odpowiedzieć

• otpowiedzieć

From od- +‎ powiedzieć. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɔtpɔvjɛd͡ʑɛ(ː)t͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɔtpɔvjɛd͡ʑɛt͡ɕ/, /ɔtpɔvjɛd͡ʑet͡ɕ/

odpowiedzieć pf (imperfective odpowiadać)

1. (attested in Lesser Poland) to answer; to reply; to respond [with accusative or dative or k (+ dative) ‘to what/whom’; or with na (+ accusative) ‘to what’; or with przeciw (+ dative) ‘against what’; or with o (+ locative) ‘about what/whom’]

   Synonym: opowiedzieć

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[1], Krakow, page 184a:

     Tedy vøcz swøthy Gan gestcy mv on tako byl odpouedzal

     [Tedy więc święty Jan jestci mu on tako był odpowiedział]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], section 3,13:

     Rzekl bog: Czemusz to vczynyla? Otpowyedzala (quae respondit): Wøsz myø sdradzyl

     [Rzekł Bog: Czemuś to uczyniła? Otpowiedziała (quae respondit): Wąż mię zdradził]

   • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], section 18,36:

     Tedi wszitek lyvd vmylkl a nye otpowyedzal gemv nyczego (non respondit ei quidquam)

     [Tedy wszytek lud umilkł a nie otpowiedział jemu niczego (non respondit ei quidquam)]

   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], section 1,16:

     Y odpowyedzeli sø kv Iozve rzekøcz (responderuntque ad Iosue atque dixerunt)

     [I odpowiedzieli są ku Jozue rzekąc (responderuntque ad Iosue atque dixerunt)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 113:

     Czeszarz nye odpovyedzyav nycz y wschedl v rąda svymy (leg. z swymi) przyaczyelmy

     [Cesarz nie odpowiedziaw nic i wszedł w radę z swymi przyjacielmi]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[6], page 137:

     Iesus k temv nycz nye odpovyedzyal (ad haec verba puer Iesus nihil respondebat)

     [Jesus k temu nic nie odpowiedział (ad haec verba puer Iesus nihil respondebat)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[7], page 416:

     A nykt nye mogl odpovyedzyecz na to slova (nemo poterat ei respondere verbum Mat 22, 46)

     [A nikt nie mogł [jemu] odpowiedzieć na to słowa (nemo poterat ei respondere verbum Mat 22, 46)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[8], page 126:

     Povydz my, synkv myly,... przeczyv takyey potvarzy czo mam odpovyedzyecz (ad hanc calumniam quid est respondendum)?

     [Powidz mi, synku miły,... przeciw takiej potwarzy co mam odpowiedzieć (ad hanc calumniam quid est respondendum)?]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[9], page 682:

     Alye o szvych zvolyenykoch nycz nye odpovyedzyal (sc. Jesus)... przeto, yze nyyednego przy ssobye ny myal

     [Ale o swych zwolenikoch nic nie odpowiedział (sc. Jesus)..., przeto, iże nijednego przy sobie ni miał]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 24:

     Vestchnąla (sc. dziewica), czem by ym odpovyedzyecz mogla (quid illis respondere posset, inspiraret)

     [Westchnęła (sc. dziewica), czem by im odpowiedzieć mogła (quid illis respondere posset, inspiraret)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[11], page 636:

     Ale pyrvey, nyzly ym myly Kristus na tho odpovyedzyal, aze svyąthy Pyotr... mayącz myecz dobyl go

     [Ale pirwej niżli (czy niźli) im miły Krystus na to odpowiedział, aże święty Piotr... mając miecz dobył go]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[12], page 145:

     Myly Yesus odpovyedzyal k temv rzekącz

     [Miły Jesus odpowiedział k temu rzekąc]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[13], page 192:

     A na to maya odpovyedzyecz (respondetur)

     [A na to mają odpowiedzieć (respondetur)]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[14], page 780:

     A przeczyv temv mamy tako0 odpovyedzyecz: Krolevstvo Iesucristovo zovye dvoyako

     [A przeciw temu mamy tako odpowiedzieć: Krolewstwo Jesukrystowo zowie dwojako]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[15], page 92:

