Venezuela

O nome de Venezuela historicamente atribúese ao cartógrafo italiano Américo Vespucio que acompañou a Alonso de Ojeda nunha expedición naval de exploración en 1499 pola costa noroccidental do país (hoxe coñecido como golfo de Venezuela). A tripulación observou as vivendas aboríxenes erixidas sobre estacas de madeira que sobresaían da auga, construídas polos indíxenas añú. As devanditas vivendas, a modo de palafitas, recordaron a Vespucio a cidade de Venecia en Italia, o que lle inspirou a dar o nome de Venezziola ou Venezuela (Pequena Venecia) á rexión.

Outras versións apoiadas por documentos históricos indicarían que o nome provén dunha voz indíxena que significa "auga grande", co que se coñecía unha poboación no Lago de Maracaibo. Con todo, a primeira versión segue sendo, de lonxe, a máis aceptada para explicar a orixe do nome do país.

A mediados de 1498, exactamente o 1 de agosto, tres veleiros achéganse pola Illa de Trindade e tocan as costas venezolanas. Entraron polo Golfo de Paria, pola Boca da Serpe ou Boca de Drago. Sen sabelo, Cristovo Colón chegara a Suramérica e contemplaba marabillado as correntes do río Orinoco. Explorando a parte sur do golfo, acuñoulle o sobrenome de "Terra de Graza".

Crese que o home apareceu no territorio que hoxe se coñece como Venezuela hai uns 16.000 anos. Esta poboación chegara, polo sur, da rexión do Amazonas; polo oeste, dos Andes, e polo norte, do Caribe. Os grupos indíxenas máis importantes eran os chibchas nos Andes, os caribes, situados en case todas as costas, e os arauacos, asentados en parte das costas e máis ao sur. Os indíxenas usaban barro e palla para facer churuatas e palafitas (casas de madeira e barro, a primeira en terra e a segunda sostida sobre a auga). Tamén usaban outros materiais para intercambio comercial ordinario (unha operación coñecida como troco), como o azucre, o cacao, o café e animais.

Os indíxenas emprenderon guerras territoriais, pero os caribes resaltaron verdadeiramente nesta materia. As súas vitorias concedéronlles case todas as costas do norte suramericano e parte do centroamericano, e por esta razón na súa honra o mar Caribe leva actualmente o seu nome.

Venezuela foi avistada por Cristovo Colón na súa terceira viaxe, o 2 de agosto de 1498, cando chegou á desembocadura do río Orinoco, despois de pasar fronte á Illa de Trindade. Era a primeira vez que os españois tocaban terra firme do continente americano, tomando en conta que nas dúas primeiras viaxes chegaron a territorios insulares.

A viaxe orixinouse anteriormente no porto de Sanlúcar de Barrameda, en España, o 30 de maio dese ano. Fixera escalas en Madeira e nas Illas Canarias. Cando chegou ao continente americano, Colón quedou pasmado polas poderosas correntes do Orinoco -un río máis grande que calquera dos de Europa-, así como coas selvas fondas e verdes. Nunha carta aos Reis Católicos, denominou este lugar "Terra de Graza". Esta expresión prevaleceu ata o día de hoxe, converténdose en pseudónimo do país.

Colón proseguiu a súa viaxe pasando polo Golfo de Paria e bordeando a costa pasou preto da Illa de Margarita. Despois seguiu para o norte ata A Española.

Alonso de Ojeda realizou a primeira expedición que percorreu o país, saíndo de España en maio de 1499. Despois de pasar pola península de Paraguaná chegou ao golfo de Coquivacoa (golfo de Venezuela). Alí quedou moi impresionado coas casas dos indíxenas que estaban construídas sobre estacas, no medio da auga, recordando a cidade de Venecia. É por iso que denominaron o lugar Venezuela, ou Pequena Venecia. Nesa expedición tamén se atopaba Américo Vespucio, quen deu orixe ao nome de América.

Varias viaxes seguiron a estas expedicións. Hoxe coñécense como as Viaxes Menores, as cales permitiron recoñecer a existencia do continente americano e explorar toda a costa de Venezuela.

A primeira cidade de Venezuela (e de todo o continente americano) foi Nova Cádiz, na Illa de Cubagua, fundada ao redor do ano 1515. A pesar do inhóspito da illa, o lugar foi poboado por aventureiros de todos os países á procura de perlas. A cidade sería destruída uns anos despois por un maremoto e un furacán.

Entre os movementos preindependentistas do final do século XVIII, os máis importantes foron os de Manuel Gual e José María España, así como os intentos de Francisco de Miranda.

A conspiración de Gual e España contou coa participación de todas as clases da sociedade colonial; foi o primeiro movemento que contou con raíces populares. O 13 de xullo de 1797 rebeláronse.

Francisco de Miranda, pola súa banda, intentou dúas veces en 1806 invadir o territorio venezolano cunha expedición armada proveniente de Haití. As súas incursións terminaron en fracasos pola prédica relixiosa na súa contra ^{[Cómpre referencia]} e a indiferenza da poboación.

A data do 19 de abril de 1810 marcou o inicio da revolución venezolana: Vicente Emparan foi destituído do seu cargo de gobernador e Capitán Xeneral de Venezuela. O primeiro Congreso instalouse o 2 de marzo de 1811 e nomeou un triunvirato composto por Cristóbal Mendoza, Juan Gradua e Baltasar Padrón. O 5 de xullo de 1811 é a data en que se asina a Declaración de Independencia. Porén, esta primeira república pereceu pola reacción dos realistas. O 25 de xullo de 1812, Miranda capitulou en Venezuela.

