IV Batalion Saperów

Ten artykuł dotyczy IV Batalionu Saperów istniejącego w latach 1919-1929. Zobacz też: inne bataliony saperów noszące numer „4”.

IV Batalion Saperów (IV bsap) – pododdział saperów Wojska Polskiego II RP.

IV Batalion Saperów został sformowany 20 lutego 1919 roku w Łodzi. Jednostka powstała z ochotników z Okręgu Generalnego „Łódź”. Akcja werbunkowa została rozpoczęta 5 lutego 1919 roku. W czerwcu 1919 roku batalion fortyfikował teren Okręgu Generalnego „Łódź”.

We wrześniu 1919 roku batalion przybył do Rokitna na front wołyński i wziął udział w walkach pod Olewskiem, Radowellem i Korosteniem, forsował rzekę Słucz i budował most przez rzekę Uborć. W czasie ofensywie na Kijów batalion fortyfikował Fastów.

W marcu 1920 roku przeprowadzono reorganizację batalionu, w ramach której dotychczasowa 1/IV kompania została przemianowana na 3/IV, 2/IV na 1/IV, 3/IV na 2/IV natomiast 4/IV została wcielona do X Baonu Saperów, jako jego 2. kompania^[1].

17 czerwca 1920 roku batalion został przerzucony na front litewsko-białoruski, gdzie wziął udział w walkach pod Smolewiczami, Łohojskiem i Witomierzem oraz nad Berezyną. W jednej z najzaciętszych walk, prowadzonych osobiście przez dowódcę dywizji generała Berbeckiego, dnia 10 lipca 1920 w Budkach nad Berezyną zginął porucznik Wacław Kaczyński. Następnego dnia w Górkach zginął zakłuty bagnetami bolszewików porucznik Zagoździński. W odwrocie przypadała batalionowi zaszczytna rola osłony 4 Dywizji Piechoty^[2].

Po odparciu bolszewików spod Warszawy, batalion przeprawił się przez Wisłę w Górze Kalwarii. Następnie podążył przez Lwów do Chodorowa i walczył pod Przemyślanami, Tarnopolem i Podwołoczyskami.

30 września 1920 roku batalion został przetransportowany koleją do Grodna, a następnie marszem skierowany do Oran. Będąc w dyspozycji Naczelnego Dowództwa przystąpił do prac fortyfikacyjnych w Marcinkańcach. Tam zastało go zawieszenie broni. 5 grudnia 1920 roku batalion przybył do Łomży i przystąpił do naprawy baraków. 15 lutego 1921 roku baon pomaszerował do Białej Podlaskiej, do dyspozycji Grupy Fortyfikacyjnej Nr 2. Pod koniec czerwca 1921 roku baon wyjechał do Sandomierza, gdzie wszedł w skład 4 Pułku Saperów. 6 listopada 1921 roku baon przybył do Torunia i został włączony w skład 8 Pułku Saperów. Do Torunia przybyło tylko 7 podoficerów i 147 saperów, nad którymi w czasie transportu dowództwo sprawował porucznik Paweł Załęski z 4 psap^[3]. W listopadzie 1929 roku 8 Pułk Saperów został przeformowany w 8 Batalion Saperów. W ramach przeprowadzonej reorganizacji IV Batalion Saperów został zlikwidowany.

Kompania zapasowa 4 baonu saperów w Łodzi został rozwiązana w lutym 1920 roku, a jej stan osobowy przeniesiony do Sandomierza i włączony w skład kompanii zapasowej saperów nr 4, która została podporządkowana dowódcy Okręgu Generalnego „Kielce”. 29 lutego 1920 roku dowódca Okręgu Generalnego „Łódź” generał podporucznik Kajetan Olszewski udzielił kompanii zapasowej 4 baonu saperów pochwały^[4].

Dowódcy batalionu

• kpt. Franciszek Wolf (23 II 1919 - 16 IV 1920 → szef inżynierii Frontu Wołyńskiego^[1])
• kpt. Kazimierz Hornoff (16 IV^[1] - 1 IX 1920^[5])
• por. Bolesław Dmytruk (dowódca 2/IV bsap i p.o. dowódcy baonu do † 8 X 1920 we Lwowie^[6][7])
• por. Arkadiusz Kazimierz Balcewicz (p.o. 8 X - 4 XII 1920^[6])
• kpt. Alojzy Janicki^[a] (od 5 XII 1920^[6])
• mjr Wiktor II Krajewski (XI 1921^[12] - 1922 → p.o. zastępcy dowódcy 8 psap)
• kpt. Ryszard Jaworowski (20 VIII 1922^[13] - X 1927)
• mjr Ludwik Aleksander Turulski (X 1927^[14] - 1929)

Obsada personalna baonu w latach 1919–1920^[15]

• dowódca baonu – kpt. Franciszek Wolf
• adiutant batalionu – ppor. Zygmunt Goldstein
• dowódca 1 kompanii (byłej 3 kompanii saperów lwowskich) – por. Władysław Czerniawski
• dowódca 2 kompanii (byłej kompanii saperów kanowskich) – por. Teodor Pokrant
• dowódca 3 kompanii – por. Kazimierz Iliński
• dowódca 4 kompanii – por. Jerzy Czaczkowski (23 IV 1920 ciężko ranny nad Słuczą)
• dowódca kompanii zapasowej – por. Bolesław Dmytruk
• dowódca kompanii zapasowej nr 4 – por. Zygmunt Górka
• młodszy oficer kompanii – por. Wacław Kaczyński († 10 VII 1920 Budki nad Berezyną^[16])
• młodszy oficer kompanii – por. Zagoździński († 11 VII 1920^[16])

• Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-05-08].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• „Księga Pamiątkowa Dziesięciolecia Pomorza 1920-1930”, Toruń 1930.
• Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
• Aleksander Gawdia: Zarys historii wojennej 8-go pułku saperów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
• Na uroczysty dzień święta Pułkowego 8-go Pułku Saperów : Toruń, 17. VIII. 1924 r.. Stanisław Józef Małecki (oprac.). Toruń: 8 Pułk Saperów, 1924.