Wikipedia

Stanisław Augustyński

polski prawnik, urzędnik skarbowy, radny miejski Sanoka, poseł II RP, działacz polonijny

Stanisław Augustyński (ur. 18 stycznia 1869 w Odporyszowie, zm. 26 sierpnia 1949 w Sanoku) – polski urzędnik skarbowy, działacz ludowy, społecznik, poseł na Sejm III kadencji II RP, radny Sanoka.

Stanisław Augustyński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

18 stycznia 1869
Odporyszów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

26 sierpnia 1949
Sanok

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Zawód, zajęcie

prawnik, urzędnik skarbowy

Narodowość

polska

Edukacja

Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Wyznanie

rzymskokatolickie

Rodzice

Wojciech, Elżbieta

Małżeństwo

Maria z d. Morawiecka

Dzieci

Stefan, Adam, Stanisław, Zofia, Tadeusz, Juliusz

Krewni i powinowaci

Jan Augustyński, Zygmunt Augustyński, Jędrzej Augustyński, Janina Augustyńska, Andrzej Augustyński, Marcin Augustyński

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych
Multimedia w Wikimedia Commons
Stanisław Augustyński (oznaczony nr 1) z uczestnikami kursu zorganizowanego przez BBWR w Sanoku (1932)
Stanisław Augustyński (siedzi piąty od lewej) na poświęceniu sztandaru Koła Związku Inwalidów Wojennych w Sanoku (1933)

Życiorys

edytuj

Był najstarszym synem Wojciecha Augustyńskiego (powstańca styczniowego i wójta Gminy Odporyszów) i Elżbiety z domu Pytka[1]. Wychował się w rodzinie o wielopokoleniowych tradycjach powstańczych i patriotycznych. Był spokrewniony z Marcinem Augustyńskim, jednym z liderów ruchu ludowego w Galicji, przyjacielem Jakuba Bojki.

Student spiskowiec

edytuj

Uczęszczał do Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie. Relegowany z powodu działalności konspiracyjnej w okresie rządów dyrektora Bronisława Trzaskowskiego przeniósł si�� do III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, gdzie zdał maturę w 1890. Był miłośnikiem przyrody, sympatykiem Krakowskiego Stowarzyszenia Ochrony Zwierząt, prenumeratorem wydawanego przez nie czasopisma „Przyjaciel zwierząt domowych i pożytecznych”[2]. Studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Był członkiem stowarzyszenia „Gwiazda”, Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Towarzystwa Szkoły Ludowej[3] oraz założonej w czerwcu 1890 w Tarnowie tajnej organizacji szkolno-akademickiej pod nazwą Liga Narodowa (wraz z nim m.in. Wacław Borzemski, Bolesław Gawiński, Jan Stapiński), za co został objęty śledztwem władz austriackich i zagrożony aresztowaniem[4]. Po uwięzieniu Stapińskiego, 24 czerwca 1891 został oskarżony przed trybunałem orzekającym we Lwowie o przynależność do Ligi Narodowej. Zarzucono mu pełnienie funkcji naczelnika Stapińskiego oraz kierownictwa sekcji ludowej, czemu Augustyński wraz z towarzyszami zaprzeczył[5]. Po ujawnieniu udziału w tajnej niepodległościowej organizacji „Orzeł Biały” prokuratura austriacka postawiła jemu oraz innym kolegom z gimnazjum zarzut zdrady stanu[3]. W 1895 ukończył studia prawnicze i przeprowadził się do Sanoka.

Urzędnik skarbowy

edytuj

Od marca 1895 pracował jako urzędnik państwowy w Sanoku, gdzie w 1900 został naczelnikiem (radcą) Urzędu Skarbowego[3]. W 1912 z rangi sekretarza został mianowany radcą skarbu[6]. Był pierwszym rangą urzędnikiem urzędu podatkowego w urzędzie c. k. starostwa powiatu sanockiego, od około 1904 w charakterze starszego inspektora podatkowego[7], od ok. 1905 w charakterze sekretarza skarbowego[8][9], a od ok. 1912 w charakterze radcy skarbowego[10][11][12][3]. Do stycznia 1908 był członkiem zarządu „Towarzystwa kredytowego dla urzędników i sług państwowych dla budowy domów mieszkalnych członkom i dostarczania tymże członkom artykułów spożywczych” w Sanoku[13][14]. Był członkiem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka[15]. Podczas I wojny światowej, od 15 września 1914 przebywał z żoną i pięciorgiem dzieci w dzielnicy Brna Židenice[16]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, podczas wojen z Ukraińcami i bolszewikami 1918–1921 był organizatorem ochotniczej służby wojskowej oraz propagował pożyczki „Odrodzenia”[3]. W tym czasie trzech jego synów walczyło w tych wojnach[3]. W II Rzeczypospolitej pracował jako inspektor w VI stopniu służby w Urzędzie Skarbowym Podatków i Opłat w Sanoku. 31 marca 1929 został przeniesiony w stan spoczynku[17].