Simón Bolívar, o Liberador de América do Sur, loitou en diferentes ocasións e venceu, pero España derrotouno en varias batallas. Bolívar fracasou nunha Primeira República por falta de orde no seu exército, no seu territorio e na súa unión. Bolívar fracasou tamén unha segunda vez pola forza de España e a falta de organización, pero nunha terceira campaña con éxito en 1820, na que sería realmente liberada Venezuela, venceu definitivamente os realistas na Batalla de Carabobo, co que lograría a Independencia de Venezuela. En 1819, encargouse de liberar Nova Granada e posteriormente Ecuador e o Perú, de fundar Bolivia e, entre estes sucesos, uniu pobos diferentes de América (Venezuela, Nova Granada e Ecuador) e convertiunos na Gran Colombia.

A Batalla de Carabobo constituíu unha acción bélica librada preto da cidade de Valencia, o 24 de xuño de 1821, entre o exército realista, a cargo do Mariscal de Campo Miguel da Torre, e o exército republicano, comandado polo Xeneral en Xefe Simón Bolívar. A vitoria lograda por este último resultou decisiva para a liberación de Caracas e o territorio da Capitanía Xeneral de Venezuela, feito que se logrará de xeito definitivo en 1823 coa Batalla Naval do Lago de Maracaibo e a toma da fortaleza de Porto Cabelo, o Exército Venezolano non só liberou o seu país de España, senón que tamén liberaron os pobos de América do Sur.^{[Cómpre referencia]}

A Batalla de Boyacá foi o cúspide de 77 días da campaña iniciada por Simón Bolívar para contrarrestar as accións de reconquista lideradas polo coronel José María Barreiro. Este último pretendía chegar a Bogotá e unir forzas co vicerrei Juan de Sámano (1753-1821) pola vía de Boyacá. Bolívar iniciou a súa ofensiva desde os Chairos do Casanare, para cruzar os Andes e chegar así ao territorio da antiga provincia de Tunja.

A Batalla do Pichincha ocorreu o 24 de maio de 1822, nas faldras do volcán Pichincha, a máis de 3.000 metros sobre o nivel do mar, xusto arriba da cidade de Quito, no Ecuador actual. Ocorreu no contexto das guerras de independencia de Suramérica. Nesta ocasión enfrontou o exército independentista baixo o mando do xeneral venezolano Antonio José de Sucre e o exército realista, comandado polo Mariscal de Campo Melchor Aymerich. A derrota das forzas realistas leais a España conduciu á liberación de Quito e asegurou a independencia das provincias que pertencían á Real Audiencia de Quito, tamén coñecida como a Presidencia de Quito, a xurisdición administrativa colonial española da que eventualmente emerxeu a República do Ecuador.

A Batalla de Ayacucho foi o último enfrontamento armado que en campo aberto sostiveron os exércitos realista do Perú, mandado polo o Vicerrei La Serna, e o dos independentistas, mandado polo venezolano Antonio José de Sucre, na longa Guerra de Independencia Hispanoamericana (1809-1825), que se iniciou coa Revolución de Chuquisaca en 1809. A batalla desenvolveuse na Pampa da Quinoa no departamento de Ayacucho, Perú, o 9 de decembro de 1824. A vitoria dos independentistas selou de facto a independencia do Perú coa capitulación militar, que se transformaría en tratado diplomático moitos anos máis tarde, en 1879.

A Batalla das Queseras do Medio foi unha importante acción militar levada a cabo o 2 de abril de 1819 no actual estado Apure de Venezuela, na cal o prócer da independencia, José Antonio Páez venceu, acompañado de 153 lanceiros, a máis de 1.000 xinetes de cabalaría das forzas españolas, sendo a máis famosa batalla comandada por Páez e onde se dita a famosa frase: Volvan Caras! (Volvan Carallo!). O triunfo das Queseras do Medio non ten parangón^{[Cómpre referencia]}. Bolívar felicitou a Páez e aos seus homes: "Acabades de executar a proeza máis extraordinaria que poida celebrar a historia militar das nacións. O que fixestes non é máis que un preludio. Contade coa vitoria que levades nas puntas das vosas lanzas e das vosas baionetas".

Este feito ocorreu desde 1820 ata 1830, no cal Venezuela, Nova Granada e Ecuador uníronse como unha soa República chamada Gran Colombia. Con todo, a disolución desta república viña xerminando desde os primeiros días da súa creación. A Gran Colombia foi creada en 1819 pola lei fundamental do Congreso de Angostura e organizada polo Congreso de Cúcuta, segundo a constitución de 1830.

No Congreso de Valencia foron escollidos os deputados que se reuniron nesta cidade a partir do 6 de maio de 1830 para tratar o tema da disolución da Gran Colombia, coa separación de Venezuela. José Antonio Páez declarou a autonomía de Venezuela e promulgou o regulamento de Eleccións para a reunión do congreso constituínte. O Deputado José Luís Cabrera, ao proporse un pacto con Colombia, declara: «Que o enunciado pacto non pode ter lugar, mentres exista no territorio colombiano o xeneral Simón Bolívar». Neste Congreso morre a Gran Colombia e nace o novo Estado, a República de Venezuela.

En 1830, discutiuse e sancionouse a Constitución Nacional, que foi aprobada o 22 de setembro de devandito ano, e que estivo vixente ata 1858. A partir desa data, Venezuela tivo 26 constitucións, algunhas das cales foron meras modificacións de forma ás que antes existían.

O principal xefe político de Venezuela nos seus albores como nación independente foi José Antonio Páez. Na súa persoa constituíase o Partido Conservador, que gobernaba o país desde 1830, constituído na súa maioría por militares de alto rango que participaron na Guerra de Independencia como Carlos Soublette, presidente de Venezuela no período de 1837 a 1839 e de 1843 a 1847, aínda que José María Vargas sobresaíu como o primeiro civil en gobernar o país en 1835. Con todo, a inestabilidade política da época impediulle a este último gobernar, e tivo que depor o seu cargo a mediados de 1836.

