Ειλείθυια

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 01/08/2019.

Ειλείθυια
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Γονείς	Δίας και Ήρα
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η Ειλείθυια ή Ειλειθυία ήταν δευτερεύουσα θεότητα της Ελληνικής Μυθολογίας. Απαντάται και με τα ονόματα Ειλήθυια, Ελεύθεια, Ελενθώ ή και Ελειθώ. Ήταν η θεά της γέννησης και των πόνων του τοκετού. Βοηθούσε τις γυναίκες να γεννήσουν και ν' αντέχουν τους πόνους της γέννας. Πριν και μετά την γέννα, οι γυναίκες της πρόσφεραν διάφορα αφιερώματα. Επειδή όμως πολλές γυναίκες πέθαιναν κατά τη διάρκεια του τοκετού, θεωρήθηκε και ως η θεά που προκαλεί θάνατο στις γυναίκες την ώρα του τοκετού. Τη λάτρευαν και ως θεά που φροντίζει τα νεογέννητα.

Η ονομασία Ειλείθυια, κατά τον Αδ. Ι. Αδαμαντίου φαίνεται να παράγεται εκ των αρχαίων ρημάτων "ειλέω" (=στενοχωρώ, πιέζω κλπ) και του "θύω" (=στενάζω με ορμή, τρελαίνομαι). Κατά την αρχαία παράδοση το όνομα αυτό οφείλεται σε ικετευτική κραυγή των επιτόκων: «Ελθέ!», «Ελθέ!» με την οποία και καλούσαν τη θεά σε βοήθεια.

Οι περί αυτής μύθοι ποικίλλουν, αν και πολλές φορές αντιφάσκουν. Ο Όμηρος πρώτος την αναφέρει ως "έφορο" του τοκετού, και της απελευθέρωσης της εγκύου, προστάτης θεά των επιτόκων. Κόρη του Δία και της Ήρας και αδελφή της Ήβης, του Άρη^[1] και του Ηφαίστου. Υπηρετεί την Ήρα αλλά δεν διστάζει όμως ν' απελευθερώσει τη Λητώ, παρά τη ρητή απαγόρευση της μητέρας της Ήρας, για να γεννηθούν ο Απόλλωνας και η Άρτεμη, καθώς και την Αλκμήνη για να γεννηθεί ο Ηρακλής.

Προγενέστερα όμως αναφέρεται ο πληθυντικός "Ειλείθυιαι ως θυγατέρες του Δία και της Ήρας οι οποίες και χαρακτηρίζονται "μογοστόκοι" (=επίφοροι πόνων). Σημειώνεται ότι οι ωδίνες τοκετού, στην εποχή του Ομήρου, συγκρίνονταν με αόρατα λεπτά βέλη που έριχναν οι "Ειλείθυιες" και που διαπερνούσαν το σώμα της τίκτουσας γυναίκας προκειμένου έτσι να εξευμενιστεί. Χαρακτηριστικός είναι και ο μύθος για τη Λητώ που επί 9 ημέρες ανέμενε, την κρατούμενη από την Ήρα, Ειλείθυια (Ομηρ. ύμνος προς Απόλλωνα 117-130).

Ο Ησίοδος την θεωρεί αρωγό θεά του τοκετού, ενώ ο Ωλήν (ένας γηραιός ιερός αοιδός της Ελευσίνας) την θεωρεί μητέρα του Έρωτα που οι μετ΄ αυτής σχέσεις είναι ευνόητοι. Ο ίδιος αυτός ποιητής την αποκαλεί "Εύλινον" (=καλώς κλώθουσα) και όπως παρατηρεί ο Παυσανίας (ΙΧ 27,2) μάλλον την συγχέει με την Μοίρα της ζωής θεωρώντας την όμως αρχαιότερη του Κρόνου δίνοντας έμφαση στην αρχή των πραγμάτων.

Στη Τεγέα η θεά ονομαζόταν "Αυγή εν γόνασι" γιατί ταυτιζόμενη με την Αυγή γονατιστή γέννησε τον Τήλεφο. Εν τούτοις στο Αίγιο (από αρχαία νομίσματα) η Ειλείθυια εικονίζεται όρθια με τον αριστερό βραχίονα υψωμένο και το χέρι ανοικτό ως σημείο έκπληξης, ενώ στο δεξί φέρει πυρσό, σύμβολο της ζωής. Κατά τη δωρική παράδοση η λατρεία της θεάς μεταδόθηκε από την Κρήτη σε όλη την αρχαία Ελλάδα.

Η θεά των τοκετών λατρευόταν πάρα πολύ στην Κρήτη ως σύμβολο της μητρότητας και της γονιμότητας. Τα ιερά της βρίσκονταν κυρίως σε σπήλαια γεγονός που φανερώνει την αρχέγονη λατρεία της θεότητας. Τα Ελευσίνια Μυστήρια που σχετίζονται με τον κύκλο της βλάστησης υποστηρίζεται ότι μεταφέρθηκαν από την Κρήτη στην Αττική, ενώ είναι εμφανέστατη η ετυμολογική συγγένεια του ονόματος της θεάς και των μυστηρίων που σχετίζονται με τον ερχομό (ελεύθω - έλευσις - Ειλείθυια - Ελευσίνα), με τη γέννηση.

Η θεά είχε πολλά ιερά στην Κρήτη, ιδιαίτερα στις κεντρικές περιοχές, και η λατρεία της που ήταν διαδεδομένη όσο οπουδήποτε αλλού, διατηρήθηκε μέχρι τα ελληνιστικά χρόνια και την παλαιοχριστιανική εποχή, από όσα μαρτυρούν τα ανασκαφικά ευρήματα στους τόπους - σπήλαια λατρείας. Στην Κρήτη τα ονομαστότερα λατρευτικά ιερά σπήλαια της θεάς ήταν στην Αμνισό, στην Ολούντα, στο Δικτυνναίο και στην Ίνατο, αλλά η κύρια έδρα της θεάς ήταν στην αρχαία Λατώ.

Από ότι πάντως φαίνεται υπήρχε μεγάλη σχέση της λατρείας της θεάς Ειλείθυιας με την Λητώ και στην Κρήτη, πράγμα που φανερώνει τη μεγάλη διάδοση του μύθου της γέννησης του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Το πιθανότερο πάντως είναι ότι η θεά κατάγεται από την κρητική - μινωική μυθολογία και "πέρασε" στο δωδεκάθεο όπως συνέβη και με άλλες προελληνικές θεότητες.

Οι Ρωμαίοι παρέλαβαν τη θεότητα αυτή από τους Έλληνες και άλλοτε μεν την αποκαλούσαν "Λυκινία" άλλοτε δε, διατηρούσαν το ελληνικό της όνομα.

• Sir William Smith (1876). «Dictionary of Greek and Roman biography and mythology» (στα Αγγλικά). Boston, C.C. Little and J. Brown; [et. al.] Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2009.