Еуроаймақ

Еуроаймақ — Еуропа одағы шеңберіндегі жұмыс істейтін елдерде енгізілген экономикалық және валюталық одақ (ЭВО), ағылш. — Economic and Monetary Union (EMU). Қазіргі уақытта Еуропа Одағының ресми түрде валютасы еуро болып табылатын 19 елін біріктіреді.

ЭВО (EMU) 1999 жылғы 1 қаңтардан, қолма-қол емес айырбас үшін бірыңғай еуропалық валюта, еуро енгізілген кезде, жұмыс істей бастады. Еуропа Одағы бірінші және әлі күнге дейін әлемдегі жалғыз (еркін сауда аймағы, кеден одағы мен бірыңғай нарықтан кейін) экономикалық интеграцияның төртінші кезеңіне өткен бірлестік.

Барлық еуроаймақ елдері еуроның таралым деңгейінің сомасы мен негізгі пайыздық мөлшерлеме бойынша шешімдердң, соның ішінде ақша-кредит саясаты саласындағы, барлық өкілеттіктерді Еуропа Орталық Банкі өткізеді.

Мүшелер

Еуро валютасы 1999 жылы ЕО экономикалық және валюталық одақ елдеріне параллель валюта ретінде қолма-қол ақшасыз айырбастау валютасы ретінде енгізілді. 1999 жылы 1 қаңтарда Еуро одақтың 15 елінің 11-і, Маастрихт критерийлерін және қолма-қол ақшасыз айырбас қызметін қанағаттандырды және еуро ресми қолданылуы еуро аймағын қалыптастырды. Грекия 2000 жылы осы критерийлерге сәйкес болды және 2001 жылы 1 қаңтарда қабылданды. Нақты ақшалардың тiзбесi және банкнотлар 2002 жылы 1 қаңтарда айналымға енгізілді. Словения 2006 жылы талаптарға сай бола бастады және 1 қаңтардан еуро аймағына енгізілді. 2007 жылы Кипр және Мальта бекіту рәсімін өтті және 2008 жылы 1 қаңтардан еуро аймағына қосылды. 2009 жылы 1 қаңтардан Словакия, 2009 жылы 1 қаңтардан Эстония, 2014 жылғы 1 қаңтардан Латвия, 2015 жылғы 1 қаңтардан, Литва Еуроаймаққа қосылды. Қазіргі уақытта, ол 19-ға мүше мемлекеттерде 325 миллионнан астам тұрғын тұрады.

Ел	Қабылдады	Халық саны	Қоспағанда
Аустрия	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&&08420010.&&&&&08 420 010
Бельгия	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&010444268.&&&&&010 444 268
Германия	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&080780000.&&&&&080 780 000
Грекия	02001-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2001	&&&&&&&010772967.&&&&&010 772 967
Ирландия	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&&04593100.&&&&&04 593 100
Испания	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&047370542.&&&&&047 370 542
Италия	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&061482297.&&&&&061 482 297	Кампионе-д’Италия
Кипр	02008-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2008	&&&&&&&&01142575.&&&&&01 142 575	Солтүстік Кипр Түрік Республикасы^[1]
Латвия	02014-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2014	&&&&&&&&01989500.&&&&&01 989 500
Литва	02015-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2015	&&&&&&&&02925164.&&&&&02 925 164
Люксембург	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&&&0549680.&&&&&0549 680
Мальта	02008-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2008	&&&&&&&&&0452515.&&&&&0452 515
Нидерланд	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&016801000.&&&&&016 801 000	Аруба Кюрасао Синт-Мартен Кариб Нидерландысы
Португалия	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&010799270.&&&&&010 799 270
Словакия	02009-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2009	&&&&&&&&05400536.&&&&&05 400 536
Словения	02007-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2007	&&&&&&&&02058821.&&&&&02 058 821
Финляндия	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&&05450614.&&&&&05 450 614
Франция	01999-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 1999	&&&&&&&063460000.&&&&&063 460 000	Жаңа Каледония Француз Полинезиясы Уоллис және Футуна
Эстония	02011-01-Үлгі:0expr 1 қаңтардың 2011	&&&&&&&&01286540.&&&&&01 286 540
Үлгі:Байрақ/European Union:Еуроаймақ		328 639 301

Кеңейтілу ықтималдылығы

Еуроны қолданбайтын Еуропалық Одақ елдері:

Дания және Ұлыбритания ағымдағы Маастрихт шартында арнайы жеңілдік алды. Бұл мәселені шешу екі елдің үкіметі шешпейінше мүмкін емес, Парламент немесе референдумда дауыс беру арқылы шешілуі тиіс: олардың Еуроаймаққа міндетті қосылуы қажет етілмейді.

