Jump to content

Դաշտանային արձակուրդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Դաշտանային արձակուրդ, որոշ երկրներում արձակուրդի տեսակ, որի ժամանակ կինը կարող է հնարավորություն ունենալ վճարովի կամ չվճարվող արձակուրդ վերցնել իր աշխատանքից, եթե նա ունենում է դաշտանային ցիկլ և չի կարողանում ցավի պատճառով գնալ աշխատանքի[1][2]։ Իր պատմության ընթացքում դաշտանային արձակուրդը կապված է եղել տղամարդկանց նկատմամբ հակասությունների և խտրականության հետ, քանի որ շատ քիչ երկրներ այդպիսի քաղաքականություն են կիրառել[1]։ Ոմանց կողմից դա դիտվում է որպես կանանց աշխատանքի արդյունավետության քննադատություն կամ որպես սեքսիզմ[3][4][5] տղամարդկանց նկատմամբ։ Դաշտանային արձակուրդի քաղաքականության կողմնակիցները համեմատում են դրա գործառույթը հղիության և ծննդաբերության արձակուրդի հետ և այն դիտում են որպես գենդերային հավասարության խթան[6]։

Նախապատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ կանայք ունենում են մի պայման, որը կոչվում է դիսմենորիա, որը ցավ է առաջացնում դաշտանի ժամանակ[7]։ Կանանց մինչև 90%-ը դաշտանի հետևանքով չի ունենում այնպիսի խնդիրներ, որոնք բավականացնում են ամենօրյա գործունեությունը խաթարելու համար, թեև նրանք կարող են հայտնել, որ ունեցել են որոշակի խնդիրներ մինչև դաշտանը։ Ախտանիշները խանգարում են նորմալ կյանքին՝ որակելով որպես նախադաշտանային սինդրոմ, կանանց 20-30%-ի մոտ, իսկ 3-8%-ի մոտ ախտանշանները ծանր են[8]։ Նախադաշտանային դիսֆորիկ խանգարումը (PMDD) նախադաշտանային սինդրոմի ծանր և հաշմանդամ ձև է, որը ազդում է դաշտանային ցիկլ ունեցող կանանց 1,8-5,8%-ի վրա[9]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաշտանային արձակուրդի քաղաքականությունն առաջին անգամ կիրառվել է 20-րդ դարի սկզբին հետհեղափոխական Ռուսաստանում որոշ աշխատատեղերում։ Այնուամենայնիվ, կին աշխատողների նկատմամբ առաջացած խտրականության պատճառով քաղաքականությունը հանվել է 1927 թվականին[1]։

Հնդկաստանի հարավային Կերալա նահանգում գտնվող աղջիկների դպրոցն իր աշակերտներին դաշտանային արձակուրդ է տվել դեռևս 1912 թվականին[10]։

1920-ական թվականներին ճապոնական արհմիությունները սկսել են արձակուրդ պահանջել (seiri kyuka) իրենց կին աշխատողների համար։ 1947 թվականին Ճապոնիայի աշխատանքային ստանդարտների կողմից ուժի մեջ է մտել օրենք, որը թույլ է տվել դաշտանայի ցիկլ ունեցող կանանց հանգստյան օրերը վերցնել։ Բանավեճը շարունակվում է՝ դա բժշկական անհրաժեշտությո՞ւն է, թե՞ խտրական միջոց[11][12][13]։

Մարտահրավերներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաշտանային արձակուրդի հետ կապված խարան կա։ Ըստ Levitt-ի և Barnack-Tavlaris-ի (2020 թվական), դա կարող է հավերժացնել կարծրատիպերը և նպաստել դաշտանի բժշկականացմանը[2]։ Արձակուրդի մասին խոսելը կանանց մոտ հնարավոր է առաջացնի անհարմարություն, այնպիսի դեպքերում, երբ մենեջերը տղամարդ է։ Այն կարող է պատկերել կանանց որպես ավելի քիչ ընդունակ, քան տղամարդիկ, և, հետևաբար, կարող է հանգեցնել կանանց նկատմամբ հետագա խտրականության։ Խարանը վերացնելու առաջարկներից մեկը բոլոր սեռերի համար լրացուցիչ բժշկական արձակուրդ տրամադրելն է[14]։

