Ρωμύλος και Ρώμος

Ρωμύλος και Ρέμος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Romulus et Remus (Λατινικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Ερσιλία
Τέκνα	Prima Avilius
Γονείς	Μαρς και Ρέα Σιλβία
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ρωμύλος (λατινικά: Romulus) και ο Ρώμος (λατινικά: Remus ή Ρήμος) σύμφωνα με τον Στράβωνα στα Γεωγραφικά, ήταν δίδυμα αδέλφια και ήρωες και θεότητες της Ρωμαϊκής μυθολογίας. Αναφέρονται ως οι ιδρυτές και πρώτοι βασιλιάδες της Ρώμης. Γυναίκα του Ρωμύλου ήταν η Ερσιλία. Ο φόνος του Ρώμου από τον αδελφό έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, η εικόνα της λύκαινας που θήλαζε τα δύο δίδυμα βρέφη έγινε διαχρονικά το σύμβολο της Ρώμης και του Ρωμαϊκού λαού. Οι θρύλοι τοποθετούν την ίδρυση της Ρώμης γύρω στο 750 π.Χ., οι πρώτες ιστορικές πηγές ωστόσο προέρχονται από τον 3ο αιώνα π.Χ., η ιστορική βάση του θρύλου έχει γίνει έντονα αντικείμενο συζήτησης.

Τα δύο δίδυμα αδέλφια γεννήθηκαν το 771 π.Χ. στην Άλμπα Λόνγκα μία από τις αρχαιότερες Λατινικές πόλεις κοντά στη Ρώμη. Η μητέρα τους ήταν η Εστιάδα Ρέα ή Ρέα Συλβία ή Ιλία, κόρη του βασιλιά της Άλμπα Λόνγκα Νουμίτορα που είχε εκθρονιστεί από τον αδελφό του Αμούλιο. Η Ρέα υποχρεώθηκε να γίνει Εστιάδα από τον θείο της Αμούλιο που δεν ήθελε να μείνει κανένας απόγονος του Νουμίτορα, κάποια νύχτα ο θεός Άρης την επισκέφτηκε και την άφησε έγκυο.^[1] Τα αδέλφια κατάγονταν μέσω της μητέρας τους από την Ελληνική και τη Λατινική αριστοκρατία.

Όταν μαθεύτηκε ότι η Ρέα Συλβία ήταν έγκυος, ο Αμούλιος την έριξε στον Τίβερη επειδή η πράξη της ήταν ανοσιούργημα. Τα δύο δίδυμα μωρά τα παρέδωσε ο Αμούλιος σε έναν υπηρέτη με εντολή να τα θανατώσει. Αυτός τα λυπήθηκε, τα έβαλε σε μια σκάφη και τα άφησε στο ποτάμι που είχε πλημμυρίσει αλλά τα προστάτευσε ο Τιβερίνος, η θεότητα του ποταμού. Όταν τα νερά αποσύρθηκαν από τη στεριά, η σκάφη επικάθισε στη ρίζα μιας συκιάς που ονομάστηκε Ρωμινάλιος ερινεός. Εκεί τα πήραν υπό την προστασία τους τα ιερά ζώα του θεού Άρη, η λύκαινα Λούπα κι ένας δρυοκολάπτης. Η λύκαινα τα θήλαζε σε μια σπηλιά, που ονομάστηκε "Λύκαιον", ενώ ο δρυοκολάπτης τους πήγαινε τροφή. Εκεί τα βρήκε ο βοσκός Φαυστύλος και τα πήρε στην καλύβα του όπου τα μεγάλωσαν μαζί με τη γυναίκα του, Άκκα Λαρεντία.^[2] Τα δύο παιδιά μεγάλωσαν σαν βοσκοί στην καλύβα του Φαυστύλου, αργότερα την ταύτισαν με τη σκηνή του Ρωμύλου που θεωρείται κοιτίδα του βασιλείου της Ρώμης. Έγιναν γενναίοι και πολεμοχαρείς νέοι, συμμετείχαν στους καυγάδες μεταξύ των βοσκών παίζοντας ρόλο συμβιβαστικό και συγκέντρωσαν πολλούς οπαδούς. Γνώρισαν τους βοσκούς του έκπτωτου παππού τους Νουμίτορα κι έμαθαν τι είχε συμβεί στον παππού τους, πήγαν στην Άλβα Λόνγκα σκότωσαν τον σφετεριστή Αμούλιο και επανέφεραν τον παππού τους Νουμίτωρα στον θρόνο. Ο Νουμίτωρ τους παραχώρησε το μέρος όπου τους βρήκε ο Φαυστύλος και τους μεγάλωσε για να χτίσουν εκεί μια πόλη.

Τα δύο αδέλφια διαφώνησαν για το πού ακριβώς έπρεπε να χτιστεί η πόλη, ο Ρωμύλος προτιμούσε τον λόφο του Παλατίνου πάνω από το σπήλαιο "Λύκαιον" που τους μεγάλωσε η λύκαινα, ο Ρώμος τον λόφο του Αβεντινού. Τα αδέλφια αποφάσισαν να λύσουν τη διαφορά τους οι θεοί, ο Ρώμος υποστήριξε ότι είδε 6 θεικούς γύπες αλλά ο Ρωμύλος 12 και ισχυρίστηκε ότι είναι ο νικητής. Η διαφωνία εξελίχτηκε σε εμφύλια σύγκρουση, ο Ρώμος θανατώθηκε από τον ίδιο τον Ρωμύλο ή από κάποιον οπαδό του, αυτό συνέβη στις 21 Απριλίου του 753 π.Χ.^[3] Ο Ρωμύλος στη συνέχεια οικοδόμησε την πόλη οργάνωσε τους νόμους, το πολίτευμα και τη θρησκεία της και βασίλευσε για πολλά χρόνια σαν ο πρώτος βασιλιάς της πόλης. Για να εξασφαλίσει συζύγους στους κατοίκους της νέας πόλης, οργάνωσε μια θρησκευτική γιορτή όπου προσκάλεσε τους κατοίκους των γειτονικών πόλεων των Σαβίνων. Οι Ρωμαίοι άρπαξαν τις γυναίκες τους και το αποτέλεσμα ήταν να γίνει πόλεμος, οι γυναίκες των Σαβίνων μπήκαν στη μέση και χώρισαν τους αντιμαχόμενους. Κατόπιν πολέμησε εναντίον των Φιδηνών και των Βήιων και τους υπέταξε.

Αφού βασίλεψε 38 χρόνια, σε ηλικία 54 χρονών ενώ βρισκόταν στο Πεδίο του Άρεως επιθεωρώντας τον στρατό του, μέσα σε θύελλα, τον άρπαξε στον ουρανό ο πατέρας του ο Άρης (5 Ιουλίου 717 π.Χ.) Άλλη παράδοση λέει ότι μέσα στη θύελλα που μαινόταν τον σκότωσαν οι Συγκλητικοί για λόγους αντιζηλίας, και για να καλύψουν τον φόνο επινόησαν την ιστορία της αρπαγής. Μετά την εξαφάνιση του λατρεύτηκε ως πολεμική θεότητα με το όνομα "Κυρίνος".

Ο "Ρωμινάλιος ερινεός" κατά την παράδοση μεταφέρθηκε από τον οιωνοσκόπο Άττο Νάβιο όταν ήταν βασιλιάς ο Ταρκύνιος ο Πρεσβύτερος στην εκκλησία της Ρωμαϊκής Αγοράς και τον ταύτιζαν με την περίφημη συκιά. Ο Ταρκύνιος αφού νίκησε σε μάχη τους Σαβίνους, αποφάσισε να αλλάξει τη διάταξη του ιππικού που είχε ορίσει ο Ρωμύλος και να προσθέσει καινούργιες μονάδες με το δικό του όνομα. Αλλά ο Άττος Νάβιος του είπε ότι για να γίνει κάτι τέτοιο θα έπρεπε πρώτα να πάρουν την έγκριση των θεών. Ο Ταρκύνιος ειρωνικά τον προκάλεσε «Αν μπορείς, μάντεψε αν αυτό που τώρα σκέπτομαι είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί». Ο Άττος μελέτησε τους οιωνούς και απάντησε ότι μπορεί να γίνει. Τότε ο Ταρκύνιος του είπε: «Η σκέψη μου είναι να κόψεις την πέτρα όπου γίνεται η οιωνοσκοπία με το ξυράφι», ο Άττος το έκανε. Εκεί ακριβώς στήσανε άγαλμα του Άττου κι έβαλαν και την πέτρα απ’ όπου φύτρωσε η συκιά.

