Korsze

Korsze
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Urząd Miejski w Korszach
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Korsze
Prawa miejskie	18 lipca 1962
Burmistrz	Jan Adamowicz
Powierzchnia	4,03 km²
Wysokość	61 m n.p.m.
Populacja (31.12.2021); • liczba ludności; • gęstość	; 4121; 1022,6 os./km²
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-430
Tablice rejestracyjne	NKE
	Położenie na mapie Polski Korsze
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Korsze
	Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Korsze
	Położenie na mapie gminy Korsze Korsze
	54°10′17″N 21°08′28″E/54,171389 21,141111
TERC (TERYT)	2808044
SIMC	0964726
	Urząd miejskiul. Mickiewicza 13; 11-430 Korsze
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Korsze (dawniej Korszyn^[2], niem. Korschen^[3], prus. Karsi) to miasto w Polsce, w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Korsze.

Pod względem historycznym Korsze leżą w Prusach Dolnych, na obszarze dawnej Barcji, a także na Mazurach^[4].

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 Korsze liczyły 4121 mieszkańców^[1]. W Korszach znajduje się węzeł kolejowy, kościół rzymskokatolicki, cerkiew prawosławna i dwa cmentarze.

Historia

Miejscowość została założona w XV w. Do początku XIX w. Korsze były majątkiem ziemskim, rozwój związany był z powstaniem węzła kolejowego na przecięciu dwóch najstarszych w Prusach Wschodnich linii kolejowych (Królewiec – Ełk, Toruń – Wystruć). W 1890 powstała najstarsza z trzech wież ciśnień. W 1903 oddano do użytku kościół katolicki, a w kolejnym roku kościół ewangelicki.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej wskutek spowodowanych nią zmian terytorialnych miejscowość weszła w skład Polski. W 1945 przejęta została przez administrację polską, a większość jej mieszkańców wysiedlono do Niemiec. Przez krótki okres używana była nazwa Korszyn, która uległa ostatecznie modyfikacji do obecnej formy.

Prawa miejskie Korsze uzyskały 18 lipca 1962^[5].

Od 1946 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa olsztyńskiego (tzw. dużego), a w latach 1975–1998 do województwa olsztyńskiego (tzw. małego).

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Korsz w 2014 roku^[6].

Zabytki

Neogotycki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego^[7] z 1903, rozbudowany w 1958
Dawny kościół ewangelicki (obecnie cerkiew prawosławna)^[7] z 1903-1904
wieża ciśnień z 1890^[7] typu Intze
wieża ciśnień z 1915^[7] typu Klönne ze stalowym, kulistym zbiornikiem. W Polsce znajdują się jedynie trzy wieże z tego typu zbiornikiem (Dąbrówno i Runowo Pomorskie).
wieża ciśnień z 1938^[7] typu Barkhausena, położona w pobliżu dawnej lokomotywowni
Kamienica z końca XIX w. przy ul. Mickiewicza 6, z apteką na jej parterze^[7]
Kamienica z 1908 przy ul. Mickiewicza 17, przeznaczona pierwotnie dla urzędników pocztowych^[7]
Willa doktora z 1912 przy ul. Mickiewicza 21, z dawnym ambulatorium na parterze^[7]
Siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury przy ulicy Wolności 5A, dawny budynek socjalny (Sozial Haus) fabryki mleka skondensowanego^[7]
rzeźnia miejska wraz z budynkiem gospodarczym^[7], ul. Wolności 47

Kościół Podwyższenia Krzyża Św.
Zabytkowa lokomotywa Ol49
Dwie wieże ciśnień przy dworcu kolejowym
Zabytkowa kamienica z apteką
Kamienica przy ul. Mickiewicza 17
Dawna rzeźnia w Korszach

Transport

W mieście znajduje się węzłowa stacja kolejowa, a miasto posiada regionalne połączenia kolejowe m.in. z Olsztynem, Ełkiem oraz krajowe m.in. z Gdańskiem, Białymstokiem i Szczecinem. Przez Korsze prowadzą linie kolejowe nr 33 Białystok – Głomno i nr 353 Poznań Wschód – Skandawa.