     Odpovyedzyely (responderunt), yze bog wschech bogow wschedl w zyemyą

     [Odpowiedzieli (responderunt) […] , iże Bog wszech bogow wszedł w ziemię]

2. (law, attested in Greater Poland, Masovia) to defend (to stand before court as the defendant) [with accusative ‘what’, along with dative ‘to whom’, along with instrumental ‘with what’, along with na (+ accusative) or o (+ accusative) ‘to what’, along with za (+ accusative) ‘for what’]
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich, volume 6, Poniec, page 65:

     Thedy tho daly przyszyasznyczy czyscz przed nymy y pythaly obudw (leg. obudwu) stronu, thakoly szye tho szthalo. Thedy odpowyedzyely z obu stron

     [Tedy to dali przysiężnicy czyść przed nimi i pytali obudwu stronu, takoli sie to stało. Tedy odpowiedzieli z obu stron]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich, volume 6, Poniec, page 70:

     Anna stala przed gaynym szadem... y othpowyedzyala themu goszczyowy tako

     [Anna stała przed gajnym sądem... i otpowiedziała temu gościowi tako]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich, volume 6, Poniec, page 123:

     Zalowal nany woyth... prosto yemu dayacz wyną, tedy on tesz prosto odpowyedzyal szwą nyewynnoscz

     [Żałował nań wojt... prosto jemu dając winę. Tedy on też prosto odpowiedział swą niewinność]

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich, volume 6, Poniec, page 143:

     Tego konya zaluyą na baythka yako trzech grzywyen. Na tho odpowyedzyal baythko rzekacz

     [Tego konia żałuję na bajtka jako trzech grzywien. Na to odpowiedział bajtko rzekąc]

   • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:

     Tedi pan Hinczka otpouedzal ot szebe hy od dzeczi, isze to gest stara rzecz, nerad bich o to otpouedzal

     [Tedy pan Hinczka otpowiedział ot siebie hi od dzieci, iże to jest stara rzecz, nierad bych o to otpowiedział]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 14:

     Zalwyąncz w prawye nyemyeczskem przeczywko krzywemv, gemv thymsze prawem othpowyedzeecz nye powynyen (eodem iure reo respondere non tenetur)

     [Żałując w prawie niemiecskiem przeciwko krzywemu, jemu tymże prawem otpowiedzieć nie powinien (eodem iure reo respondere non tenetur)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 86:

     Brat, yenze nye chczal przes brata swego otpowyedzyecz, o czanscz swey dzyedzini ma otpowyedzyecz (tenebitur respondere)

     [Brat, jenże nie chciał przez brata swego otpowiedzieć, o część swej dziedziny ma otpowiedzieć (tenebitur respondere)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 14:

     Vszylstwo dzevyczaam czynączy... prawem polskym mayą othpowyedzecz o thą rzecz (iure Polonico tenentur respondere)

     [Usilstwo dziewicam czyniący... prawem polskim mają otpowiedzieć o tę rzecz (iure Polonico tenentur respondere)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 47:

     Za kradzeszstwa y skody vczynyone powynny mayą bycz prawem othpowyedzecz (tenebuntur iudicialiter respondere)

     [Za kradzieżstwa i szkody uczynione powinni [mają] być prawem otpowiedzieć (tenebuntur iudicialiter respondere)]

3. (attested in Greater Poland) to threaten, to make threats; to get back, to get revenge
   • 1959 [1422], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1120, Poznań:

     Yaco Szandziuog... Yasza crome paną starosczinego myru ne wordrowal... any go chowal, kedy Benakowy... poszega otpowedzal

     [Jako Sędziwoj... Jasza kromie pana starościnego miru nie fordrował... ani go chował, kiedy Bieniakowi... pożegę (?) otpowiedział]

4. to speak; to announce; to tell about
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[16], section 31,27:

     Przeczyesz przes mego wyedzenya vczyekl any gesz my otpowyedzal (cur... fugere voluisti nec indicare mihi), abich czyø wiprowadzyl s radoszczyø?

     [Przecz jeś przez mego wiedzenia uciekł ani jeś mi otpowiedział (cur... fugere voluisti nec indicare mihi), abych cię wyprowadził s radością?]

