Wikisłownik

księżyc

Podobna pisownia Podobna pisownia: Księżyc

księżyc (język polski)

edytuj
 
księżyc (1.1)
 
Saturn i jego księżyc (1.2)
 
księżyc (1.3)
 
księżyc (1.4)
wymowa:
​?/i, IPA: [ˈcɕɛ̃w̃ʒɨt͡s], AS: [ḱśẽũ̯žyc], zjawiska fonetyczne: zmięk.• nazal.• asynch. ę 
​?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) Księżyc widziany jako tarcza na niebie lub jej część[1]
(1.2) astr. ciało niebieskie obiegające planetę, planetę karłowatą, planetoidę itp.[2]; zob. też naturalny satelita w Wikipedii
(1.3) blask księżycowy[3]
(1.4) stylizowany, czasem antropomorfizowany księżyc (1.1); przedmiot, figura, rysunek itp. w kształcie półksiężyca
odmiana:
(1.1,3)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikksiężycksiężyce
dopełniaczksiężycaksiężyców
celownikksiężycowiksiężycom
biernikksiężycksiężyce
narzędnikksiężycemksiężycami
miejscownikksiężycuksiężycach
wołaczksiężycuksiężyce
(1.2,4)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikksiężycksiężyce
dopełniaczksiężycaksiężyców
celownikksiężycowiksiężycom
biernikksiężycksiężyce
narzędnikksiężycemksiężycami
miejscownikksiężycuksiężycach
wołaczksiężycuksiężyce
przykłady:
(1.1) Księżyc symbolizuje tajemne i zakryte strony natury, intuicję, podświadomość, magię, wyobraźnię i natchnienie poetyckie.
(1.1) Olbrzymi księżyc zalewał cały step srebrzystą poświatą[4].
(1.1) Według wierzeń ludowych zioła lecznicze zbierane przy blasku księżyca działają najskuteczniej.
(1.1) A gdy rano przyjdzie świt, księżycowi będzie wstyd, że on zasnął, a nie ty[5].
(1.1) Ponad lasem widać było wschodzący księżyc.
(1.2) Ziemię obiega jeden księżyc, zwany Księżycem.
(1.2) Ganimedes jest największym księżycem w Układzie Słonecznym.
(1.2) Prawie wszystkie planety Układu Słonecznego oraz niektóre planety karłowate i planetoidy mają księżyce.
(1.2) Wenus i Merkury nie mają księżyców.
(1.3) Wyszła na plac obszerny, cały zalany księżycem[3].
(1.3) Śnieg iskrzył się w księżycu.
(1.4) Moja babcia upiekła wyśmienite księżyce i gwiazdki piernikowe.
składnia:
kolokacje:
(1.1) półksiężyc • okrągły / półokrągły / rogaty księżyc • blady / jasny księżyc • srebrny / srebrzysty / złoty / złotawy księżyc • tajemniczy księżyc • księżyc w pełni • księżyc wisi na niebie • księżyc za oknem • księżyc błyszczy / lśni / świeci • księżyc wschodzi / zachodzi • księżyc wyjrzał zza chmury • księżyc zniknął za chmurą • pot. młody księżyc / nowy księżyc / księżyc na młodziku • księżyc w lisiej czapie / księżyc w lisiej czapce • bóg / bogini księżyca • uosobienie księżyca • blask / światło / poświata księżyca • wschód / zachód księżyca • w blasku księżyca • wyć do księżyca • podziwiać / wpatrywać się w księżyc • zakryć / zasłonić księżyc • przy księżycu
(1.2) egzoksiężyc • sztuczny księżyc • księżyc Ziemi / Eris • księżyce Marsa / Jowisza / Saturna / Urana / Neptuna / Plutona • księżyce planety / planety karłowatej / planetoidy • największy / najmniejszy księżyc • księżyc nieregularny • księżyce planetarne / galileuszowe
(1.3) zalany księżycem
(1.4) księżyce Hipokratesa • księżyc na choinkę • księżyce na tapecie / na tkaninie • księżyce czekoladowe / marcepanowe / piernikowe • deseń w księżyce
synonimy:
(1.1) peryfr. książk. Srebrny Glob, srebrny glob; przest. gw. poet. miesiąc; przest. gw. poet. zdrobn. miesiączek; przest. poet. luna; poet. kawalerskie słońce; pot. żart. łysy
(1.2) satelita, naturalny satelita
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
(1.1) półksiężyc; poet. sierp księżyca; tarcza
holonimy:
(1.1) niebo
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. Księżyc m, księżycówka ż, księżycowość ż, księżycowatość ż, książę m, księżna ż, książątko n, księżniczka ż, księżyczność ż, ksiądz m[6], książęcość ż, księstwo n, księstewko n, ksiąstewko n
przym. księżycowy, księżycowaty, księżyczny, książęcy
przysł. księżycowo, książęco
związki frazeologiczne:
jakby spadł z księżyca / spaść z księżyca • nie dbam o gwiazdy, gdy księżyc świeci • rzad. porywać się z motyką na księżyc • książk. przy księżycu • poet. sierp księżyca • wyć do księżyca • wyglądać jak księżyc w pełni • wzięty z księżyca
etymologia:
(1.1) pol. książę[6][7]
(1.2-4) od (1.1)
uwagi:
zob. też księżyc (ujednoznacznienie) w Wikipedii
zob. też księżyc w Wikicytatach
(1.1) Tylko jako termin astronomiczny (nazwa astronomiczna) piszemy wielką literą, w pozostałych przypadkach – małą[8][9][10][11].
(1.1) por. Księżyc • kawalerskie słońce • luna • łysy • miesiąc • miesiączek • Srebrny Glob • srebrny glob
(1.2) por. satelita • naturalny satelita; zobacz też: Indeks:Polski - Astronomia • Indeks:Polski - Indeks terminów astronomicznych
(1.4) por. półksiężyc
Dawna pisownia: xiężyc[12]
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑   Hasło „księżyc” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. ↑   Hasło „księżyc” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  3. ↑ 3,0 3,1   Hasło „księżyc” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  4. ↑ Tomek w krainie kangurów, Alfred Szklarski, 1957 w: Korpus języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  5. ↑ Ludwik Starski, Ach, śpij kochanie, dzidziusiowo.pl
  6. ↑ 6,0 6,1   Porada „ksiądz i księżyc” w: Poradnia językowa PWN.
  7. ↑   Porada „miesiąc” w: Poradnia językowa PWN.
  8. ↑   Hasło „księżyc” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  9. ↑   Porada „ziemia i księżyc” w: Poradnia językowa PWN.
  10. ↑   Porada „ziemia czy Ziemia, słońce czy Słońce?” w: Poradnia językowa PWN.
  11. ↑   Hasło „Nazwy obiektów astronomicznych” w: Wielki słownik ortograficzny, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  12. ↑   Hasło „xiężyc” w: Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=księżyc&oldid=8494685”