Τιτάνες

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 01/06/2023.

Οι Τιτάνες ήταν φυλή υπερφυσικών όντων της αρχαίας ελληνικής θρησκειας, αποτελούμενη από ισχυρές θεότητες, που γεννήθηκαν από τη Γαία και τον Ουρανό και κυβέρνησαν την περίοδο της Χρυσής Εποχής. Ο Όμηρος αναφέρει τρεις Τιτάνες, τον Κρόνο, τη Ρέα και τον Ιαπετό, οι οποίοι ήταν τέκνα του Ουρανού και της Τηθύος. Όλοι οι Τιτάνες, κάτοικοι του Ουρανού, ονομάζονταν και Ουρανίδες (Ουρανίωνες).^[1]

Οι Έλληνες των κλασικών χρόνων γνώριζαν αρκετά ποιήματα για τον πόλεμο μεταξύ των θεών και πολλών από τους Τιτάνες. Το κυρίαρχο εξ αυτών και το μοναδικό που έχει διασωθεί ήταν η Θεογονία, που αποδίδεται στον Ησίοδο. Ένα χαμένο έπος με τον τίτλο Τιτανομαχία, το οποίο αποδίδεται στη θρυλική μορφή του τυφλού βάρδου Θάμυρη από τη Θράκη, αναφερόταν σε μία πραγματεία περί μουσικής, που έχει κάποια στιγμή αποδοθεί στον Πλούταρχο. Οι Τιτάνες κατείχαν σημαντικό ρόλο και στα ποιήματα, που αποδίδονται στον Ορφέα. Αν και σώζονται μόνο μικρά μέρη των Ορφικών διηγήσεων, δείχνουν ενδιαφέρουσες διαφορές από την Ησιόδεια παράδοση.

Αυτοί οι ελληνικοί μύθοι για την Τιτανομαχία εντάσσονται σε μια τάξη παρόμοιων μύθων από την Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή, όπου μια γενιά ή ομάδα θεών αντιτίθενται στους κυρίαρχους. Μερικές φορές, οι γηραιότεροι Θεοί εκτοπίζονται. Άλλες φορές οι επαναστάτες χάνουν και είτε εκδιώκονται ολοκληρωτικά από την εξουσία ή ενσωματώνονται στο πάνθεον. Άλλα παραδείγματα μπορούν να συμπεριλάβουν τους πολέμους μεταξύ των Εσίρ με τους Βανίρ και τους Γιοτούν στη Σκανδιναβική μυθολογία, το Βαβυλωνιακό έπος Ενούμα Ελίς, τη Χιττιτική διήγηση «Βασίλειο στον Ουρανό». Το χριστιανικό βιβλίο της Αποκάλυψης, επίσης, περιγράφει έναν «πόλεμο στον ουρανό».

Παιδιά της Γαίας και του Ουρανού:

• Ωκεανός
• Τηθύς
• Κοίος
• Φοίβη
• Υπερίων
• Ευρυφάεσσα ή Θεία
• Κρείος
• Ιαπετός
• Θέμις
• Μνημοσύνη
• Κρόνος
• Ρέα

Τέκνα του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης:

• Άτλας
• Προμηθέας
• Επιμηθέας
• Μενοίτιος

Τέκνα του Υπερίωνα και της Θείας:

• Ήλιος
• Σελήνη
• Ηώς

Γενεαλογικό δέντρο

Στη Θεογονία του Ησιόδου, οι δώδεκα Τιτάνες ακολουθούν τους Εκατόγχειρες και τους Κύκλωπες ως παιδιά του Ουρανού και της Γαίας:

«έπειτα κοιμήθηκε με τον Ουρανό και γέννησε τον βαθιά στροβιλιζόμενο Ωκεανό, τον Κοίο και τον Κριό και τον Υπερίωνα και τον Ιαπετό, τη Θεία και τη Ρέα, τη Θέμιδα και τη Μνημοσύνη και τη χρυσοστεφανωμένη Φοίβη και την αγαπητή Τηθύ. Μετά από αυτούς γεννήθηκε ο Κρόνος ο πονηρός, το νεώτερο και φοβερότερο από τα παιδιά της, και μισούσε τον δυνατό πατέρα του».

Ο Ουρανός θεωρεί τον Κρόνο τερατώδη και για αυτό τον φυλακίζει στα έγκατα της γης. Αλλά ο Κρόνος, με τη βοήθεια των Εκατόγχειρων και των Κυκλώπων, επιτίθεται στον πατέρα του, τον ευνουχίζει και γίνεται ο ίδιος βασιλιάς των θεών, με τη Ρέα ως σύζυγό του και βασίλισσα.

