuncudur. Sonrasında Kemal Sunal'ın popüler oluşuyla aynı film başka adla, başka afişle tekrar yayınlanmıştır. İlginç olaylardan biri de Keşanlı Ali filmi olup görüntü yönetmeninin adı olan Ali, film afişinde Keşanlı'nın altına büyük harflerle yazıldığından "Keşanlı Ali" olarak adlandırılıyor.

Şoray'ın ilginç sinema deneyimlerinden biri kendisi ile Filiz Akın'ı Günahkâr Kadın filminde bir araya getiren Ülkü Erakalın'dan henüz 17 yaşındayken bir film çekimi sırasında yediği tokat olmuştur.[18]

1990'lı yıllarla birlikte, televizyon dizileri çalışmalarına da ağırlık vermeye başlamış, yaptığı bu çalışmalardan en çok ses getiren ve uzun ömürlü olanları, başrollerini Şener Şen'le paylaştığı İkinci Bahar ve Haluk Bilginer ile paylaştığı Tatlı Hayat olmuştur.

Filmografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türkan Şoray filmografisi

Bugüne kadar 222 filmde rol almıştır. Türkan Şoray ilk televizyon programı olan ve NTV'de yayımlanan, konuklarıyla birlikte kendi sinema kariyerinin konuşulduğu televizyon programı Sinema Benim Aşkım'ı (2010-2011)[19] sunmuştur.[20] Şoray programında sinema oyuncuları ile sinema kariyerini anlatmaktadır.[21]

Ödülleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Ödül töreni Kategori Çalışma Sonuç Kaynak
1964 1. Altın Portakal Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Acı Hayat [22] Kazandı
1968 5. Altın Portakal Film Festivali Vesikalı Yarim [22] Kazandı
1973 5. Altın Koza Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Mahpus [23] Kazandı
1972 1. Altın Kelebek Ödülleri En İyi Kadın Oyuncu Kazandı
1973 Moskova Film Festivali (Rusya) Özel Ödül Dönüş Kazandı
Ankara Gazeteciler Cemiyeti Onur Ödülü [24] Kazandı
1975 Onur Ödülü [24] Kazandı
1978 Taşkent Film Festivali Uluslararası Aytmatov Kulübü Geleneksel Ödülü Selvi Boylum Al Yazmalım Kazandı
1987 24. Altın Portakal Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Hayallerim, Aşkım ve Sen [22] Kazandı
1990 2. İzmir Film Festivali Altın Artemis Onur Ödülü Kazandı
1991 Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı unvanı [25] Kazandı
1992 8. Bastia Akdeniz Sinemaları Festivali En İyi Kadın Oyuncu Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu Kazandı
1994 6. Ankara Uluslararası Film Festivali Emek Ödülü Kazandı
31. Altın Portakal Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Bir Aşk Uğruna [22] Kazandı
1996 15. Uluslararası İstanbul Film Festivali Sinema Onur Ödülü Kazandı
33. Altın Portakal Film Festivali Yaşam Boyu Onur Ödülü [22] Kazandı
1999 Roma Film Festivali Büyük Ödül Kazandı
2. Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali Kadın Yönetmen Ödülü Kazandı
2000 Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Zirvedekiler 2000 Ödülü Kazandı
2001 Akademi İstanbul Yılın En Başarılı Sanatçısı Ödülü Kazandı
2003 SİYAD (Sinema Yazarları Derneği) Ödülü [26][27] Kazandı
2008 35. Altın Kelebek Ödül Töreni Altın Kelebek 35. Yıl Özel Ödülü [28] Kazandı
2009 14. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri Sinema Onur Ödülü [29][30] Kazandı
2013 Engelsiz Yaşam Vakfı Türk Sineması Üstün Başarı Ödülü [31] Kazandı
11. Türk Film Festivali Onur Ödülü Kazandı
2023 30. Uluslararası Altın Koza Film Festivali Sinemanın Yüzü Ödülü [32] Kazandı
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) Onur Nişanı [33] Kazandı

Eseri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Yapıt Yayın Kaynak ISBN
2012 Sinemam ve Ben (otobiyografi), Türkan Şoray NTV Yayınları, İstanbul [34] ISBN 978-6055443689

Müzik albümleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Albüm Kaynak
2015 Türkan Şoray Söylüyor [35][36]

Hakkında yazılanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Yapıt Yazar Yayın Kaynak ISBN
1974 Türkân Şoray, Bir Yıldız Böyle Doğdu (belgesel roman) Agah Özgüç (Göl yayınları, İstanbul)
1997 Sümbül Sokağın Tutsak Kadını (biyografi), Atilla Dorsay Remzi Kirabevi, İstanbul ISBN 975-14-0612-9
2001 Türkân Şoray (biyografi) Agah Özgüç Açıkşehir yayınları, İstanbul ISBN 975-93383-00
2010 Türkân Şoray ile Yüz Yüze Feridun Andaç Drahma yayınları, İstanbul
2014 50 Yıllık Aşk - Türkan Şoray Ercan Akarsu Esen kitap, İstanbul [37] ISBN 978-605-4609-40-6
2015 Sinema Emekçisi - Türkan Şoray [38] ISBN 978-605-4609-67-3
2016 Türkan Şoray Sinemasında Kadın İmgesi Burak Süme İkinci Adam Yayınları, İstanbul ISBN 978-605-306-127-4