Ըստ տարածաշրջանի

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ասիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինդոնեզիայում, 2003 թվականի թիվ 13 Աշխատանքային օրենքի համաձայն, կանայք իրավունք ունեն ամսական երկու օր դաշտանային արձակուրդի, թեև դրանք լրացուցիչ արձակուրդներ չեն[15]։

Ճապոնիայում 1947 թվականից ի վեր Աշխատանքային ստանդարտների մասին օրենքի 68-րդ հոդվածն ասում է. «Երբ կինը, ում համար դաշտանային ցիկլի ժամանակ աշխատելը հատկապես դժվար կլինի, արձակուրդ է խնդրել, գործատուն նման կնոջը չպետք է պարտադրի հաճախել աշխատանքի այդ օրերի ընթացքում»[16][17]։ Թեև ճապոնական օրենքը պահանջում է, որ հատկապես դժվար դաշտանի մեջ գտնվող կնոջը թույլատրվի արձակուրդ գնալ, այն չի պահանջում ընկերություններից վճարովի արձակուրդ կամ հավելավճար տրամադրել այն կանանց, որոնք ընտրում են աշխատել դաշտանային ցիկլի ժամանակ։

Հարավային Կորեայում կին աշխատողներն իրավունք ունեն դաշտանային արձակուրդ ստանալու՝ համաձայն Աշխատանքային ստանդարտների օրենքի 71-րդ հոդվածի[18], և ապահովվում են լրացուցիչ վարձատրություն, եթե նրանք չեն վերցնում դաշտանային արձակուրդը, որն իրենց իրավունքն է[19]։

Թայվանում զբաղվածության մեջ գենդերային հավասարության ակտը[20] կանանց տալիս է տարեկան երեք օր «դաշտանային արձակուրդ», որը չի հաշվարկվի «ընդհանուր հիվանդության արձակուրդի» 30 օրվա նկատմամբ՝ կանանց տալով մինչև տարեկան 33 օր «առողջության հետ կապված արձակուրդներ»։ Լրացուցիչ երեք օրերը չեն գալիս կիսավճարով, երբ կին աշխատողը գերազանցում է կանոնակարգված 30-ը[21]։

Եվրոպա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոպայում 2023 թվականի դրությամբ կար մեկ երկիր՝ Իսպանիան, ազգային դաշտանային արձակուրդով[1][22]։ 2023 թվականի փետրվարից Իսպանիան տրամադրում է ամսական երեքից հինգ օր վճարովի դաշտանային արձակուրդ[22]։

Իտալիայի խորհրդարանի կողմից 2017 թվականին դաշտանային արձակուրդի քաղաքականություն մտցնելու առաջարկը առաջացրել է բանավեճ Եվրոպայում այն մասին, թե ինչպես է դաշտանային առողջությունն ազդում աշխատուժի կանանց վրա։ Օրինագիծը քաղաքականություն կներդներ ընկերությունների համար՝ առաջարկելու երեք օր վճարովի արձակուրդ կանանց, որոնք տառապում են դաշտանային ցիկլի ծանր ցավերից, այդ քաղաքականությունը չի ընդունվել[1]։

Աֆրիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զամբիայում, 2015 թվականից սկսած, կանայք օրինական իրավունք ունեն ամեն ամիս հանգստյան օր ունենալու իրենց դաշտանային արձակուրդի քաղաքականության պատճառով, որը հայտնի է որպես «Մայրերի օր»[23]։ Եթե կին աշխատողին զրկում են այս իրավունքից, նա կարող է իրավացիորեն հետապնդել իր գործատուին։

Կորպորատիվ քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Coexist-ը` Բրիստոլ համայնքի շահագրգիռ ընկերությունը, ներկայացրել է «ժամանակաշրջանային քաղաքականություն»՝ կանանց համար ավելի ճկունություն և ավելի առողջ աշխատանքային միջավայր տալու համար։ Հույս ունենալով կոտրել դաշտանային ցիկլի տաբուն՝ Coexist-ը դարձել է Միացյալ Թագավորության առաջին ընկերությունը, որն իրականացրել է այս քաղաքականությունը[24]։