Przez miasto przechodzi droga wojewódzka 590 Barciany - Korsze - Reszel - Biskupiec. W granicach administracyjnych miasta są to ulice: Adama Mickiewicza i Wojska Polskiego. Drugą drogą przechodzącą przez Korsze na linii wschód-zachód jest droga powiatowa nr 1580N łącząca Studzieniec - Głowbity - Korsze - Olszynkę - Błogoszewo - Warnikajmy - Równinę Górną. W obrębie miasta są to ulice: Tadeusza Kościuszki, Szkolna, Wylotowa i Wolności.

Ponadto od 2015 roku przez miasto przebiega jedna z odnóg szlaku rowerowego Green Velo, kończąca się miejscem obsługi rowerzystów (MOR) przy ul. Wojska Polskiego, w bliskiej odległości do dworca kolejowego i zabytkowej lokomotywy.

Kościoły i wyznania

Korsze po reformacji ewangelickiej jako wieś należały do parafii w Sątocznie. W drugiej połowie XIX wieku katolicy w Korszach korzystali z posługi kapłanów w Reszlu, a nabożeństwa odprawiano w aptece. W 1898 katolicy zakupili trzy morgi ziemi pod budowę kościoła. Budowę świątyni opóźniały władze rejencji. Kościół wybudowany został w 1903 i w tym samym roku w dniu 10 grudnia został wyświęcony i otrzymał wezwanie Podwyższenia Krzyża Świętego. Świątynia ta od 1910 obsługiwała już samodzielną parafię. Kościół rozbudowano w 1958. W ślad za katolikami z budową własnej świątyni pośpieszyli ewangelicy. W dniu 17 lipca 1904 odbyło się uroczyste otwarcie ewangelickiego zboru, który początkowo był kościołem filialnym parafii w Sątocznie. Samodzielna parafia ewangelicka w Korszach powstała w 1927.

Po osiedleniu w Korszach ludności ukraińskiej, przymusowo usuniętej z południowo-wschodniej części kraju, do Korsz trafiła grupa przesiedleńców wyznania greckokatolickiego. Z powodu działań władz państwowych pozbawieni byli możliwości uczestniczenia w nabożeństwach sprawowanych w rodzimym obrządku. Wobec bezskutecznych starań o umożliwienie odprawiania nabożeństw greckokatolickich w którymś z kościołów katolickich Reszla lub okolic część miejscowych Ukraińców zwróciła się do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z prośbą o objęcie ich opieką duszpasterską i założenie parafii. W 1963 utworzono parafię prawosławną z siedzibą w Sątopach Samulewie, przeniesioną w 1966 do Korsz. W 1968 dawny kościół ewangelicki w Korszach stał się własnością prawosławnej Parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła^[8].

Sport

Kluby i organizacje sportowe

W mieście działa klub piłkarski Miejski Klub Sportowy w Korszach, założony w czerwcu 1983 pod nazwą Międzyzakładowego Ludowego Klubu Sportowego w Korszach^[9]. W sezonie 2009/2010 klub wywalczył awans do III ligi (grupa: podlasko-warmińsko-mazurska) oraz zwyciężył po raz pierwszy w historii klubu w Warmińsko-Mazurskim Pucharze Polski. W III lidze MKS Korsze grał do końca sezonu 2015/16 tj. do reorganizacji rozgrywek III ligi piłki nożnej w Polsce. Od następnego sezonu do końca sezonu 2021/22 klub grał w IV lidze (w grupie warmińsko-mazurskiej). W czerwcu 2022 r. MKS spadł do klasy okręgowej^[10].