Działacz społeczny

edytuj

Należał do organizatorów Komunalnej Kasy Oszczędności Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, funkcjonującej w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4; był członkiem jej zarządu, wiceprezesem zarządu, prezesem zarządu oraz zasiadał w radzie nadzorczej[18]. W sierpniu 1925 zasiadł w dyrekcji Kasy Zaliczkowej w Sanoku[19] i pozostawał w tym gremium do przełomu 1929/1930[20]. W latach 1918–1930 był sekretarzem Rady Powiatowej. W grudniu 1919 był inicjatorem powstania Komitetu Włościańskiego w Sanoku[21]. Organizował kółka i kursy rolnicze, koła młodzieży i gospodyń wiejskich[3]. Należał do organizatorów spółdzielni rolniczo - handlowej „Rolnik”[3], a od 1925 był jej prezesem. Był przewodniczącym Okręgowego Towarzystwa Rolniczego[22]. Został członkiem wydziału (zarządu) zawiązanego 22 maja 1919 Koła Przyjaciół Harcerstwa w Sanoku[23][24]. W 1929 był jednym z założycieli sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[25]. Został prezesem zarządu założonego w 1934 komitetu obwodowego w Sanoku Towarzystwa Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych[26]. Do 1939 był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[27][28]. Jego nazwisko zostało umieszczone w drzewcu sztandaru TG Sokół w Sanoku, na jednym z 125 gwoździ upamiętniających członków[29]. Pod koniec listopada 1930 został wybrany prezesem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Kresowej[3] i pełnił tę funkcję do 1933.

Działacz ludowy

edytuj

W latach 20. był aktywnym działaczem PSL „Piast”[30][31][32], w 1930 z ramienia BBWR uzyskał mandat posła Sejmu RP III kadencji w okręgu 48 (Przemyśl, Dobromil, Sanok, Brzozów, Krosno)[33]. Jego mandat wygasł 5 października 1931 na mocy orzeczenia Sądu Najwyższego o unieważnieniu wyborów[34]. W ponownie zarządzonych wyborach 22 listopada 1931[35] został wybrany powtórnie[36] i złożył ślubowanie 10 grudnia 1931. W Sejmie należał do klubu BBWR, działał w komisjach: administracji, prawniczej i skarbowej. Mandat posła pełnił do końca kadencji 10 lipca 1935.

W marcu 1931 wszedł w skład Tymczasowego Zarządu, powołanego w związku z połączeniem gminy Sanok i gminy Posada Olchowska, a w 1932 został członkiem połączonej rady[37]. W wyborach do rady miejskiej 1932 był na liście Komitetu Gospodarczego wystawionego z BBWR (wraz z nim m.in. burmistrz Tadeusz Malawski)[38]. Był także przewodniczącym Towarzystwa Popierania Szkół Powszechnych i Towarzystwa Oświaty Zawodowej. Był członkiem wspierającym Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku[39]. Został radnym Sanoka w 1934[40][41], a w 1935 sekretarzem Wydziału Powiatowego.

Życie prywatne

edytuj

Miał cztery siostry: Marię (1866–1952), Kunegundę (1870–1873), Antoninę, po mężu Kożuch (1875–1898), Anielę, po mężu Luszowska (1885–1969) oraz pięciu braci: Jana (1878–1943), profesora gimnazjalnego, wiceprezesa Zarządu Gdańskiej Macierzy Szkolnej, dyrektora Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, Władysława (1880–1939), sędziego Sądu Okręgowego, a następnie adwokata w Katowicach, Marcina (1882–1965), uczestnika I wojny światowej, właściciela gospodarstwa w Odporyszowie, Józefa (1887–1969), rolnika, sybiraka, Zygmunta (1890–1959), prawnika, dziennikarza, członka Delegatury Rządu na Kraj i RGO, działacza antykomunistycznego, więźnia politycznego.