Nike-ը լայնորեն խոսվում է որպես դաշտանային արձակուրդի աջակցման մասին, որտեղ էլ որ այն գործում է, սակայն այս քաղաքականությունը խեղաթյուրված է եղել լրատվամիջոցների կողմից։ Nike-ը հետևում է տեղական աշխատանքային օրենքներին, որտեղ այն գործում է[1]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 King S. (2021) Menstrual Leave: Good Intention, Poor Solution. In: Hassard J., Torres L.D. (eds) Aligning Perspectives in Gender Mainstreaming. Aligning Perspectives on Health, Safety and Well-Being. Springer, Cham. doi:10.1007/978-3-030-53269-7_9 “The code's reference to menstrual leave was misinterpreted by the media as meaning 'all female NIKE employees are entitled to paid time off work for menstruation' (e.g. Shipley, 2016).”
  2. ↑ 2,0 2,1 Levitt RA, Barnack-Tavlaris JL (2020). «Chapter 43: Addressing Menstruation in the Workplace: The Menstrual Leave Debate». In Bobel C, Winkler IG, Fahs B, Hasson KA, Kissling EA, Roberts T (eds.). The Palgrave Handbook of Critical Menstruation Studies. Palgrave Macmillan. doi:10.1007/978-981-15-0614-7_43. ISBN 978-981-15-0614-7. PMID 33347190.
  3. ↑ Iuliano, Sarah (2013 թ․ օգոստոսի 4). «Menstrual leave: delightful or discriminatory?». 5 August 2013. Lip Magazine. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 3-ին.
  4. ↑ Price, Catherine (2006 թ․ հոկտեմբերի 11). «Should women get paid menstruation leave?». Salon. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 3-ին.
  5. ↑ «Italy debates paid 'menstrual leave' but experts warn it could increase gender bias at work». Global News.
  6. ↑ «Policy Brief: Women and Menstruation in the EU». Eurohealth (բրիտանական անգլերեն). 2018 թ․ մարտի 7. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 26-ին.
  7. ↑ Khan, Khalid; Champaneria, Rita; Latthe, Pallavi (2012 թ․ փետրվարի 15). «Dysmenorrhea». American Family Physician (անգլերեն). 85 (4): 386–387. ISSN 0002-838X.
  8. ↑ Biggs WS, Demuth RH (2011 թ․ հոկտեմբեր). «Premenstrual syndrome and premenstrual dysphoric disorder». American Family Physician. 84 (8): 918–24. PMID 22010771.
  9. ↑ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Association. 2013. էջ 625.4. Code: 625.4 (N94.3)
  10. ↑ "A Kerala School Granted Period Leave 105 Years Ago". NDTV. 20 August 2017. Retrieved 20 August 2017.
  11. ↑ JSTOR (1995). «Japan's 1986 Equal Employment Opportunity Law and the Changing Discourse on Gender». Signs. 20 (2): 268–302. doi:10.1086/494975. JSTOR 3174950. S2CID 144396195.
  12. ↑ Matchar, Emily (2014 թ․ մայիսի 16). «Should Paid 'Menstrual Leave' Be a Thing?». The Atlantic.
  13. ↑ Lampen, Claire. «Can 'period leave' ever work?». www.bbc.com.
  14. ↑ Julia Hollingsworth. «Should women be entitled to period leave? These countries think so». CNN. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
  15. ↑ Govt. of Indonesia. «Labour Act». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  16. ↑ International Labour Organization. «National Labour Law Profile: Japan».
  17. ↑ asianfoodworker. «Comparison of the Japanese Laws and Model CBA of UI ZENSEN on Maternity Protection» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 13-ին.
  18. ↑ International Labour Organization. «National Labour Law Profile: Japan».
  19. ↑ joongangdaily. «Once again, court orders menstrual leave payout».
  20. ↑ «Law Source Retrieving System Labor Laws And Regulations-Act of Gender Equality in Employment（103.12.11）». laws.mol.gov.tw. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  21. ↑ The China Post. «Gender equality in employment act revised».
  22. ↑ 22,0 22,1 Masih, Niha (2023 թ․ փետրվարի 17). «Need time off work for period pain? These countries offer 'menstrual leave.'». Washington Post. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 24-ին.
  23. ↑ «The country where all women get time off for being on their period». The Independent (անգլերեն). 2017 թ․ հունվարի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 31-ին.
  24. ↑ «A company is giving its female staff 'period leave'». The Independent (անգլերեն). 2016 թ․ մարտի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 31-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դաշտանային_արձակուրդ&oldid=10047124» էջից