No período de 1847 a 1858, os xenerais e irmáns José Tadeo Monagas e José Gregorio Monagas alternáronse o poder e quitáronlle o poder aos "paecistas", nun país conflitivo e con crecentes disputas entre os Conservadores e os Liberais, representados estes por Antonio Leocadio Guzmán coa creación do Partido Liberal. Como datos positivos do chamado período do "Monagato", hai que destacar o decreto para abolir a escravitude, asinado en 1855 por José Gregorio Monagas. O réxime autoritario dos Monagas desencadea un exitoso golpe de estado liderado por Julián Castro en marzo de 1858. Os decretos do novo goberno do xeneral Castro non tardaron en crear rozamentos e tensións no seo dos liberais; esta situación e a inestabilidade do goberno fixeron inminente o estalido dun conflito armado coñecido como a Guerra Federal.

Os conservadores, liderados por José Antonio Páez, opúñanse a modificar a orde social establecido desde a colonia, imperturbado despois da guerra de independencia. Isto incluía, entre outras cousas, o sistema electoral e a escravitude, abolida por José Gregorio Monagas. Doutra banda, os liberais proclamaban os ideais de liberdade e igualdade. Durante a guerra, os liberais eran coñecidos co nome de federalistas. Ezequiel Zamora lideraba as liberais, e xunto aos campesiños loitaban pola repartición da terra polo fin do latifundismo. Zamora, despois de conquistar pobos do occidente venezolano, foi asasinado en San Carlos, despois de tomar o control da cidade; isto cambiou o curso da Guerra Federal, a cal ata o momento estaba ao seu favor. O seu liderado foi asumido por Juan Crisóstomo Falcón. Despois de cruentos combates, a guerra foi gañada polos liberais. O Tratado de Coche de 1863 significou o fin definitivo do conflito, tras o cal Falcón foi designado Presidente da República, nun país cunha economía nacional destruída conxuntamente con outros sectores de importancia. Ademais, a Guerra Federal foi ata a data a guerra civil máis custosa en perdas humanas de Venezuela; morreron máis de 100.000 persoas nunha nación con menos de 50 anos de independencia, que non chegaba aos dous millóns de habitantes.

A guerra puxo fin definitivo ao caudillismo de José Antonio Páez. Con todo, xurdiron novos caudillos rexionais que se apoderaron de varias áreas do territorio nacional. Non se puido concretar unha distribución satisfactoria da terra, e todo mantívose igual. Á Guerra Federal sucedéronse períodos de alternancia no poder dos liberais e os conservadores, e o país mantívose turbulento, cunha economía agraria devastada case por completo.

Antonio Guzmán Branco, fillo de Antonio Leocadio Guzmán, loita nas filas do bando liberal durante a Guerra Federal e despois da súa vitoria, en 1863, forma parte do goberno de Juan Crisóstomo Falcón. É testemuña da Revolución Azul que derrocou ao presidente en 1868, e foi líder da Revolución de Abril, para repor no poder aos liberais. Guzmán viviu moitos anos en París e outras cidades europeas e percibiu moitos dos cambios que se produciron durante o século XIX. Por iso, cando finalmente chega ao poder pon en funcionamento unha serie de medidas tendentes a modernizar o país, e especialmente Caracas, cidade á que segundo os historiadores empeñouse en darlle calidades parisienses. Do seu goberno resaltan a creación da moeda moderna (o Bolívar), a instauración do Gloria al bravo pueblo coma himno nacional, o segundo censo nacional, a creación da Gaceta Oficial, o antigo ferrocarril entre Caracas e A Guaira, a fundación da Academia Venezolana da Lingua, o servizo telefónico entre Caracas e A Guaira, o fomento da agricultura e a educación (co Decreto de Instrución Pública e Obrigatoria de 1870), estímulo ao comercio, e a concreción de importantes obras públicas como o Panteón Nacional, o Capitolio Federal Lexislativo, o Teatro Municipal de Caracas, a estatua ecuestre do Liberador na Praza Bolívar, entre outras). Os seus detractores acusábano de ser un caudillo e facer política dunha forma moi persoal. Foi presidente en tres ocasións (1870 - 1877, 1879 - 1884, e 1886 - 1888), ata que en 1888 deixou o país definitivamente e radicouse en París.

Proveniente da rexión dos Andes, Cipriano Castro organizou un levantamento militar (a chamada Revolución Liberal Restauradora) contra o presidente Ignacio Andrade de tendencia guzmancista, accedendo ao poder o 23 de outubro de 1899. Castro asumiu a Presidencia da República, pero non contou cos seus compañeiros de invasión, senón que ratificou nos seus cargos algúns dos ministros do derrocado Presidente Andrade. Tamén incluíu no seu gabinete ao expresidente Raimundo Andueza Palacio e a destacados "anduecistas", traizoando o lema principal da súa campaña: "Novos homes, novos ideais, novos procedementos".

En 1901, a Asemblea Nacional Constituínte elixiu a Cipriano Castro como Presidente constitucional, e como segundo vicepresidente a Juan Vicente Gómez, segundo xefe da campaña de Castro, en cuxo financiamento colaborara. O goberno de Castro caracterizouse pola arbitrariedade. Fixo fronte a diversas sedicións internas; o exemplo máis sobresaliente destas foi o estalido da denominada Revolución Liberadora, encabezada polo banqueiro Manuel Antonio Matos, que supuxo unha verdadeira guerra civil, culminando no triunfo de Castro en 1903 tras a Batalla de La Victoria. Así mesmo, debeu encarar o bloqueo naval que impuxeron o Reino Unido e Alemaña, xa que Venezuela negábase a pagar a súa débeda con estes países, e ademais confiscara a empresa inglesa que fornecía electricidade a Caracas. Pola súa banda, Cipriano Castro queixábase das empresas estranxeiras que interviñeran en problemas nacionais, ao fornecer diñeiro aos inimigos do goberno.

Debido a unha enfermidade, o 24 de novembro de 1908 dirixiuse a París co propósito de someterse a tratamentos pertinentes. Tras a súa marcha, o vicepresidente Gómez perpetrou un golpe de estado que se consumou o 19 de decembro dese ano, prohibindo o regreso de Castro para Venezuela.

Gómez non é oficialmente presidente senón ata 1910, cando o Congreso elíxeo; non deixaría esa posición ata a súa morte en 1935. Para aparentar que el só estaba durante o seu mandato e despois deixaba a presidencia, de 1915 a 1922 e de 1929 a 1931 o seu goberno é intervido por homes que actúan baixo as súas ordes mentres el seguía ocupando o cargo de Comandante en Xefe das Forzas Armadas.

O seu réxime é recordado como a ditadura máis férrea que sufriu Venezuela. Non foi moi compasivo cos seus opositores, e isto incluía non só as persoas contra o seu goberno, senón tamén a todo aquel que o cuestionase. Habitualmente, recluíaos en cárceres inhabitables como o Castelo de Porto Cabelo, e moitos presos cumpriron a súa condena realizando traballos forzados para construír diversas estradas por todo o país. Cabe destacar que tamén interveu e pechou a Universidade Central de Venezuela por un período de dez anos, sumindo o país nun atraso educativo enorme. A pesar disto, os estudantes van ser a principal oposición de Gómez: de forma clandestina organízanse e fomentan protestas na súa contra. A máis recordada destas manifestacións é a levada a cabo por un grupo coñecido na historia como a Xeración do 28, de onde xurdiron os líderes que organizaron as novas agrupacións políticas que constituíron o futuro e instrumentos de loita política contra o goberno de Gómez.

A contribución máis grande do réxime gomecista foi a de "pacificar" o país, perseguindo os caudillos máis importantes e creando a Academia Militar de Venezuela como base dunhas Forzas Armadas Nacionais, con sede en Maracay. A consolidación do Exército Nacional axudoulle a se manter no poder.

Despois da morte de Gómez en 1935, o xeneral Eleazar López Contreras foi designado Encargado da Presidencia da República ata o 19 de abril de 1936. Logra sufocar un conato de rebelión propiciado polos familiares do ditador falecido, decreta amnistía para os presos políticos e restablece a liberdade de prensa. O 25 de abril do seguinte ano é electo como Presidente Constitucional da República por sete anos, iniciando unha era denominada como "a nova democracia". En xullo reformou a constitución, reducindo o período presidencial de 7 a 5 anos, e concretou obras de primordial importancia para a nación, como a conformación da Garda Nacional de Venezuela en 1937, a apertura do Museo de Belas Artes e do Museo de Ciencias en 1938, e a creación do Banco Central de Venezuela en 1940.

Ao termo do seu mandato en abril de 1941, o Congreso designou como Presidente a Isaías Medina Angarita, militar que gobernou o país ata 1945, promulgou unha lei do petróleo que traería mais dividendos monetarios para o país e restrinxiría a participación das empresas transnacionais, estableceu a elección directa dos deputados, o voto feminino e legalizáronse todos os partidos que estiveran prohibidos por moitos anos, permitiuse o regreso de todos os exiliados políticos e a liberación de todos os presos políticos dos cárceres do país. Tamén creou o plan de cedulación venezolana, publicou unha lei de reforma agraria, e concretou obras transcendentais, como a Urbanización O Silencio, complexo residencial e comercial deseñado polo arquitecto Carlos Raúl Villanueva.

Medina Angarita continuou con maior rapidez a transición para a democracia que comezara co goberno do Xeneral López Contreras, pero aínda existían moitos adversarios políticos, principalmente Rómulo Betancourt, fundador de Acción Democrática (AD). Desde o seo deste partido fraguouse a rebelión militar na súa contra con axuda dun grupo de mozos militares dirixidos polos tenentes coronel Marcos Pérez Jiménez, Luís Llovera Páez e Carlos Delgado Chalbaud, quen estaban en desacordo co tipo de elección empregada para determinar quen rexería os destinos do país.

Instaurouse unha Xunta Revolucionaria de Goberno presidida por Betancourt. En breve tempo a Xunta chamou a eleccións libres, e por decisión popular o 15 de febreiro de 1948 fixo o seu xuramento o escritor e político Rómulo Galegos, o primeiro presidente venezolano electo desta forma. A pesar diso, Galegos non completou o seu período debido ao golpe de estado do 24 de novembro dese ano, no que tomou o control do país unha Xunta Militar, integrada polos mesmos rebelados tres anos antes: Delgado Chalbaud, Pérez Jiménez e Llovera Páez. O primeiro deles era candidato a presidir o país logo de que a Xunta Militar convocase a eleccións, pero é secuestrado e asasinado por un grupo liderado por Rafael Simón Urbina e o seu sobriño Domingo Urbina o 13 de novembro de 1950. Aínda que non se puido confirmar, para moitos o autor intelectual do magnicidio foi Pérez Jiménez; con todo, isto é pouco probable, pois a esposa do xeneral Marcos Pérez Jiménez, Dona Flor María Chalbaud Cardona de Pérez Jiménez, era prima sanguínea do Coronel Carlos Delgado Chalbaud.

Marcos Pérez Jiménez exerce como Ministro de Defensa ata decembro de 1952, e para logo asumir a Presidencia Provisional da República ao descoñecer os resultados das eleccións de deputados á Asemblea Nacional Constituínte a realizarse en 1953. O seu goberno, unha ditadura de corte autoritario e personalista, silenciou ás forzas da oposición, prohibiu os principais partidos políticos tanto de dereita como de esquerda, pechou medios impresos que lle criticaron, e impuxo a censura á radio e a televisión. Pero o seu réxime tamén se caracterizou por un progreso en infraestrutura sen igual para o país, o que posteriormente se coñecería como a "ditadura desenvolvementista" de Venezuela.