Przyszłą żonę Marię, z domu Morawiecką[1] (ur. 1874, zm. 20 stycznia 1945 w Sanoku), krewną Kornela Morawieckiego, poznał jako pensjonariuszkę gimnazjum w Tarnowie. Zauroczony jej pięknym, długim warkoczem poprzysiągł, że zostanie jego żoną[42]. Jako małżonkowie wydali na świat sześcioro dzieci:

  • Stefan Maria (ur. 4 lipca 1897 w Tarnopolu[43], słuchacz praw, ochotnik Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, zm. 20 lutego 1920 w Sanoku wskutek gruźlicy[44][45])
  • Adam Maria Jan (ur. 9 kwietnia 1900 we Lwowie, uczestnik obrony Lwowa, więziony w niewoli Ukraińskiej w Kosaczowie, urzędnik bankowy, zm. 8 maja 1965 w Warszawie[3])
  • Stanisław Maria (ur. 1904 we Lwowie, ochotnik Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, powstaniec górnośląski, inwalida wojskowy, zm. 17 lipca 1924 w Sanoku)[46]
  • Zofia (ur. 3 czerwca 1909 we Lwowie, zm. 21 kwietnia 1911)[47]
  • Tadeusz Maria (ur. 8 czerwca 1912 w Sanoku, żonaty z Romaną Łuczak, zm. 17 stycznia 1969 w Sanoku)
  • Juliusz Maria (ur. 1 listopada 1914 w Limanowej, urzędnik bankowy, od 1944 żonaty z Kazimierą Skórką – siostrą Tadeusza, zm. 3 marca 1954 w Warszawie)[48]

Według doniesienia prasowego z 1924 synowie Stefan i Stanisław zmarli w wyniku ran odniesionych w zmaganiach wojennych[3].