2011 жылы дат премьер-министрі Ларс Лекке Расмуссен еуро аймағына өту үшін референдум мәселесін көтерді және елдің жазбасындағы^[2]. Алайда бұл оқиға орын алмады және жаңа үкімет осындай референдум өткізуге ниеті жоқ^[3].

23 қазанда 2011 жылғы Ұлыбритания премьер-Министрі Дэвид Кэмерон Еуроаймақта енуге Ұлыбритания позициясы өзгеріссіз қалатынын, еуроға көшу мүмкін емес екенін растады^[4].

Швеция шын мәнінде мемлекеттік еуроаймаққа кіруге міндетті, бірақ ел үкіметі Маастрихт критерийлері анықталған сәйкессіздіктерді жою үшін және жауап беру үшін жұмыс жасамауға мүмкіндік беретін құқықтық тетігін қолдануға рұқсат берген. Себебі еуро аймағына кіруге швед қоғамы қарсы болып отыр, оның нәтижелері елде өткізілген референдум көрсеткен, Коммиссия осы жолы шыдамдылық танытып отыр. Алайда комиссия Еуроодақтың болашақ мүшелерінен осындай жағдайдың екінші рет қайталануын көтермейтінін мәлімдеді.

ЕО сыртында қолданылуы

Келісім бойынша

Ел	Қабылдады	Келісім	Халық саны
Ватикан	1 қаңтар 1999	31 желтоқсан 1998	800
Монако	1 қаңтар 1999	31 желтоқсан 1998	32 671
Сан-Марино	1 қаңтар 1999	31 желтоқсан 1998	29 615
Сен-Пьер және Микелон	1 қаңтар 1999	31 желтоқсан 1998	6 125
Майотта	1 қаңтар 1999	31 желтоқсан 1998	186 452
Андорра	1 қаңтар 1999	1 сәуір 2012	82 000

Еш келісімсізшартсыз

Ел/Аумағы	Қабылданды	Келісім	Халық саны
Косово	1 қаңтар 1999	Членство	2 200 000
Черногория	1 қаңтар 1999	Членство	684 736
Ұлыбритания Акротири мен Декелия	1 қаңтар 2008	Отсутствует	14 500

Айырбас валютасы ретінде қолдану

1998 жылы Куба Еуро Халықаралық саудада ресми валюта ретінде американ долларын ауыстырады деп мәлімдеді^[5]. 2002 жылдың 1 желтоқсанында Солтүстік Корея да осылай жасады. Сондай-ақ Сирия, 2006 жылы бұнымен келісетінін ресми жариялады^[6].

2003 жылғы Ирак шапқыншылығынан бұрын Ирак Президенті Саддам Хусейн АҚШ долларының орнына мұнай саласында Ирак есептеулерді еуроға аударады деп мәлімдеді, ол кезде Ирак мұнайын негізгі сатып алушылар Америка Құрама Штаттарынан гөрі, ЕО, Үндістан және Қытай бастап тұрған болатын.

ЕО елдеріне жатпайтын, бірақ еуроға тіркелген елдер

Еуроны қолданушы халық саны

Санат	Халық саны	Елдер және аумақтар
Ресми ��үшелер	328 миллион	Аустрия, Бельгия, Кипр, Финляндия, Франция, Германия, Грекия, Ирландия, Италия, Латвия, Литва, Люксембург, Мальта, Нидерланд, Португалия, Словения, Испания, Словакия, Эстония
Еуроны пайдаланатын басқа еуропалық мемлекеттер және аумақтар	3 миллион	Акротири мен Декелия, Андорра, Косово, Черногория, Монако, Сан Марино, Ватикан
Еуроны пайдаланатын еуропалық емес және Еуроодаққа мүше емес мемлекеттер	207 мың	Клипертон аралы, Оңтүстік француз және антарктикалық жерлері, Майотта, Сен-Пьер және Микелон
Валютасы еуроға (немесе тар шектесетін) тіркелген ЕО елдері	13 миллион	Болгария, Дания
Валютасы еуроға тіркелген пайдаланатын басқа еуропалық мемлекеттер және аумақтар	4 миллион	Босния және Герцеговина
КФА франктерін пайдаланатын Африка мемлекеттері және аумақтары	110 миллион	Бенин, Буркина Фасо, Камерун, Оңтүстік Африка Республикасы, Чад Республикасы, Кот-д’Ивуар, Экватор Гвинеясы, Габон, Гвинея-Бисау, Мали, Нигер, Конго Республикасы, Сенегал, Того
Француз тынықмұхит франкын пайдаланатын Тынық мұхиты халықтары	0,5 миллион	Француз Полинезиясы, Жаңа Каледония, Уоллис және Футуна аралдары
Валютасы еуроға тіркелген пайдаланатын басқа мемлекеттер және аумақтар	35 миллион	Кабо-Верде, Комор аралдары, Марокко
Барлығы	500 миллион	44 мемлекет және 5 аумақ.