Entre estas obras de infraestrutura visionarias para a época atópanse a Autoestrada Caracas - A Guaira, a Autoestrada Caracas - Valencia (Autoestrada Rexional do Centro), a Autoestrada Francisco Fajardo, o Teleférico de Mérida, o Teleférico de Caracas, o Centro Simón Bolívar, o Círculo Militar en Caracas, a Cidade Universitaria de Caracas, a Cidade de Vacacións "Os Caracas", a Urbanización Dous de Decembro (hoxe Parroquia 23 de Xaneiro), o Paseo Os Próceres, numerosos hospitais, entre outras obras.

Tamén promoveu a inmigración de man de obra especializada para os seus proxectos de infraestruturas desde Europa, principalmente española, italiana e portuguesa. Un millón de inmigrantes europeos (dos cales os principais foron 350.000 españois, 310.000 italianos, 180.000 portugueses) cambiaron a sociedade venezolana.

Ademais impulsou un ambicioso programa de infraestrutura e de concreto armado, coa construción de edificacións, estradas, pontes e obras de grande envergadura, coas que modernizou o país grazas en parte ás exportacións de petróleos que xeraban enormes divisas.

Para os seus seguidores, Pérez Jiménez iniciou o trazado de proxectos como o do Metro de Caracas ou o Ponte sobre o Lago de Maracaibo, que quedaron inconclusos á súa caída e foron retomados polos gobernos posteriores, adxudicándoos como obras da súa propia creación, como foron a expansión na área das telecomunicacións, construción de novas autoestradas e renovación da paisaxe urbana. Ademais de devanditas obras, considérase iniciador dunha corrente nacionalista, plasmada no seu Novo Ideal NacionalO Novo Ideal Nacional^{[Ligazón morta]} Por: Jorge Mier Hoffman, figura a súa proposta en 1957 de crear o Fondo Económico Especial, ente similar ao actual Fondo Monetario Internacional, pero con vixencia unicamente nos países da América Latina. Supúxose que esta idea ?á cal opúxose o goberno estadounidense?, ademais da antipatía xerada polos seus actos represivos e as súas intencións de perpetuarse no poder, desembocou no golpe que o derrocou en 1958.

O 15 de decembro de 1957, Pérez Jiménez levou a cabo un plebiscito en relación á súa permanencia como cabeza de Estado por outro período de cinco anos. As cifras facíanlle gañador das eleccións, pero tanto a poboación como os compoñentes militares sabían que os resultados eran produto dunha fraude orquestrada. Isto produciu un fraccionamento nas Forzas Armadas que o apoiaron ata entón, e que concluíron co seu derrocamento por un movemento cívico militar na marugada do 23 de xaneiro de 1958, o que o obrigou a fuxir para a República Dominicana, e posteriormente trasladarse a España xunto á súa familia.

Unha nova Xunta de Goberno gobernou logo do golpe, presidida por Wolfgang Larrazábal, quen renunciou o 13 de novembro de 1958 e foi substituído por Edgar Sanabria, que como presidente da Xunta de Goberno entregou o poder ao gañador das eleccións presidenciais de 1958, Rómulo Betancourt.

En 1959 asínase en Caracas, xunto a Rómulo Betancourt, Rafael Caldera, Jóvito Villalba, o que se coñecería máis tarde en "Pacto de Punto Fixo", que aseguraba a alternancia no poder dos tres grandes partidos vetados durante a ditadura, Acción Democrática, COPEI e Unión Republicana Democrática (URD). Os partidos de esquerda como o Partido Comunista de Venezuela (PCV) foron execrados deste pacto o que xerou a persecución dos seus líderes e o comezo da loita armada, cousa que tamén desencadeou na división de Acción Democrática no Movemento de Esquerda Revolucionaria (MIR).

O novo presidente constitucional foi Rómulo Betancourt, cuxa xestión abarcaría desde o 13 de febreiro de 1959 ao 11 de marzo de 1964. Neste período inaugurou algunhas obras publicas que o anterior goberno de Marcos Pérez Jiménez adiantara pero que non logrou concluír, como a Ponte Xeral Rafael Urdaneta sobre o Lago de Maracaibo. Durante o seu goberno adiantouse un decreto de Reforma Agraria, que redistribuiría os terreos públicos e privados improdutivos a fin de deter o declive da produción agrícola, debido ao boom petroleiro. Os donos de terreos a quen lles foron confiscadas as súas propiedades recibiron compensacións onerosas. Esta reforma foi criticada posteriormente, xa que foron dadas supostamente a outros terratenentes achegados de Acción Democrática e de Betancourt, marxinando os campesiños ^{[Cómpre referencia]}.

Betancourt enfrontou a oposición de grupos extremistas e unidades armadas. Unha fracción separouse de AD e formou o Movemento de Esquerda Revolucionaria (MIR). Cando os esquerdistas involucráronse en dúas erradas revoltas en bases navais en 1962 ?unha en Carúpano e outra en Porto Cabelo?, Betancourt eliminou as liberdades civís. Elementos da esquerda formaron desde entón as Forzas Armadas de Liberación Nacional (FALN), un grupo guerrilleiro creado polo Partido Comunista de Venezuela (PCV) que realizou varios ataques terroristas contra o goberno. Foi aplacado paulatinamente coa forte militarización do país e a persecución dos seus principais líderes, aínda que a loita armada sobreviviría polos seguintes dez anos. Betancourt tamén enfrontou un atentado na súa contra, efectuado supostamente por simpatizantes do derrocado Marcos Pérez Jiménez apoiados por Rafael Leónidas Trujillo, ditador da República Dominicana para entón. O venres 24 de xuño de 1960 ás 9:30 da mañá, durante o desfile militar que conmemoraba a Batalla de Carabobo, unha bomba estalou na avenida dos Próceres na cidade de Caracas, incendiando o automóbil en que viaxaba Betancourt. O xefe do seu escolta, o Coronel Ramón Armas Pérez, morreu no atentado. Betancourt correu con mellor sorte, xa que só sufriu feridas menores nas dúas mans.

Na actualidade moitos séguenlle chamando "o pai da democracia venezolana" principalmente pola súa doutrina ?a Doutrina Betancourt?, na cal Venezuela negaba recoñecemento diplomático a calquera réxime, sexa de esquerda ou de dereita, que chegase ao poder a través da forza militar, pero tamén recibiu fortes críticas por grupos de esquerda e en particular por Hugo Chávez, o actual presidente de Venezuela. Chávez acusou a Betancourt de crear un réxime oligárquico e corrupto chamado Puntofijismo.

En 1964, Raúl Leoni recibe o poder de mans de Rómulo Betancourt. Leoni tamén era pertencente ao partido Acción Democrática. Sendo presidente intensificouse o conflito co movemento guerrilleiro de esquerda organizado (as FALN). En 1967 suspendeu todas as garantías constitucionais e se recrudecieron as persecucións e os asasinatos dos líderes de esquerda, destacando a aparición dun cadáver nas praias do Morro de Lecherías o 27 de outubro de 1965, que posteriormente foi identificado como o do profesor Alberto Lovera, dirixente do Partido Comunista Violencia política e pacificación Por: Fundación Polar. Tamén levou a cabo algunhas obras estruturais en Venezuela, entre os que podemos destacar: a Represa do Guri e a construción da Ponte de Angostura sobre o Orinoco. Tamén, neste mesmo período, asínase en Bogotá o Acordo de Cartaxena, entre Venezuela, Chile, Colombia, o Perú e Ecuador.

O 11 de marzo de 1969, Leoni entrégalle o poder a Rafael Caldera, membro do partido socialcristián COPEI, outro dos asinantes do Pacto de Punto Fixo, instaurando definitivamente a alternancia no poder dos dous partidos máis importantes de final do Século XX en Venezuela.

Caldera foi candidato presidencial nas eleccións de 1947, 1958, 1963 e 1968 polo seu partido COPEI, sendo o seu máximo líder. Gaña esta última, cunha escasa diferenza respecto de AD. Entre as súas políticas destacou o cesamento de aplicación da doutrina do expresidente Betancourt, cuxa premisa era descoñecer as ditaduras militares que gobernaban na maioría dos países latinoamericanos, así Caldera decide romper o illamento de Venezuela na rexión, recoñecendo os gobernos "de factos" deste, fai unha política de firme defensa dos territorios insulares e do Golfo de Venezuela e firma con Güiana o Protocolo de Porto España sobre a zona en reclamación. No aspecto económico reforzou o poderío a favor da patronal Fedecámaras. No aspecto social, pecha a Universidade Central de Venezuela (UCV) por dous anos, con fins plenamente políticos, e consegue a pacificación do país, xa que a súa política de goberno levoulle a unha tregua cos grupos armados de esquerda, que logran ser integrados na vida política. Neste aspecto legaliza o Partido Comunista de Venezuela, a pesar da oposición de Acción Democrática.

O seu sucesor foi Carlos Andrés Pérez, cuxo período presidencial terminou o 12 de marzo de 1979; este período marcou un gran cambio, xa que durante o seu goberno os prezos do petróleo situáronse a máis de 30 dólares por barril, o cal xerou unha riqueza sen precedentes en Venezuela, que foi malgastada con altos índices de corrupción e unha mala administración financeira, o que afundiu o país nunha débeda externa na orde de USD $ 30.000.000.000 (trinta millardos de dólares en 1978). En política exterior, Pérez como fixo o seu predecesor Rafael Caldera rompe parcialmente coa "Doutrina Betancourt" e restableceu relacións co réxime cubano encabezado por Fidel Castro. Logo deste período, o candidato da Democracia Cristiá, Luís Herrera Campíns sae elixido. Neste período os ingresos por concepto de venda de hidrocarburos triplicáronse, pero iso non impediu que o Estado contraese importantes débedas con institucións financeiras estranxeiras, ata o punto de que a débeda pública ascendeu a 25 millardos de dólares. As presións para o pago da débeda externa produciron a depreciación do bolívar: desde o chamado "Venres Negro" en febreiro de 1983, ata fins do goberno do presidente Herrera Campíns, o valor da moeda oscilou entre Bs. 12 e Bs. 15 por dólar no mercado libre. Nese escenario, Jaime Lusinchi é elixido presidente polo partido Acción Democrática. O seu goberno foi de inestabilidade, e negouse a realizar os cambios que demandaba o país, en particular o modelo de renda petroleira que convertía a Venezuela nun país moi vulnerable aos prezos internacionais desta materia prima, o que se traduciu no afondamento da corrupción pública, e a crise económica, social e política. Logo de terminar o seu goberno foi xulgado por casos de corrupción relacionados coa súa secretaria privada, Branca Ibáñez. A opinión pública acusaba a Ibáñez de posuír un poder excesivo no goberno, e relacionábano coas relacións persoais que tiña con Lusinchi.

Seguidamente, Carlos Andrés Pérez é novamente elixido durante os comicios de decembro de 1988. A súa volta á presidencia a partir de 1989 xerou un período de grande inestabilidade política, primeiro polo paquete económico neo-liberal que impuxo, privatizando distintas empresas estatais, reducindo aínda máis o gasto público e a liberalización da economía, o cal desencadeou no chamado "Caracazo" en 1989, e posteriormente producíronse dous intentos de golpe de estado en 1992. O seu mandato debía culminar en febreiro de 1994, pero foi interrompido por ser destituído por malversación de fondos en 1993 de 250 millóns de bolívares (17 millóns de dólares nesa época). O Presidente do Congreso Octavio Lepage, por poucos días foi Presidente provisional, ata que o historiador e tamén parlamentario Ramón José Velázquez, tamén pertencente ao partido Acción Democrática foi elixido polo propio Congreso como Presidente interino, para culminar o período restante do xa expresidente Pérez. O expresidente Pérez tamén sería expulsado do partido Acción Democrática.

