Kruhel Mały

Kruhel Mały

część Przemyśla
Państwo	Polska
Miasto	Przemyśl
W granicach Przemyśla	5 października 1954[1]
SIMC	0971815
Populacja (1943) • liczba ludności	436
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-700
Tablice rejestracyjne	RP
Położenie na mapie Przemyśla Kruhel Mały
Położenie na mapie Polski Kruhel Mały
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Kruhel Mały
49°46′22″N 22°44′32″E/49,772643 22,742245

Kruhel Mały – dawna wieś, obecnie część miasta Przemyśla^[2]. Leży w zachodniej części miasta, w okolicy ulicy Sanockiej.

Dawniej wieś i gmina jednostkowa w powiecie przemyskim.

Początki wsi Kruhel sięgają średniowiecza. Dokumenty z 1418 r. mówią o właścicielach osady – Szymku i Jerzym z Prałkowiec. Następnie w wyniku podziałów pomiędzy spadkobiercami powstały oddzielne Kruhel Mały i Kruhel Wielki^[3]

W Galicji i Lodomerii Kruhel Mały znajdował się w cyrkule przemyskim, a następnie w powiecie przemyskim, na wschód od Kruhela Wielkiego^[4]. Od dawnych właścicieli nazywany był Dominikańskim^[5], a jego część Kruhelem Franciszkańskim^[4]. W 1880 r. było 443 mieszkańców w gminie, 24 na obszarze dworskim. W Kruhelu Małym dominowali rzymscy katolicy (parafia w Przemyślu), a w Kruhelu Wielkim – grekokatolicy (parafia w Prałkowcach)^[4]. W 1895 r. wzniesiono tu rzymskokatolicki kościół św. Wojciecha (obecnie kościół filialny parafii Matki Bożej Zbaraskiej w Prałkowcach^[6]). Przy kościele powstał cmentarz, zwany cmentarzem Kruhel Mały^[7][8], na którym spoczywają m.in. Mieczysław i Franciszka Bartmińscy^[9], rodzice prof. Jerzego Bartmińskiego i jego rodzeństwa, a także Saul „Paul” Axer, ojciec Ottona Axera^[10].

W przededniu I wojny światowej na terenie Kruhela Małego znajdowały się fortyfikacje pierwszego pierścienia fortów Twierdzy Przemyśl: fort 3 A „Kruhel”, szaniec 3 B „Kruhel”, fort 3 C „Kruhel”^[11] (obecnie teren dzielnicy Zielonka^[12]). Po II oblężeniu Twierdzy Przemyśl (1915) rosyjscy kozacy rozstrzelali pod zarzutem szpiegostwa sześciu Polaków aresztowanych przy wychodzenia z kościoła św. Wojciecha w Kruhelu Małym^[13].

Według spisu z 1921 r. Kruhel Mały liczył 60 domów i 469 mieszkańców. Pod względem wyznania 367 mieszkańców było rzymskimi katolikami, 98 – grekokatolikami, a 4 – wyznania mojżeszowego. 449 osób deklarowało narodowość polską^[14].

Za II RP w powiecie przemyskim woј. lwowskiego. W 1934 w nowo utworzonej zbiorowej gminie Prałkowce^[15], gdzie utworzył gromadę^[16].

Na terenie Kruhela Małego toczyły się walki w czasie obrony Przemyśla w 1939 r. Podczas II wojny światowej w utworzonej przez hitlerowców gminie Przemyśl w powiecie Przemysl w dystrykcie krakowskim (Generalne Gubernatorstwo). Liczył wtedy 436 mieszkańców^[17].

W nocy, z 26 na 27 grudnia 1945 r., doszło do napadu UPA na Kruhel Mały, podczas którego zostały zamordowane 3 osoby narodowości polskiej^[18]. W trakcie akcji dwie sotnie 2 kurenia UPA „Udarnyky”: „Udarnyky 4” Wołodymyra Szczygielskiego oraz „Udarnyky 7” Grzegorza Jankowskiego, spaliły część zabudowań wsi Kruhel Mały, Kruhel Wielki i Prałkowce^[14].

Po wojnie w gminie Przemyśl w powiecie przemyskim w województwie rzeszowskim^[19]. 5 października 1954 włączony do Przemyśla^[1].

W Kruhelu Małym urodzili się Stanisław (1936), Mariana (1938–2010), Jerzy (1939–2022) oraz Florian (1947) Bartmińscy.

• Dorf Kruhel Wielki sammt Enclave Kruhel Maly in Galizien Przemysler Kreis, Archiwum Państwowe w Przemyślu, 1852 [dostęp 2023-07-12]  (niem.).