Η Ρέα γεννά μια νέα γενιά θεών από τον Κρόνο (θεά Εστία, θεά Δήμητρα, θεά Ήρα, θεός Πλούτωνας και θεός Ποσειδώνας), αλλά από φόβο μήπως τον ανατρέψουν, ο Κρόνος τα καταβροχθίζει. Ο μόνος που διασώζεται είναι ο θεός Δίας: η Ρέα δίνει στον Κρόνο να καταπιεί στη θέση του μία πέτρα τυλιγμένη σε ρούχα, και μεταφέρει τον Δία στην Κρήτη για να τον φυλάνε οι Κουρήτες.

Όταν ο Δίας ενηλικιώνεται, υποτάσσει τον Κρόνο με τη βία και του ανοίγει την κοιλιά για να απελευθερώσει τα αδέλφια του. Αρχίζει, έτσι, ένας πόλεμος μεταξύ των νεώτερων και γηραιότερων θεών, κατά τον οποίο ο Δίας βοηθείται από τους Εκατόγχειρες, τους Κύκλωπες και τους Γίγαντες, οι οποίοι είχαν επανελευθερωθεί από τον Τάρταρο. Μετά από μια μακρά μάχη, ο Δίας νικά και ρίχνει στον Τάρταρο πολλούς από τους Τιτάνες.

Παρ' όλα αυτά, οι γηραιότεροι θεοί αφήνουν το σημάδι τους στον κόσμο. Μερικοί από αυτούς – όπως η Μνημοσύνη, η Ρέα, η Γαία, ο Υπερίων, η Θέμις και η Μήτις – δεν πολέμησαν εναντίον των Ολύμπιων, και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη νέα διοίκηση. Οι Τιτάνες αφήνουν πίσω τους και έναν αριθμό απογόνων, ορισμένοι εκ των οποίων μπορούν να θεωρηθούν, επίσης Τιτάνες, κυρίως οι υιοί του Ιαπετού, Προμηθέας, Επιμηθέας, Άτλας και Μενοίτιος.

Πολλές αρχαίες πηγές ακολουθούν στενά τον Ησίοδο, με μικρές παραλλαγές: ο Απολλόδωρος προσθέτει τη Διώνη ως δεκάτη τρίτη Τιτανίδα.

Ο Ησίοδος ωστόσο δεν ήταν ο τελευταίος, που μίλησε για τους Τιτάνες. Σωζόμενα αποσπάσματα ορφικής ποίησης, ιδιαίτερα, διατηρούν μερικές παραλλαγές του μύθου. , Σε ένα ορφικό κείμενο ο Δίας δεν επιτίθεται απλά βιαίως εναντίον του πατέρα του. Αντιθέτως η Ρέα παραθέτει γεύμα στον Κρόνο ώστε να τον μεθύσει. Ο Δίας τον αλυσοδένει και τον ευνουχίζει. Αντί να σταλεί στον Τάρταρο, ο Κρόνος σέρνεται –ακόμη μεθυσμένος- στη σπηλιά της Νύκτας, όπου συνεχίζει να ονειρεύεται και να προφητεύει για ολόκληρη την αιωνιότητα.

Ένας άλλος μύθος, που αφορά στους Τιτάνες και δεν είναι του Ησιόδου, περιλαμβάνει τον Διόνυσο. Σε κάποια στιγμή της βασιλείας του, ο Δίας αποφασίζει να παραχωρήσει τον θρόνο του για χάρη του βρέφους Διονύσου, που όπως και ο Δίας ως βρέφος φυλασσόταν από τους Κουρήτες. Οι Τιτάνες αποφασίζουν να σφάξουν το παιδί και να διεκδικήσουν τον θρόνο δικό τους. Βάφουν τα πρόσωπά τους με λευκό γύψο, αποσπούν με παιχνίδια την προσοχή του Διονύσου, μετά τον διαμελίζουν και βράζουν και ψήνουν τα μέλη του. Οργισμένος ο Δίας συντρίβει με τον κεραυνό του τους Τιτάνες. Η Αθηνά διατηρεί την καρδιά του σε ένα γύψινο ειδώλιο, από το οποίο δημιουργήθηκε ο Διόνυσος εκ νέου. Αυτή η ιστορία αναφέρεται από τους π��ιητές Καλλίμαχο και Νόννο, που αποκαλούν αυτόν τον Διόνυσο «Ζαγρεύς», και επίσης σε έναν αριθμό ορφικών κειμένων.

Μία επανάληψη αυτής της ιστορίας, αναφερόμενη από τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Ολυμπιόδωρο, που γράφει όψιμα, κατά τη χριστιανική περίοδο, πως η ανθρωπότητα ξεπήδησε από τον παχύ καπνό των καιόμενων πτωμάτων των Τιτάνων. Νεώτεροι συγγραφείς δηλώνουν πως η ανθρωπότητα γεννήθηκε από το αίμα, που έχυσαν οι Τιτάνες στον πόλεμό τους εναντίον του Δία.

Ο Πίνδαρος, ο Πλάτωνας και ο Οππιανός αναφέρονται, πρόχειρα, στην «τιτανική φύση» του ανθρώπου.

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Τιτάνες

• Θεογονία Ησιόδου