Caldera chega ao poder por segunda vez en 1994. Con este triunfo, recolle os froitos do seu discurso do 4 de febreiro de 1992, data dun dos intentos golpistas contra o segundo goberno de Carlos Andrés Pérez. A frase de Caldera "Non se pode pedir a un pobo esfameado que se inmole pola democracia que non foi capaz de lle dar de comer", xunto ao seu apoio tácito ao Caracazo anteriormente en 1989, marcara o inicio da súa marcha a Miraflores. Para o seu segundo mandato, no seu goberno tivo que manexar unha vertixinosa espiral inflacionaria e un paralelo descenso das reservas de divisas, empregadas xenerosamente para o sostemento do bolívar fronte ao dólar. O 27 de xuño anunciou a suspensión temporal dalgunhas garantías constitucionais, fundamentalmente as relacionadas coa propiedade privada e a libre actividade económica, que supuxo o control estatal sobre o mercado de cambios, o sistema bancario e os prezos. As entidades financeiras en bancarrota pola fuga de capitais e as afectadas por prácticas especulativas ían ser intervidas e saneadas polo Estado, e de feito o Banco Central de Venezuela (BCV) anunciou a suspensión inmediata de todas as súas operacións de compra-venda de dólares. Dado o extraordinario da situación, as medidas foron toleradas polos medios de comunicación e a comunidade internacional, pero non pola poboación.

No primeiro ano de goberno ten que manexar unha forte crise financeira que se inicia coa intervención do Banco Latino que crebara no goberno interino de Ramón José Velásquez, despois da destitución de Pérez, continuou co derrube e intervención dunha decena de institucións bancarias e culminou na fuga de capital por concepto de auxilios financeiros outorgados polo Estado á banca, miles de ahorristas afectados e un grave desequilibrio na economía de Venezuela.

Aínda que Caldera prometeu durante a súa campaña non acudir xamais ante o Fondo Monetario Internacional (FMI), debeu facelo ante a crise económica e a súa incapacidade de xestión. O nulo efecto da práctica intervencionista na economía do país, fai que Caldera anuncie o programa chamado Axenda Venezuela que prometía restablecer o equilibrio macroeconómico e mallar a inflación. Aplicando medidas acusadas polos seus detractores como "de corte neoliberal" de acordo coas recomendacións do FMI, que ata entón se resistiu a adoptar. Así, devalouse o bolívar nun 70%, o control de cambios foi levantado, os combustibles encarecéronse nun 800%, se liberalizaron os tipos de xuro (o IVE subiu a 16,5%), continuouse o proceso de privatización dos activos do Estado e se avocou á disciplina no gasto público, que non forneceron efectos debido á crise económica mundial de entón. Estas medidas foron ben acollidas no exterior, pero non no país, onde foron frecuentes as manifestacións e disturbios da poboación venezolana que se sentía afectada negativamente.

En abril de 1998 o Tribunal Superior de Salvagarda do Patrimonio Público ordenou a detención de Carlos Andrés Pérez baixo a acusación de enriquecemento indebido ao desviar fondos públicos a contas bancarias conxuntas no estranxeiro. Aínda que devandita orde non significou o seu ingreso na prisión, debido á súa avanzada idade, dificultou a elección de Pérez como senador polo estado de Táchira nos comicios lexislativos previstos para o mes de outubro.

O 4 de febreiro de 1992 Hugo Chávez lidera unha rebelión militar e executa un intento de golpe de estado contra o presidente Carlos Andrés Pérez (decenas de persoas morren nese intento). O intento falla e Chávez é apresado. Con todo, a partir deste momento Chávez comezará a gozar dunha gran popularidade e en 1998 é elixido presidente por maioría de votos, contando co apoio do partido fundado por el, Movemento V República (MVR), e unha alianza popular chamada "Polo Patriótico", conformado polos partidos esquerdistas como Patria Para Todos, Partido Comunista de Venezuela e, nun primeiro momento Movemento ao Socialismo (MAIS), aínda que este último actualmente pertence á oposición.

No seguinte ano sucede a traxedia do Estado Vargas o 15 de decembro de 1999, e ese mesmo día aprobaríase a nova Constitución, que cambiaría de nome o país, de "República de Venezuela" para "República Bolivariana de Venezuela".

En 2002 comezaron grandes protestas na súa contra, debido á aprobación dunha serie de 47 leis a través dun decreto habilitante, que segundo o goberno tiñan como obxectivo promover unha nova reforma agraria, beneficiar os campesiños e os pescadores artesanais e reactivar miles de hectáreas de terras ociosas nas mans de grandes latifundistas, aínda que o maior de todos eles era o mesmo Estado venezolano. A oposición alegaba que as leis prexudicaban os empresarios e os gandeiros e guiaban o país a un modelo de goberno "castrocomunista".

O 11 de abril do 2002 consumouse un golpe de estado contra Chávez, que o derrocou por tres días. Ese mesmo día aconteceu un dos feitos violentos máis relevantes da historia contemporánea, o masacre de 14 persoas, oito opositores e seis oficialistas, na cidade de Caracas-. O dirixente de Fedecámaras (Cámara de comerciantes) Pedro Carmona asume o poder á marxe de toda medida constitucional, e aproveita xunto a outro grupo de persoas de disolver o Tribunal Supremo de Xustiza, os ministerios, a Asemblea Nacional e en xeral a Constitución, o cal lle deixaba pleno poder para gobernar a nación, feito que ata dentro da oposición xerou críticas debido ao seu forte contido ditatorial. Isto mina rapidamente a imaxe do goberno, perde o apoio dos militares, e Chávez é restituído o 14 de abril, grazas a unha reacción cívico-militar contra o goberno de Carmona.

