Tytani
.jpg)
Tytani i tytanidy (gr. Τιτᾶνες Titanes, Τιτανίδες Titanídes, l.poj. Τιτάν Titán, Τιτανίς Titanís, łac. Titani, Titanides, l.poj. Titan, Titanid, pol. tytan[1][2], tytanida[2][3], tytanka) – w mitologii greckiej bogowie z pokolenia olbrzymów, istniejący przed bogami olimpijskimi[4].
Synowie Uranosa i Gai, m.in. Ofion, Hyperion, Japet, Kojos, Krios, Kronos, Okeanos, należeli do pierwszego pokolenia tytanów, a córki Uranosa i Gai, m.in. Fojbe, Mnemosyne, Rea, Teja, Temida, Tetyda – do pierwszego pokolenia tytanid[4][5][6]. Braćmi ich byli hekatonchejrowie (sturęcy) – Ajgajon, Gyges, Kottos i cyklopi niebiańscy – Arges, Brontes, Steropes[4][6][7]. Synowie tytanów i tytanid pierwszego (starszego) pokolenia, m.in. tytana Kriosa i Eurybii – Astrajos, Pallas i Perses, tytana Japeta i Okeanidy Klimene (lub Okeanidy Azji) – Atlas, Epimeteusz, Menojtios i Prometeusz, tytana Hyperiona i tytanidy Tei – Helios, należeli do drugiego (młodszego) pokolenia tytanów, a córki tytanów i tytanid pierwszego (starszego) pokolenia, m.in. tytana Kojosa i tytanidy Fojbe – Asteria i Leto, tytana Hyperiona i tytanidy Tei – Eos i Selene – do drugiego (młodszego) pokolenia tytanid[6].
Przerażony nimi Uranos zamierzał, tak jak uczynił to ze sturękimi i cyklopami, wtrącić do Tartaru[6][8]. Gaja przeciwstawiła się zamiarom Uranosa, zrobiła sierp i wręczyła go Kronosowi, by ten użył go przeciwko ojcu[6][8]. Kronos zaatakował Uranosa, odciął mu jądra i wrzucił je do morza[9][10]. Z krwi Uranosa, którą wchłonęła do siebie Gaja (Ziemia), zrodziły się Erynie i meliady oraz bogini miłości Afrodyta[8][11]. Okaleczony bóg przepowiedział swemu synowi, że on również zostanie zrzucony z tronu przez własnego syna[9].
Kronos zasiadł na opuszczonym tronie, poślubiając swoją siostrę, Reję[9]. Obawiał się spełnienia przepowiedni Uranosa, więc połykał kolejno swoje potomstwo – Hestię, Demeter, Herę, Hadesa i Posejdona[9]. Jednakże, gdy narodził się Zeus, Reja podała mężowi do połknięcia kamień owinięty w pieluszki – abadir[9]. Gdy Zeus, wychowywany w ukryciu, dorósł, podstępem (z pomocą Metydy i Rei) podał swemu ojcu środek wymiotny (zmieszany z trunkiem miodowym) i sprawił, że Kronos wyrzucił z siebie połknięty kamień oraz potomstwo[9]. Zeus wraz ze swymi braćmi wystąpił przeciwko Kronosowi, a także tytanom, kryjącym się w tesalskich górach Otrys[9]. Tytani pierwszego pokolenia (z wyjątkiem tytanid i Okeanosa) zostali pokonani dzięki pomocy wyzwolonych cyklopów oraz sturękich i wtrąceni na zawsze do Tartaru[5][6][9].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ tytan. sjp.pwn.pl. [dostęp 2010-04-19].
- ↑ a b tytani i tytanidy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2010-04-19].
- ↑ tytanida. sjp.pwn.pl. [dostęp 2010-04-19].
- ↑ a b c Początki świata. W: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 39–41. ISBN 83-7391-077-8.
- ↑ a b Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 357. ISBN 83-04-04673-3.
- ↑ a b c d e f Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 441–442. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
- ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 64–65, 121, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
- ↑ a b c Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa: „Świat Książki”, 2003, s. 52–53, ISBN 83-7391-077-8, OCLC 830494522.
- ↑ a b c d e f g h Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa: „Świat Książki”, 2003, s. 60–68, ISBN 83-7391-077-8, OCLC 830494522.
- ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 358, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
- ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 90, 112, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Aaron J. Atsma: Titans. theoi.com. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).
- Titanides. mythindex.com. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-16)]. (ang.).
- Titans. mythindex.com. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-21)]. (ang.).
- Hezjod: Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7255-040-9.
- Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003, s. 1356. ISBN 83-7399-022-4.
- Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 772. ISBN 83-01-03529-3.
- Carlos Parada: Titans. maicar.com. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).
- William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Titan1. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-12]. (ang.).
- William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Titan2. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-12]. (ang.).
- Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Titanes. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-12]. (ang.).