Экономикасы

Еуроаймақты басқа елдердің экономикасымен салыстыру, 2006 жылғы деректер^[7]

Блок/Ел	Халық саны (млн.)	ІЖӨ негізгі (трлн. € валютаның сатып алу қабілетінің туралы есеп)	Әлемдік ІЖӨ үлесі (% Сатып алу қабілеті)	Экспорт* (өнімдер және қызметтер, % ІЖӨ)	Импорт* (өнімдер және қызметтер, % ІЖӨ)
Еуроаймақ	317	8,4	14,6	21,7	20,9
Еуроодақ (28)	494	11,9	21,0	14,3	15,0
АҚШ	300	11,2	19,7	10,8	16,6
Жапония	128	3,5	6,3	16,8	15,3

(*) ЕО ішкі саудасын қоспағанда.

Инфляция

ЕО Орталықбанк орташа өлгенген тұтыну бағаларының индексі:^[8]

1999 жылдың ортасы: 1 %
2000 жылдың ортасы: 1,7 %
2001 жылдың ортасы: 3,1 %
2002 жылдың ортасы: 2 %
2003 жылдың ортасы: 1,8 %

2004 жылдың ортасы: 2,5 %
2005 жылдың ортасы: 2,0 %
2006 жылдың ортасы: 2,5 %
2007 жылдың ортасы: 1,9 %
2008 жылдың ортасы: 3,7 %

2009 жылдың ортасы: 0 %
2010 жылдың ортасы: 1,7 %
2011 жылдың ортасы: 2,7 %
2012 жылдың ортасы: 2,4 %

Пайыздық ставкалар

1999 жылдан ЕО Орталық Банк еуро аймағын үшін пайыздық ставкалар жылдық пайызы ретінде белгілейді. 2000 жылдың маусымына дейін "тіркелген негізгі индексі операциялары" қайта қаржыландыру шектеулі еді. Содан кейін ол аукцион нәтижелеріне байланысты өзгермелі құнға ауыстырылды. Кесте құны аударылды қатысушылар өздерінің конкурстық ұсыныстарын ұсынуға, онда сыйақы ең төменгі мөлшерінің көрсеткішінен бастайды.

Күні	Депозиттер бойынша пайыздық ставкалар	Негізгі әрекеттер	Қарыздар бойынша шекті тарифтер
01.01.1999	2.00	3.00	4.50
04.01.1999	2.75	3.00	3.25
22.01.1999	2.00	3.00	4.50
09.04.1999	1.50	2.50	3.50
05.11.1999	2.00	3.00	4.00
04.02.2000	2.25	3.25	4.25
17.03.2000	2.50	3.50	4.50
28.04.2000	2.75	3.75	4.75
09.06.2000	3.25	4.25	5.25
28.06.2000	3.25	4.25	5.25
01.09.2000	3.50	4.50	5.50
06.10.2000	3.75	4.75	5.75
11.05.2001	3.50	4.50	5.50
31.08.2001	3.25	4.25	5.25
18.09.2001	2.75	3.75	4.75
09.11.2001	2.25	3.25	4.25
06.12.2002	1.75	2.75	3.75
07.03.2003	1.50	2.50	3.50
06.06.2003	1.00	2.00	3.00
06.12.2005	1.25	2.25	3.25
13.12.2006	2.50	3.50	4.50
11.10.2006	2.25	3.25	4.25
09.08.2006	2.00	3.00	4.00
15.06.2006	1.75	2.75	3.75
08.03.2006	1.50	2.50	3.50
14.03.2007	2.75	3.75	4.75
13.06.2007	3.00	4.00	5.00
09.07.2008	3.25	4.25	5.25
08.10.2008	2.75		4.75
09.10.2008	3.25		4.25
15.10.2008	3.25	3.75	4.25
12.11.2008	2.75	3.25	3.75
10.12.2008	2.00	2.50	3.00
21.01.2009	1.00	2.00	3.00
11.03.2009	0.50	1.50	2.50
08.04.2009	0.25	1.25	2.25
13.05.2009	0.25	1.00	1.75
13.04.2011	0.50	1.25	2.00
13.07.2011	0.75	1.50	2.25
09.11.2011	0.50	1.25	2.00
14.12.2011	0.25	1.00	1.75
11.07.2012	0.00	0.75	1.50