   • 1959 [1491], “Teksty polskie z końca XV w.”, in Rafał Leszczyński, editor, Rozprawy Komisji Językowej‎^[17], volume VII, page 58:

     Iescze wselki thowarzisz, yesliby chczial precz vendrovacz, thedi ma odpovyedziecz swemu mystrzowy dobrze przeth thym..., a tho dlathego, aby mv mystrz wczas sgothowal pyenyąndze yego

     [Jeszcze wszelki towarzysz, jesliby chciał precz wędrować, tedy ma odpowiedzieć swemu mistrzowi dobrze przed tym..., a to dlatego, aby mu mistrz wczas zgotował pieniądze jego]

5. to express opposition, to object
   • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[18], section 1,18:

     Ktosz odpowye (qui contradixerit) vstom twim a nye poslvcha wszech rzeczi twych, gesto gemv przikazvges, smyerczø vmrze

     [Ktoż odpowie (qui contradixerit) ustom twym a nie posłucha wszech rzeczy twych, jeż to jemu przykazujesz, śmiercią umrze]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[19], section 33,8:

     Swirzchowanye twee a vczene twe od møza swyøtego twego, gegozesz skvszil... y *sødzillesz v wod *odpowyadzanich (iudicasti ad aquas contradictionis)

     [Zwirzchowanie twe a uczenie twe od męża świętego twego, jegożeś skusił... i sądziłeś u wod odpowiedzianych (iudicasti ad aquas contradictionis)]

• Polish: odpowiedzieć
• Silesian: ôdpowiedzieć

• Bańkowski, Andrzej (2000) “odpowiedzieć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “odpowiedzieć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Inherited from Old Polish odpowiedzieć. By surface analysis, od- +‎ powiedzieć. Compare Kashubian òdpòwiedzec.

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛd͡ʑɛt͡ɕ
• Syllabification: od‧po‧wie‧dzieć

odpowiedzieć pf (imperfective odpowiadać)

1. (transitive, intransitive) to answer; to reply; to respond (to respond, either verbally or in written text) [with dative ‘to someone’; or with na (+ accusative) ‘to what (that person said)’]

   Synonyms: odeprzeć, odrzec, zareplikować

2. (intransitive) to respond (to react to an action) [with na (+ accusative) ‘to what’]

   Synonym: zareagować

3. (intransitive) to answer; to reply; to respond (to give an answer in class to a teacher) [with z (+ genitive) ‘what question/subject’]
4. (intransitive) to answer; to reply; to respond (to react to someone's action doing the same thing)

   Synonym: odwzajemnić

5. (intransitive) to answer for; to answer to (to be responsible for something; to face the negative consequences of something; to be accountable before someone) [with przed (+ instrumental) ‘to whom’], [with za (+ accusative) ‘for what’]
6. (intransitive) to suit (to be proper or suitable) [with dative ‘someone’]
7. (intransitive) to cause, to explain, to be the reason for [with za (+ accusative) ‘for what’]
8. (intransitive) to agree with, to match, to correspond [with dative ‘what’]
9. (transitive, obsolete) to repeat, to say again

   Synonym: powtórzyć

10. (transitive, obsolete) to reject, to deny

    Synonym: odmówić

11. (intransitive, Middle Polish) to guess correctly

    Synonym: odgadnąć

12. (intransitive, Middle Polish, law) to defend (to stand before court as the defendant)
13. (Middle Polish, intransitive) to threaten, to make threats; to get back, to get revenge
14. (intransitive, Middle Polish) to speak up (to begin speaking)

    Synonym: odezwać się

15. (intransitive, Middle Polish) to express loyalty or subservience
16. (intransitive, Middle Polish) to declare war

    Synonym: wypowiedzieć wojnę

17. (intransitive, Middle Polish) to send delegation
18. (intransitive, Middle Polish) to be penalized

• odpowiedzieć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• odpowiedzieć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “odpowiedzieć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
• “ODPOWIEDZIEĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku, 16.02.2015
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “odpowiedzieć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “odpowiedzieć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “odpowiedzieć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 3, Warsaw, page 641
• odpowiedzieć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego