Milicz

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o nazwie Milicz.

Szablon:POL miasto infobox Milicz (łac. Milicium^[1], niem. Militsch) – miasto w północnej części województwa dolnośląskiego, leżące w powiecie milickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Milicz, nad rzeką Barycz.

Historycznie leży na Dolnym Śląsku, na pograniczu z Wielkopolską. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.

Według danych z 31 marca 2011 miasto ma 11 964 mieszkańców. Siedziba urzędu miejskiego i starostwa powiatowego.

Miasto leży przy drodze krajowej nr 15, przy linii kolejowej Wrocław – Jarocin, ok. 55 km od Wrocławia, 125 km od Poznania i ok. 45 km od Ostrowa Wielkopolskiego.

Od nazwy Milicza wziął nazwę największy w Europie zespół stawów hodowlanych – Stawy Milickie. Co roku władze miejskie organizują tu imprezę zwaną Świętem Karpia Milickiego oraz Dni Ziemi Milickiej.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Milicz.

Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od polskiego słowa miły^[3]. Milicz wzmiankowany po raz pierwszy w dokumencie z 1136 jako Milice oraz Milich^[3]. Na dokument ten powołuje się niemiecki językoznawca Heinrich Adamy w swoim dziele o znaczeniu nazw miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu. Wymieniając ją jako najwcześniejszą zanotowaną nazwę podaje jednocześnie jej znaczenie "Lieblingort" czyli po polsku "Miła, ulubiona miejscowość"^[3].

Wymieniony jako jedna z posiadłości arcybiskupstwa gnieźnieńskiego – zamek „Milich” w przywileju papieża Hadriana IV z 1154. Natomiast dokument z 1249 wymienia Milicz po łacinie jako Milicium^[4]. Miejscowość pod obecnie stosowaną nazwą Milicz zanotowany jest w łacińskojęzycznym dokumencie Przemysła I z 1249 roku^[5]. Nazwa miejscowości w obecnie używanej formie Milicz wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1312 roku wydanym w Głogowie^[6]. W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w staropolskiej formie Mylicz^[7][8]. Nazwę miejscowości w obecnej polskiej formie "Milicz" wymienia spisany ok. 1300 roku średniowieczny łaciński utwór opisujący żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis^[9].

Jeszcze w 1750 polska nazwa „Mielicz” wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska^[10]. Miejscowość wymieniona jest w opisie Śląska wydanym w 1787 roku w Brzegu w jęz. niemieckim jako Militsch, po łacinie Milich, Milith, oraz Milicium oraz w języku polskim jako Mielicz^[1].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwami: niemiecką Militsch, polską Mielicz oraz łacińską Milicium^[11]. Nazwę miejscowości jako Mielidza oraz Mielicza w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[12].

Od czasów Bolesława Krzywoustego Milicz należał do ziemi śląskiej i był siedzibą kasztelanii. W latach 1164-1358 należał do Księstwa wrocławskiego, wymieniony jako jedno z miast przypadłych księciu Bolesławowi Wysokiemu.

Po Henryku Pobożnym miasto odziedziczył jego syn Henryk III. Później stanowił własność Henryka IV Probusa, a potem Henryka Grubego. W wyniku wojny z księciem głogowskim Milicz wchodzi we władanie Henryka Głogowczyka w 1290. Po śmierci Henryka Wiernego w 1309 miasto wraz z Oleśnicą dziedziczą książęta oleśniccy – Bolko i Konrad od których Milicz zakupiło biskupstwo wrocławskie. Od 1494 siedziba wolnego państwa stanowego należącego do Kurzbachów, a od 1590 do Maltzanów. Zachowany średniowieczny układ miasta zbliżony do owalu, z rynkiem i ulicami zbiegającymi się przy dawnych bramach miejskich.

Od 1348 w ramach Korony Czeskiej (w jej ramach część śląskiego księstwa oleśnickiego, od końca XV w. jako ośrodek państwa stanowego – baronatu), od 1742 w Królestwie Pruskim, od 1871 w Cesarstwie Niemieckim, od 1918 w tzw. Republice Weimarskiej, przekształconej po 1933 w Niemcy pod rządami dyktatora Adolfa Hitlera (tzw. III Rzesza).

22 stycznia 1945 zdobyty przez Armię Czerwoną został wraz z tzw. Ziemiami Odzyskanymi przyznany Polsce w ramach ładu pojałtańskiego przez zwycięskie mocarstwa II wojny światowej jako rekompensata za utracone przez Polskę Kresy Wschodnie.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[13]:

• miasto
• kościół par. pw. św. Michała Archanioła, neorenesansowy z l. 1817-1821 – XIX wieku, z chrzcielnicą z 1561
• kościół par. pw. św. Anny, z l. 1807-1808 – XIX wieku; ośrodek kultu św. Anny, od 2001 istnieje tutaj trzecia, najmłodsza parafia, ul. Łowiecka 1
• kościół ewangelicki, jeden z sześciu tzw. „kościołów łaski”, obecnie rzymskokatolicki kościół pw. św. Andrzeja Boboli, szachulcowy, z 1709 – XVIII wieku
• ruiny zamku książąt oleśnickich z XIV wieku, przebudowany w XV w.
• zespół pałacowy, z drugiej poł. XVIII w.:
  • pałac klasycystyczny, z końca XVIII wieku, od 1963 Zespół Szkół Leśnych
  • park pałacowy; pierwszy na Śląsku park w stylu angielskim o powierzchni ok. 80 ha, powstał około 1800 r.
• dom, ul. Lwowska 22 (dawniej ul. Okrzei), z XVIII/XIX w.

inne zabytki:

• ruiny Czarnej Bramy w parku pałacowym
• grobowiec hrabiego Maltzana
• brama wjazdowa (dworska)
• grodzisko Chmielnik, ślady osadnictwa z ok. 7000 lat p.n.e. z około 1815

Piramida wieku mieszkańców Milicza w 2014 roku ^[14].

Nazwa Milicz pochodzi od imienia Milik, którego można uznać za legendarnego założyciela miasta. Została stworzona poprzez dodanie martwego już dziś przyrostka dzierżawczego -ь (jer miękki), a więc brzmiała Milikь – podobnie jak Wrocławь czy Poznanь powstałe od Wroclawa i Poznana. Przyrostek ten z czasem powodował zmiękczenie poprzedzającej go spółgłoski, stąd dzisiejsza wymowa Wrocławia czy Poznania. Pierwotnie zatem nazwa Milicz musiała być wymawiana przez miękkie cz, które jednak w dalszych dziejach języka polskiego stwardniało.

Herb Milicza przedstawiający świętego Jerzego na koniu zabijającego smoka istnieje co najmniej od XV w., gdyż taki wizerunek widnieje na najstarszej zachowanej pieczęci miejskiej.

W niemieckich czasach flaga Milicza miała kolorystykę biało-żółtą i pochodziła od flagi tutejszego bractwa kurkowego; w czasach PRL nieużywana. Do tematu flagi wrócono po upadku systemu i pierwszych wolnych wyborach samorządowych w 1990 r.. Do niemieckich barw dodano zieleń (symbolizującą otaczające Milicz lasy), by odróżnić ją od popularnej w Polsce flagi papieskiej. Uchwałą Rady Miejskiej w Miliczu flaga gminy Milicz to 3 poziome pasy: biały – żółty – zielony.

• 1990-1994 – J. Wierzowiecki
• 1994-1998 – T. Staniewska
• 1998-2002 – W. Wall
• 2002-2006 – R. Mieloch
• 2006-2010 – D. Stachowiak, J. Supeł, D. Stachowiak, R. Augustyn, R. Mieloch, D. Duszyński, P. Wybierała
• 2010-2014 – P. Wybierała
• 2014-2018 – P. Lech

Przez miasto przebiegają drogi: krajowa i wojewódzkie:

• droga krajowa nr 15: Trzebnica – Milicz – Krotoszyn – Września – Gniezno – Toruń – Ostróda
• droga wojewódzka nr 439: Żmigród – Milicz
• droga wojewódzka nr 448: Milicz – Twardogóra – Syców

oraz linia kolejowa ze stacją Milicz łącząca Milicz z miastami: Wrocław, Oleśnica, Krotoszyn, Jarocin, Poznań.

Komunikacje autobusową w Miliczu i okolicach zapewnia lokalny oddział przedsiębiorstwa PKS Wołów sp. z o.o. Utrzymywane są regularne linie do Wrocławia, Wołowa, Trzebnicy, Oleśnicy, Poznania, Żmigrodu, Sulmierzyc, Krotoszyna, Jutrosina i in. Można tu też spotkać autobusy przedsiębiorstw PKS Konin, PKS Polbus Wrocław, PKS Leszno, PKS Bydgoszcz oraz PKS-Tour Jelenia Góra.