 
Grobowiec rodziny Augustyńskich w Sanoku po przebudowie w 2020

Stanisław Augustyński do końca życia zamieszkiwał przy ul. Ignacego Daszyńskiego 23 w Sanoku[1][49]. Zmarł 26 sierpnia 1949[1] i został pochowany 28 sierpnia 1949 w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[1]. W tym miejscu spoczywają również: żona Maria z Morawieckich, córka Zofia, synowie Stefan i Stanisław oraz wnuk Andrzej (syn Juliusza i Kazimiery). Obok znajduje się drugi grobowiec rodziny Augustyńskich, w którym spoczywa syn Tadeusz i inni członkowie rodziny.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e Księga Zmarłych 1946–1958 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 301 (poz. 83).
  2. ↑ Krakowskie Stowarzyszenie Ochrony Zwierząt, Opiekun zwierząt domowych i pożytecznych, „Opiekun zwierząt domowych i pożytecznych” (rok drugi (wtóry)), Drukarnia: A Koziański, 1888.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Nasi kandydaci z okręgu 48. Stanisław Augustyński. „Słowo Polskie”, s. 5, Nr 321 z 23 listopada 1931. 
  4. ↑ Wacław M. Borzemski: Pamiętnik tajnych organizacji niepodległościowych na terenie byłej Galicji w latach 1880–1897. Lwów: 1930, s. 49, 51–52, 186.
  5. ↑ Wacław M. Borzemski: Pamiętnik tajnych organizacji niepodległościowych na terenie byłej Galicji w latach 1880-1897. Lwów: 1930, s. 56, 58.
  6. ↑ Kronika. Mianowania i przeniesienia. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 31 z 4 sierpnia 1912. 
  7. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 42.
  8. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 50.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 50.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 50.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 49.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 49.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 50.
  9. ↑ a b c Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 51.
  10. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 50.
  11. ↑ Szematyzm galicyjskich władz i urzędów skarbowych na rok 1914. Lwów: Prezydyum Krajowej Dyrekcyi Skarbu, 1914, s. 52.
  12. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 50.
  13. ↑ Firmy. „Gazeta Lwowska”, s. 11, Nr 71 z 28 marca 1906. 
  14. ↑ Firmy. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 87 z 15 kwietnia 1908. 
  15. ↑ Sprawozdanie Wydziału Tow. Upiększania Miasta Sanoka. „Miesięcznik Artystyczny”, s. 67, Nr 7 z 1912. 
  16. ↑ Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicyi i Bukowiny 1914–1915 oraz Album pamiątkowe. Cz. 3. Prowincya i Bukowina. Wiedeń: 1915, s. 136.
  17. ↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 8, s. 102, 20 kwietnia 1929. 
  18. ↑ Do wszystkich zwierzchności gmin w powiecie. „Dziennik Urzędowy Powiatu Sanockiego”, s. 1, Nr 44 z 15 kwietnia 1929. 
    •Komunalna Kasa Oszczędności powiatu sanockiego w Sanoku. „Dziennik Urzędowy Powiatu Sanockiego”, s. 4, Nr 54 z 1 października 1929. 
    •Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1934, s. Nr 10186.
    •Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1936, s. Nr 409.
    •Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu. Warszawa: 1938, s. Nr 415.
    •Komunalna Kasa Oszczędności M. Sanoka. „Codzienna Gazeta Handlowa”. 270, s. 142, 26 listopada 1938. 
    •Komunalna Kasa Oszczędności Miasta Sanoka. „Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu”. 6, s. 415, 1938. 
  19. ↑ Firmy. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 193 z 35 sierpnia 1925. 
  20. ↑ Ogłoszenia urzędowe. „Gazeta Lwowska”, s. 7, Nr 144 z 26 czerwca 1930. 
  21. ↑ Kronika. „Ziemia Sanocka”. 30, s. 31, 28 grudnia 1919. 
  22. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 608.
  23. ↑ Kronika. Koło przyjaciół harcerstwa w Sanoku. „Ziemia Sanocka”. 14, s. 3, 1 czerwca 1919. 
  24. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 34.
  25. ↑ Jerzy Kapłon: Zarys historii Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sanoku. cotg.pttk.pl. [dostęp 2005-07-02].
  26. ↑ Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1930–1939 (zespół 23, sygn. 17, nr mikr. 160760). Archiwum Państwowe w Przemyślu, s. 311.
  27. ↑ Tadeusz Miękisz: Zarys historii Tow. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku w 50-tą rocznicę jego istnienia. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1939, s. 39.
  28. ↑ Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 29 listopada 2009. [dostęp 2014-03-12].
  29. ↑ Sztandar. sokolsanok.pl. [dostęp 2015-06-16].
  30. ↑ Wiadomości Sanockie. Zza kulis pow. komitetu jedynki. P. Augustyński usuwa się w zacisze domowe?. „Ziemia Przemyska”. 10, s. 6, 3 marca 1928. 
  31. ↑ Wojciech Sołtys "Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939", w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 562.
  32. ↑ Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 563.
  33. ↑ Kto zasiada w Sejmie?. „Gazeta Świąteczna”, s. 2, Nr 20 (2624) z 17 maja 1931. 
  34. ↑ Unieważnienie wyborów do Sejmu w okręgu Nr. 48 w Przemyślu. „Ilustrowana Republika”, s. 1, Nr 273 z 6 października 1931. 
  35. ↑ Dziś wybory do Sejmu w okręgu Przemyślu-Sanok-Krosno. „Głos Poranny”, s. 4, Nr 320 z 22 listopada 1931. 
  36. ↑ Ostateczne wyniki wyborów w okręgu przemyskim. „Słowo Polskie”, s. 3, Nr 325 z 27 listopada 1931. 
  37. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 41, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  38. ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 517.
  39. ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923–1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 33.
  40. ↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 84. ISBN 83-909787-8-4.
  41. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 43, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  42. ↑ Maria Cisowska (córka Zygmunta Augustyńskiego), Wspomnienia (zapiski ręczne), 2005.
  43. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1913/14 (zespół 7, sygn. 61). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 559.
  44. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 245 (poz. 43).
  45. ↑ Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r. Sanok. s. 161 (poz. 2403).
  46. ↑ Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r. Sanok. s. 196 (poz. 2916).
  47. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 17, s. 3, 23 kwietnia 1911. 
  48. ↑ Księga wtóropisów aktów małżeńskich za lata 1936–1945. T. „K”. Cz. II. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 609.
  49. ↑ Numer domu wpisany w roku jego śmierci (1939). W roku śmierci jego żony (1945) wpisano numer domu 33. Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r. Sanok. s. 231 (poz. 3426).
  50. ↑ M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1084 „za zasługi na polu organizacji skarbowości”.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Augustyński&oldid=74626415”