Қаржы саясаты

Оның негізгі міндеті әрбір ЕО мүше мемлекет үшін құрастырылады экономикалық саясатының Еуроодаққa салықтар тарату болып табылады, бірақ ескере Еуроаймақта 15 толық мүшелері үшін ерекшелігін ескере отырып. Бұл нұсқаулар ағымдағы саясатын тарылту емес байланыстыруға нұсқаулығы мүше елдер, сондай-ақ назарға экономикаларының байланысты құрылымын алмайды.

Өзара кепілдік валюта тұрақтылығы үшін Еуроаймақ мүшелері тапшылығы лимиттер бұзғаны үшін тиісті жаза отырып, қоғамдық борышын келісті белгілейді келісім-шарттардың тұрақтылығының дамыту, сақтауға. Бастапқыда келісім ІZHӨ жыл сайынғы тапшылығын 3% Еуроаймақта барлық мүше елдерге лимит белгілейді; кез келген ел үшін айыппұлдар осы мәнді асып қамтамасыз етеді. 2005 жылы Португалия, Германия, Франция бұл мәнді асып, бірақ Министрлер Кеңесі осы елдердің айыппұлдарды үшін дауыс берді. Осы келісімге қайта тапшылығын критерийі ескере қосымша факторларды ескере отырып Еуроаймақта мүше елдердің экономиканың есептеу алынған бұл үлкен икемділік кепілдік өзгертілген.

Еуроаймақ кеңейту хроникасы

Ел / Жер	Өзінің ауыстыру меншікті валютасы және ауыстыру күні											Жалпы валюта
Ел / Жер	1991 жылға дейін	1991—1997	1998	1999—2001	2002—2011					2014	2015	Жалпы валюта

Үлгі:Байрақ/European Union, Еуропалық валюта кооперация қоры	→ ЭКЮ (1999, қаңтар)				EUR ↓	EUR ↓	EUR ↓	EUR ↓	EUR ↓	EUR ↓	EUR ↓	Еуро (EUR) ↓
Аустрия	→ Аустрия шиллингісі (2002, наурыз)
Бельгия	→ Ауыспалы франк Финанстық франк (1990, наурыз)	Бельгия франкы (2002, наурыз)
Люксембург	→ Ауыспалы франк Финанстық франк (1990, наурыз)	Люксембург франкы (2002, наурыз)
Германия	→ Неміс маркасы	Неміс маркасы (2002, наурыз)
ГДР (Германия құрамында)	→ Марка ГДР (1990, қыркүйек)	Неміс маркасы (2002, наурыз)
Грекия	→ Грече драхма (2002, наурыз)
Ирландия	→ Ирланд фунты (2002, наурыз)
Испания	→ Испан песетасы (1981)	Конвертируемая песетасы (1994, желтоқсан)	Испан песетасы (2002, наурыз)
Италия	→ Итальян лирасы (2002, наурыз)
ВатиканСондай-ақ итальян лирасы Сан-Марино және Ватикан аумақтарында санмарин лирасымен және ватикан лирасымен қолданылған, стандартқа ISO 4217 қосылмаған</ref>
Сан-Марино
Нидерланд	→ Нидерланд гульденуі (2002, наурыз)
Португалия	→ Португал эскудосы (2002, наурыз)
Финляндия	→ Финлянд маркасы (2002, наурыз)
Аланд аралдары	→ Финлянд маркасы (2002, наурыз)
Франция	→ Француз франкы (2002, наурыз)
Гваделупа
Майотта
Мартиника
Монакофранцуз франкінен басқа Монако аумақтарында монегас (монак) франкы қолданылған, ISO 4217 стандартына кірмеген Ұлттық валюталар тізімі
Реюньон
Франция Сен-Бартелеми
Сен-Пьер және Микелон
Сен-Мартен
Француз Гвианасы
Францияның оңтүстік және Антарктикалық аймақтары
ЧерногорияЕуроның қолданылуы де-факто, бірақ де-юре емес (2002, наурыз)	→ Жаңа динар (1990, қаңтар)	Югослав динары (1995, қараша)	Югослав динары (1999, қаңтар)	Неміс маркасы (2002, наурыз)
Андорра	→ Андорр песетасы (2003, шілде)
Словения	→ Жаңа динар (1990, қаңтар)	Югослав динары (1991, қазан)	Словен толар (2007, қаңтар)
Кипр	→ Кипр фунты (2008, қаңтар)
Мальта	→ Мальта фунты (1983, маусым)	Мальта лирасы (2008, қаңтар)
Словакия	→ Чехословак кронасы (1993)		Словак кронасы (2009, қаңтар)
Эстония	→ КСРО рублі (1992, маусым)		→ Эстон кронасы (2011, қаңтар)
Латвия	→ КСРО рублі (1992, маусым) → Латвия рублі (1993, наурыз)		→ Латвия латы (2014, қаңтар)
Литва	→ Рубль СССР (1992, қыркүйек) → Литва талоны (1993, шілде)		→ Литва литы (2015, қаңтар)