Ta sekcja od 2015-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji: 2015-04, wskazać dokładne źródła by można je było zweryfikować.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Średnie miesięczne ciśnienie atmosferyczne waha się od 1014,5 hPa (IV) do 1018,4 hPa (I), największy zanotowany wzrost ciśnienia 24 hPa, największy spadek 29 hPa^[15].

Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 4,1 m/s. Najmniejsze średnie zachmurzenie osiąga 47% (VIII), największe 75% (XII), średnie roczne 60%^[16].

Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +8,8 °C. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń (-1,1 °C), najcieplejszy lipiec (+18,7 °C). Najwyższą maksymalną temperaturę zanotowano 10 sierpnia 1992 (+37,6 °C), najniższą temperaturę minimalną 14 stycznia 1987 (-28,5 °C)^[15].

Absolutna amplituda temperatury powietrza osiągnęła 66,1 °C. W ciągu roku występuje 43 dni gorących, czyli takich, w których maksymalna temperatura przekracza 25 °C, z czego 7 to dni upalne z temperaturą powyżej 30 °C; czasami zdarzają się w Miliczu dni bardzo upalne, podczas których maksymalna temperatura przekracza 35 °C. Najdłuższe fale upałów nad miastem wystąpiły:

• 6–11 VIII 1992 r. (6 dni)
• 23 VII – 2 VIII 1994 r. (11 dni)
• 18–28 VII 2006 r. (11 dni)
• 25–29 VII 2008 r. (5 dni)
• 10–17 VII 2010 r. (8 dni)^[15]

Najwięcej dni upalnych (z temperaturą maksymalną powyżej 30 °C) zanotowano w 1994 r. – aż 20 dni, z czego 12 w lipcu 1994. Latem występują bardzo rzadko tzw. tropikalne noce, kiedy temperatura minimalna nie spada poniżej 20 °C. Zdarzają się one od końca czerwca do początku sierpnia. Najwyższą minimalną temperaturę w Miliczu zanotowano 29 VII 2013 r. i było to 21,6 °C^[15].

Dni mroźnych, z ujemną temperaturą maksymalną (poniżej 0 °C) jest w Miliczu tylko 28 rocznie. Średnia roczna suma opadu wynosi 461 mm^[15].

Największe średnie miesięczne sumy opadu 70 mm (VII), najmniejsze 24 mm (II). Notowanych jest średnio 103 dni z opadem w roku (z maksimum w lecie)^[15].

Szablon:Pogoda infobox

Liczne trasy rowerowe przebiegają także przez kompleksy stawów hodowlanych (największych w Europie), malownicze tereny Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” i na obrzeżach chronionego Rezerwatu „Stawy Milickie”. W Miliczu znajduje się też ostoja koników polskich. Rzeka Barycz wykorzystywana jest również do turystyki kajakowej.

W Miliczu mieści się dekanat Milicz wraz parafiami rzymskokatolickimi św. Andrzeja Boboli, św. Anny, św. Michała Archanioła. Działalność religijną prowadzą także dwa Zbory Świadków Jehowy: Milicz-Południe, Milicz-Północ^[17].

• Maria von Maltzan – hrabina, działaczka opozycji antyhitlerowskiej, ratująca Żydów w czasie II wojny światowej
• Ida von Reinsberg-Düringsfeld – niemiecka pisarka
• Marek Bukowski – aktor, reżyser, scenarzysta oraz producent (urodził się w Miliczu)
• Damian Wojtaszek – siatkarz, reprezentant Polski
• Pająk - znaleziony w bananach w biedronce na ul.Trzebnickiej

Miasta partnerskie:

• Lohr am Main^{[potrzebny przypis]}
• Gniew^{[potrzebny przypis]}
• Springe^{[potrzebny przypis]}

• Cmentarz żydowski w Miliczu
• Milicz Wąskotorowy
• Powiat milicki
• Stawy Milickie
• Kościoły łaski

• Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schliesen.... Breslau: Barth und Comp., 1830.

• Oficjalna strona miasta
• Historia i legendy Milicza
• Mielice albo Mielicz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 343 .