Infrastruktura sportowa

hala widowiskowo-sportowa w Korszach, zlokalizowana przy ul. T. Kościuszki 12, połączona łącznikiem z budynkiem Szkoły Podstawowej w Korszach
kompleks boisk sportowych „Orlik”, położony także przy ul. T. Kościuszki 12 (dojazd od strony ul. E. Orzeszkowej)
stadion miejski w Korszach wraz z budynkiem socjalno-administracyjnym, przy ul. Wojska Polskiego 39
siłownia plenerowa, położona przy ul. A. Mickiewicza pomiędzy posesjami nr 21 i 25.

Miasta partnerskie

Ejszyszki od 26 września 2007
Od 20 czerwca 2009 miastem partnerskim Korsz był ukraiński Młynów, jednak podpisana na 5 lat umowa wygasła.
Do kwietnia 2022 roku miastami partnerskimi Korsz były także rosyjskie miejscowości z obwodu królewieckiego: Prawdinsk, Bagrationowsk i Dołgorukowo. Współpracę zerwano 26 kwietnia 2022 roku, w związku z rosyjską napaścią na Ukrainę^[11].
Pierwszym miastem partnerskim Korsz po 1989 r. było litewskie miasto Kiejdany, z którym współpraca partnerska była prowadzona w kadencji 1990-1994.

Przypisy

↑ ^a ^b Korsze w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-04-28] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ 70 lat temu pojawił się Elbląg. Zastąpił wiekowy Elbing. [dostęp 2018-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-15)].
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ Cień historii. Korsze - miasto pruskiego boga. mazury24.eu, 2 kwietnia 2020. [dostęp 2021-04-01]. (pol.).
↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 lipca 1962 r. w sprawie utworzenia niektórych miast (Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188)
↑ Korsze w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Rejestr zabytków. Woj. warmińsko-mazurskie. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2022-05-02].
↑ Igor Hrywna: Korsze: cerkiew prawosławna św.św. Piotra i Pawła. 2014-03-11. [dostęp 2022-05-04]. (pol.).
↑ MKS Korsze: Historia klubu. 08.08.2018. [dostęp 2022-05-01]. (pol.).
↑ rm: Spadek MKS Korsze, Granica najwyżej od sześciu lat. tygodnikketrzynski.pl, 23.06.2022. [dostęp 2022-06-28].
↑ XL Sesja Rady Miejskiej w Korszach z dnia 26 kwietnia 2022 r.. 2022-04-28. [dostęp 2022-04-28].

Bibliografia

Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 165

Linki zewnętrzne

Urząd Miejski w Korszach
Historia miasta Korsze autorstwa dr. Jerzego Sikorskiego. jerzysikorski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-07)].
Korsze, Korschen (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 424 .

[Populacja2021-1] Korsze w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-04-28] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] 70 lat temu pojawił się Elbląg. Zastąpił wiekowy Elbing. [dostęp 2018-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-15)].

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[4] Cień historii. Korsze - miasto pruskiego boga. mazury24.eu, 2 kwietnia 2020. [dostęp 2021-04-01]. (pol.).

[5] Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 lipca 1962 r. w sprawie utworzenia niektórych miast (Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188)

[populacja2016-6] Korsze w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[nid-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Rejestr zabytków. Woj. warmińsko-mazurskie. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2022-05-02].

[8] Igor Hrywna: Korsze: cerkiew prawosławna św.św. Piotra i Pawła. 2014-03-11. [dostęp 2022-05-04]. (pol.).

[9] MKS Korsze: Historia klubu. 08.08.2018. [dostęp 2022-05-01]. (pol.).

[10] rm: Spadek MKS Korsze, Granica najwyżej od sześciu lat. tygodnikketrzynski.pl, 23.06.2022. [dostęp 2022-06-28].

[11] XL Sesja Rady Miejskiej w Korszach z dnia 26 kwietnia 2022 r.. 2022-04-28. [dostęp 2022-04-28].