Nese mesmo ano realizouse un paro xeral, sendo o terceiro feito pola oposición, chamado polos sectores afíns ao presidente Hugo Chávez "Sabotaxe petroleira" ou "Golpe petroleiro"; os opositores denominárono "Paro Cívico Nacional", que inicialmente pedía un Referendo consultivo para aprobar ou desaprobar a xestión de Hugo Chávez, e despois pedía a súa renuncia. Durante o seu transcurso quedou afectada Petróleos de Venezuela (PDVSA), a compañía estatal de petróleo e alicerce da economía venezolana, con perdas estimadas de entre os quince e vinte mil millóns de dólares para o país, así como perdas humanas causadas por accidentes, debido ao manexo persoal da gasolina e polo entorpecemento da área do transporte público e privado. O goberno acusaba os traballadores petroleiros de conspiraren e realizar sabotaxes nesta; despídense máis de 15.000 de traballadores de PDVSA e son acusados de "conspiradores", "traidores á patria" e "tecnócratas". No lapso que durou a folga xeral, as manifestacións de opositores e oficialistas, que sucedían todos os días e as canles de televisión privadas suspenderon a súa programación habitual e deixaron de emitir publicidade, para transmitir os incidentes da folga, que durou dous meses, desde decembro de 2002 ata principios de febreiro de 2003.

O referendo para destituír a Chávez foi requirido pola oposición desde 2002, cando miles de persoas esixen a renuncia de Chávez mediante manifestacións, e se pide a realización dun referendo revogatorio (elemento que foi introducido na nova constitución). O referendo foi realizado finalmente no 2004 e nel Chávez foi ratificado, véxase Referendo presidencial de 2004.

O 4 de decembro do 2005 celebráronse as eleccións lexislativas, nas cales os partidos que apoiaban ao presidente Chávez obtiveron a totalidade de escanos no parlamento ao se retiraren da contenda a maioría de candidatos da oposición, acusándoas de fraudulentas e de non garantiren o voto secreto.

O 3 de decembro de 2006 foron as eleccións presidenciais no país, onde Hugo Chávez foi reelixido como Presidente Constitucional da República para o período 2007-2013 con máis do 63% de votos a favor.

O 10 de xaneiro de 2007 foi a toma de posesión do Presidente Chávez perante a Asemblea Nacional ademais a imposición da banda presidencial e da chave da arca onde se garda a Acta da Independencia da Nación de 1811, para o período que foi reelecto.

O 23 de xaneiro de 2019 o opositor Juan Guaidó, presidente da Asemblea Nacional,^[1] autoproclámase presidente tras declarar ilexítimo a Maduro unha semana antes^[1], co apoio dos EEUU (como xa fora avisado^[2]) e o Brasil, creando de facto un golpe de estado.^[3] A situación desembocou neste feito despois do illamento internacional e bloqueo económico capitaneado polos EEUU e o recente ascenso de Jair Bolsonaro á presidencia do Brasil.^[4] A situación foise complicando ó longo de febreiro, e en principios de marzo produciuse o incendio de camións de axuda na fronteira con Colombia e a falta de electricidade durante varios días no país, con acusación mutuas entre goberno e oposición e os seus apoios.^[5]

Venezuela é subdividida en 23 estados, un distrito federal e unha dependencia federal.

O clima da Venezuela é tropical e normalmente quente e húmido, porén nas terras montañosas no sur do país é máis moderado.

A economía venezolana pasou, despois da primeira guerra mundial, dunha economía esencialmente agrícola a unha economía centrada na produción e exportación de petróleo. É esta a actividade que continúa a dominar, sendo responsable de case un terzo do PIB, de preto do 80% das partidas de exportación e de máis da metade do financiamento da administración pública. Os responsábeis venezolanos estiman que o PIB medrou o 2,7% no 2001. Unha forte suba nos prezos internacionais de petróleo alimentou a economía, despois da grave recesión de 1999.

A pesar diso, un sector non petrolífero relativamente fraco e evasións de capital - e unha caída temporal nos prezos do petróleo - prexudicaron a recuperación. No comezo de 2002, o goberno alterou o réxime de taxas de xuro dun réxime indexado para un sistema de flutuación libre, o que causou que o bolívar se depreciase de modo significativo.

O Presidente Hugo Chávez comezou en 2003 a canalizar os ingresos do petróleo obtidos pola compañía estatal PDVSA para financiar programas sociais. Os opositores da medida afirman que isto vai minar o estatuto de independencia dos bancos e da compañía petrolífera, e que é unha clara tentativa de aumentar o seu apoio público. Varios economistas afirman que a medida provocará inflación e perda de confianza dos investidores estranxeiros.

O pobo venezolano inclui unha rica combinación de heranzas. Aos amerindios orixinais e aos españois e africanos que se lles xuntaron despois da conquista española, vagas de imigrazón durante o século XX trouxeron cantidades apreciábeis de italianos, portugueses, árabes, alemáns e outros, provenientes dos países limítrofes da América do Sur. Preto de 85% da poboación vive nas áreas urbanas do norte do país. En canto que case metade da área terrestre da Venezuela queda ao sur do río Orinoco, esta rexión contén apenas o 5% da poboación.

A lingua nacional e oficial é o castelán, mais existen tamén numerosas linguas indíxenas, así como as introducidas polos inmigrantes. O 86 % da poboación identifícase como católica. Outras igrexas, en especial, a protestante, compoñen o restante.

Entre os pratos típicos están os tequeños, as cachapas, as arepas ou o asado negro.

• Lista de países