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Semercioğlu, Cengiz (4 Ağustos 2017). "25 yıllık evini satıp buraya taşındı! İşte Türkan Şoray'ın yeni sarayı". Hürriyet. 25 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2017. 
  2. ^ a b "Türkan Şoray oyunculuğu bıraktı". Haberturk.com. 30 Haziran 2018. 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2019. 
  3. ^ "Milliyet - 22 Ekim 1984 - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Sinematürk' te Türkan Şoray". 26 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2022. 
  5. ^ a b Yeşim Tabak (2 Aralık 2013). "Türkan Şoray ile Söyleşi" (PDF). Mithat Alam Film Merkezi. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. 
  6. ^ Esra Yalçınalp (Temmuz 2013). ""Karun Hazinelerini Sevgi İçin Reddederim."". Skylife. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. 
  7. ^ "'Dünyanın En Çok Film Çeviren Kadın Oyuncusu'". Haber Vitrini. 21 Ekim 2006. 23 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. 
  8. ^ "Şoray 'UNICEF-İyi Niyet Elçisi' oldu". Yeni Şafak. 2010. 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2010. 
  9. ^ "Türkiye'nin İlk Kadın Filmleri Festivali" (PDF). Uçan Süpürge. 10-17 Mayıs 2012. 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. 
  10. ^ "Soru: Türkan Şoray'ın ilk yönetmenlik denemesi olan ve başrollerini Kadir İnanır'la paylaştığı filmin adı nedir?". Bunu Bil, NTVMSNBC. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2010. 
  11. ^ "Evet, biz Çerkez'iz. Kuzey Kafkaslar'daki Kabartay Çerkezleri'ndeniz. Annemin babası Selanikli. Baba tarafım ise Kafkasya'dan gelme". 29 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2017. 
  12. ^ "Türkân Şoray'ın Kaleminden". Orta Doğu Teknik Üniversitesi. 13 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2010. 
  13. ^ "Türkân Şoray nasıl oyuncu oldu". Yeni Şafak. 17 Şubat 2010. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2019. 
  14. ^ "Türkân Şoray'la anılar". Zaman. 15 Aralık 2012. 18 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2012. 
  15. ^ a b "Türkan Şoray: 'Gözlerimle oynamayı Lütfi Akad'dan öğrendim'". Radikal. 8 Nisan 2013. 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. 
  16. ^ "Yeşilçam'ın Lanetli Kadınları". Cinedergi. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2012. 
  17. ^ "Yeşilçam tarihi sözlüğe giriyor". Akşam. 29 Temmuz 2012. 1 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012. 
  18. ^ "Film Karelerine Gizlenmiş Anılar Keşfe Çıkacak". Beykoz Güncel. 25 Aralık 2012. 31 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012. 
  19. ^ "Şoray ilk televizyon programına başlıyor". NTVMSNBC. 17 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2010. 
  20. ^ "Sinema benim aşkım". Hürriyet. 21 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Ediz Hun ve Filiz Akın 'Sinema Benim Aşkım'da". NTVMSNBC. 23 Ocak 2010. 25 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2010. 
  22. ^ a b c d e "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 
  23. ^ "Altın Koza'nın aşkı: Türkan Şoray". Milliyet. 2 Ağustos 2012. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. 
  24. ^ a b Şoray, Türkan. Sinemam ve ben. İstanbul: NTV Yayınları. s. 332. 
  25. ^ "1991 Yılında Seçilen Devlet Sanatçıları". Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2010. 
  26. ^ "SİYAD'ın en iyisi Karşılaşma". www.hurriyet.com.tr. 20 Oca 2004. 
  27. ^ "SİYAD'da 'Karşılaşma'". Milliyet. 21 Oca 2004. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020. 
  29. ^ "14. Sadri Alışık Sinema ve Tiyatro Ödülleri verildi!". Milliyet. 15 Nis 2009. 25 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 
  30. ^ "14. SADRİ ALIŞIK SİNEMA VE TİYATRO ÖDÜLLERİ AÇIKLANDI". Magazin Kolik. 15 Nis 2009. 29 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 
  31. ^ "Engelsiz Yaşam Vakfı ödülleri verildi". www.trthaber.com. 13 Şub 2013. 21 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
  33. ^ Habertürk. "Türkan Şoray'a 'Onur Nişanı' - Magazin haberleri". Habertürk. 21 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
  37. ^ "50 Yıllık Aşk Türkân Şoray". Bitlis Haber - Bitlis Son Dakika Haberleri. 14 Kas 2014. 
  38. ^ "Türk sinemanın emekçi sultanı | #tarih". 11 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Türkan Şoray
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Önce gelen:
' 		Antalya Altın Portakal Film Festivali
En İyi Kadın Oyuncu
Acı Hayat
1964 		Sonra gelen:
Fatma Girik
(1965 - Keşanlı Ali Destanı)
Önce gelen:
Fatma Girik
(1967 - Sürtüğün Kızı) 		Antalya Altın Portakal Film Festivali
En İyi Kadın Oyuncu
Vesikalı Yarim
1968 		Sonra gelen:
Hülya Koçyiğit
(1969 - Cemile)
Önce gelen:
Müjde Ar
(1986 - Aaahh Belinda ve Adı Vasfiye) 		Antalya Altın Portakal Film Festivali
En İyi Kadın Oyuncu
Hayallerim, Aşkım ve Sen
1987 		Sonra gelen:
Gülşen Bubikoğlu
(1988 - Kurtar Beni)
Önce gelen:
Müjde Ar
(1993 - Yolcu) 		Antalya Altın Portakal Film Festivali
En İyi Kadın Oyuncu
Bir Aşk Uğruna
1994 		Sonra gelen:
Zuhal Gencer
(1995 - Sekizinci Saat)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkan_Şoray&oldid=33990571" sayfasından alınmıştır