[1]

Miasta na prawach powiatu	Elbląg Olsztyn
Miasta powiatowe	Bartoszyce Braniewo Działdowo Ełk Giżycko Gołdap Iława Kętrzyn Lidzbark Warmiński Mrągowo Nidzica Nowe Miasto Lubawskie Olecko Ostróda Pisz Szczytno Węgorzewo
Miasta gminne	Barczewo Biała Piska Biskupiec Bisztynek Dobre Miasto Frombork Górowo Iławeckie Jeziorany Kisielice Korsze Lidzbark Lubawa Mikołajki Miłakowo Miłomłyn Młynary Morąg Olsztynek Orneta Orzysz Pasłęk Pasym Pieniężno Reszel Ruciane-Nida Ryn Sępopol Susz Tolkmicko Wielbark Zalewo

Miasto	Korsze
Wsie	Babieniec Błogoszewo Dłużec Wielki Gudniki Gudziki Kałwągi Karszewo Kowalewo Duże Kraskowo Łankiejmy Olszynka Parys Piaskowiec Podlechy Pomnik Saduny Sajna Wielka Sarkajmy Sątoczno Stawnica Studzieniec Suśnik Trzeciaki Wiklewo
Osady	Błuskajmy Małe Błuskajmy Wielkie Bykowo Chmielnik Dąb Długi Lasek Dłużec Mały Dubliny Dzikowina Garbno Glitajny Głowbity Gnojewo Góra Kamień Krzemity Marłuty Płutniki Prosna Równina Dolna Równina Górna Sątoczek Starynia Suliki Tołkiny Wandajny Warnikajmy
Przysiółki	Słępy Wągniki
Część wsi	Dzierżążnik
Przysiółki wsi	Giełpsz Kałmy Kaskajmy Małe Kowalewo Małe Łękajny Nunkajmy Podgórzyn Polany Sajna Mała Wetyn Wiklewko Wygoda

Miasta	Kętrzyn Korsze Reszel
Gminy miejskie	Kętrzyn
Gminy miejsko-wiejskie	Korsze Reszel
Gminy wiejskie	Barciany Kętrzyn Srokowo

Przynależność wojewódzka	okręg mazurski (1945–46) woj. olsztyńskie (od 1946)
Miasta	Barciany (Barty) (do 1946) Srokowo (Drengfurt) (do 1946) Kętrzyn Korsze (od 1962) Reszel (← od 1973)
Osiedle (1954–72)	Korsze (1954–62)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Barciany (Barty) (1945–54 i od 1973) Bezławki (Berławsk) (1945–54) Biedaszki (Nowy Dwór, Wielki Dwór) (1945–54) Bobrowo (Biberniki) (← 1946–54) Czerniki (1945–46) Drogosze (1945–46) Garbno (1945–46) Kętrzyn (od 1973) Korsze (Korszyn) (1945–54 i od 1973) Kraskowo (Potok) (1945–54) Nowa Różanka (Różana) (1946–54) Reszel (od 1973) Sątoczno (Lankinikowo) (1945–54) Siniec (1945–46) Skandawa (Skandowo) (← 1946–54 i od 1973) Srokowo (Drengfurt, Dryfort) (1945–54 i od 1973) Winda (Wendenowo) (1945–54)
Gromady (1954–72)	Bajory Wielkie (1954–59) Barciany (1954–72) Biedaszki (1954–60) Drogosze (1954–68) Dzietrzychowo (1954 →) Gałwuny (1954–57) Garbno (1954–57) Kętrzyn (1960–72) Korsze I (1954) Korsze II (1954–72) Kosakowo (1954–57) Kraskowo (1954–72) Kruszewiec (1954–72) Łankiejmy (1954–59) Mołtajny (1954–72) Nakomiady (← 1955–71) Nowa Różanka (1954–68) Ogródki (1954–57) Pieckowo (1954–57) Pilec (1954–57) Pożarki (1954–57) Sątoczno (1954–71) Silginy (1954–57) Skandawa (1954–72) Solanka (1954–57) Srokowo (1954–72) Święta Lipka (1958–72) Wajsznory (1954–57) Wilkowo (1954–59) Winda (1954–72)