01.01.1999-дан еуро қолма-қол ақшасыз айналымға енгізілді, қолма-қол ақшада ұлттық валюта қолданылып тұрды	01.01.2002-дан еуро қолма-қол айналымға енгізілді

Дереккөздер

↑ Өзін өзі жариялаған Солтүстік Кипр Түрік Республикасы ЕОпен танылмаған және формальды түрде жаңа түрік лирасын қолданады, және еурода кеңінен пайдаланылады.
↑ Данияда тағы да еуроға ауысу мәселесін көтерді. Euro-Coins.News (4 наурыз 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 маусым 2012. Тексерілді, 1 маусым 2012.
↑ Denmark scraps border-control plans (ағыл.). European Voice (13 October 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 маусым 2012. Тексерілді, 1 маусым 2012.
↑ Ұлыбритания не перейдет на еуро, заявил Кэмерон — Новости Политики. Новости@Mail.ru Мұрағатталған 11 қаңтардың 2012 жылы. (орыс.)
↑ Cuba to adopt Euro in foreign trade, BBC News (08.11.1998). Тексерілді 2 қаңтардың 2008.
↑ US row leads Syria to snub dollar, BBC News (14.02.2006). Тексерілді 2 қаңтардың 2008.
↑ What is EMU?
↑ European Central Bank Euro area (changing composition) - HICP - Overall index, Annual rate of change, Eurostat, Neither seasonally or working day adjusted (14 желтоқсан 2007). Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 ақпан 2012. Тексерілді, 2 қаңтар 2008.

Сыртқы сілтемелер

European Central Bank
Eurozone Watch Мұрағатталған 10 сәуірдің 2021 жылы.
Журнал Жаңа Еуропа Мұрағатталған 5 қарашаның 2012 жылы.

[1] Өзін өзі жариялаған Солтүстік Кипр Түрік Республикасы ЕОпен танылмаған және формальды түрде жаңа түрік лирасын қолданады, және еурода кеңінен пайдаланылады.

[2] Данияда тағы да еуроға ауысу мәселесін көтерді. Euro-Coins.News (4 наурыз 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 маусым 2012. Тексерілді, 1 маусым 2012.

[3] Denmark scraps border-control plans (ағыл.). European Voice (13 October 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 маусым 2012. Тексерілді, 1 маусым 2012.

[4] Ұлыбритания не перейдет на еуро, заявил Кэмерон — Новости Политики. Новости@Mail.ru Мұрағатталған 11 қаңтардың 2012 жылы. (орыс.)

[5] Cuba to adopt Euro in foreign trade, BBC News (08.11.1998). Тексерілді 2 қаңтардың 2008.

[6] US row leads Syria to snub dollar, BBC News (14.02.2006). Тексерілді 2 қаңтардың 2008.

[7] What is EMU?

[8] European Central Bank Euro area (changing composition) - HICP - Overall index, Annual rate of change, Eurostat, Neither seasonally or working day adjusted (14 желтоқсан 2007). Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 ақпан 2012. Тексерілді, 2 қаңтар 2008.

[1]