Το Λύκαιο υπήρχε στην κλασική εποχή, ενώ η σκηνή του Ρωμύλου υπήρχε ως βωμός στον Καπιτωλίνο λόφο μέχρι την εποχή του Αυγούστου. Η οιωνοσκοπική ράβδος του φυλασσόταν ως ιερότατο κειμήλιο από την κουρία των Σαλίων. Επίσης η παράδοση λέει ότι ο Ρωμύλος διαίρεσε τους Ρωμαίους σε τρεις φυλές, τους Ραμνήνσιους, τους Τιτιήνσιους και τους Λούκερες, ίδρυσε τη Σύγκλητο και την Κουριάτιδα Εκκλησία, οργάνωσε την πελατεία και την οργάνωση του στρατού σε λεγεώνες και εισήγαγε τους πρώτους νόμους της Ρώμης, καθιέρωσε την οιωνοσκοπία και τη λατρεία του Διός Στάτορος και Φερετρίου. Η γιορτή των Λεμουρίων γινόταν σε ανάμνηση της εξιλέωσης του Ρωμύλου, επειδή σκότωσε τον αδελφό του. Ο Ρώμος και ο Ρωμύλος λατρεύονταν σαν Εφέστιοι θεοί μέχρι που εισήχθη η λατρεία των 12 Λαρήτων, γιων της Άκκας Λαρεντίας. Είναι πιθανό ότι το πρόσωπο του Ρώμου προστέθηκε στον μύθο αργότερα, πιθανώς κατά την περίοδο 367-296 π.Χ., όταν έγιναν πολιτικές μεταρρυθμίσεις στη Ρώμη και οι Πληβείοι έγιναν πλέον εταίροι των Πατρικίων στην εξουσία.

Οι πηγές σχετικά με την ίδρυση της Ρώμης έχουν γίνει αντικείμενο συζήτησης, δεν είναι γνωστό αν προέρχονται από τους ίδιους τους Ρωμαίους ή από τους Έλληνες και έχουν προβληματίσει έντονα την Ακαδημαϊκή κοινότητα.^[4] Οι μύθοι τοποθετούν την ίδρυση της πόλης το 750 π.Χ. αλλά οι παλιότερες πηγές βρίσκονται τον 3ο αιώνα π.Χ., δεν είναι γνωστή ούτε η προέλευση τους.^[5][6] Τα στοιχεία προέρχονται από αντιμαχόμενες πηγές, πολλά στοιχεία του θρύλου έχουν επιβεβαιωθεί ιστορικά, άλλα όχι.^[7] Δεν είναι γνωστό αν η ιστορία των διδύμων ανήκε στον αυθεντικό μύθο ή αν προστέθηκε αργότερα.^[5] Οι βασικές πηγές είναι ο Τίτος Λίβιος, ο Πλούταρχος, ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, ο Τάκιτος, ο Βιργίλιος και ο Οβίδιος.^[5][8][9] Ο Κόιντος Φάβιος Πίκτωρ τον 3ο αιώνα μ.χ. στηρίχτηκε στην "Ιστορία της Ρώμης" του Λίβιου, τις "Ρωμαϊκές αρχαιότητες" του Διονυσίου του Αλικαρνασσέως και τον "Βίος του Ρωμύλου" του Πλουτάρχου.^[10] Τα τρία έργα αποτελούν τις σημαντικότερες πηγές για τον θρύλο, η αδελφοκτονία υποβαθμίζεται σημαντικά, το μεγαλύτερο μέρος του έργου αναφέρεται στις συνδέσεις με τον Αινεία και στην απόθεση του Αμούλιου. Ο Πλούταρχος ιδιαίτερα σπαταλά σχεδόν το μισό έργο του για να περιγράψει την ανατροπή του Αμούλιου.

• Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς στο έργο του "Ρωμαϊκές αρχαιότητες" χρησιμοποιεί και πηγές άλλων Ρωμαίων συγγραφέων όπως ο Κάτων ο Πρεσβύτερος. Το πρώτο βιβλίο του Διονυσίου περιέχει 20 τόμους σχετικά με την ιστορία της Ρώμης, δεν αναφέρει τίποτα για τον Ρώμο μέχρι τη σελίδα 235 (Κεφάλαιο 71), τα επόμενα 8 κεφάλαια (71 - 79) περιγράφουν τις συνθήκες της γέννησης, μόνο τα τελευταία 8 περιγράφουν τον θρύλο (79 - 87), κυριαρχεί μόνο η σύγκρουση με τον Αμούλιο. Χρησιμοποιεί διαφορετικές πηγές για να περιγράψει την πατρότητα και τους δεσμούς των διδύμων, για 8 ολόκληρα κεφάλαια μέχρι να φτάσει στον θρύλο της απόθεσης των διδύμων στον Τίβερη. Το μεγαλύτερο τμήμα του 79ου κεφαλαίου περιγράφει την επιβίωση τους, από τα τέλη του 79ου Κεφαλαίου μέχρι το 84ο τη σύγκρουση τους με τον Αμούλιο, στο 84ο περιγράφει άλλη μια πηγή για την επιβίωση τους. Ακολουθούν άλλα δύο κεφάλαια που σχετίζονται με χρησμούς (85 - 86) μέχρι να καταλήξει στην αδελφοκτονία (87 - 88).
• Ο Λίβιος στο έργο του "Ιστορία της Ρώμης" περιγράφει τον μύθο στα Κεφάλαια 4, 5 και 6 στο πρώτο βιβλίο του έργου του, στο 7 την πατρότητα, στο 8 την επιβίωση και τη νεότητα, στα Κεφάλαια 9 - 10 τη σύγκρουση με τον Αμούλιο και μόνο στο 11 τις προφητείες και την αδελφοκτονία.
• Ο Πλούταρχος στο έργο του "Βίος του Ρωμύλου" περιγράφει τον θρύλο στα Κεφάλαια 2 - 10, το περισσότερο από το μισό έργο αναφέρεται στη σύγκρουση με τον Αμούλιο.
• Ο Οβίδιος στο έργο του "Ημερολόγιο" τον 1ο αιώνα περιγράφει αναλυτικά την ιστορία των διδύμων. Ο Οβίδιος περιγράφει μία διαφορετική ιστορία, το φάντασμα του Ρώμου εμφανίζεται στον Φαυστίνο και τη σύζυγο του που την καταγράφει σαν "Άτσα", εκφράζει την οργή του για τον αδελφό του Ρωμύλο και την αδελφοκτονία.
• Ο Δίων Κάσσιος στο έργο του "Ρωμαϊκή ιστορία" που σώζεται τμηματικά γράφει ότι ο Αμούλιος είχε πάρει χρησμό από μαντείο ότι θα βρει τον θάνατο από κάποιον γιο του Νουμίτωρα, αυτός ήταν ο λόγος που ήθελε να θανατώσει τα δίδυμα αγόρια. Υπάρχει επίσης η αναφορά ότι "άλλοι ήταν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος"και άλλος ο Ρώμος που ίδρυσε την πόλη στο ίδιο σημείο.^[11]

Τα έργα του Λίβιου, του Διονύσιου και του Πλούταρχου αποτελούν τη λογοτεχνική βάση σχετικά με τις μελέτες της Ρωμαϊκής μυθογραφίας. Οι πηγές του Λίβιου θεωρούνται σοβαρές με κριτήριο τα ήθη του Ρωμαϊκού λαού την εποχή που έζησε, ο Διονύσιος και ο Πλούταρχος παρουσιάζουν τα γεγονότα διαφορετικά με βάση τις προφορικές παραδόσεις.^[12][13] Κάποιο άλλο Ρωμαϊκό κείμενο με τίτλο "�� καταγωγή του Ρωμαϊκού λαού"παρουσιάζει διάφορες αντιφατικές παραλλαγές σχετικά με τους μύθους της ίδρυσης της Ρώμης, σύμφωνα με μία από αυτές ο Ρώμος ίδρυσε την πόλη "Ρωμουρία" σε απόσταση πέντε χιλιόμετρα από τη Ρώμη και επέζησε μετά τον θάνατο του Ρωμύλου.^[14][15]

Οι Ρωμαίοι ιστορικοί και οι παραδόσεις πιστώνουν στον Ρωμύλο την ίδρυση των περισσότερων θεσμών της πόλης, των νόμων, του κοινοβουλίου και του στρατού.^[16] Στην πραγματικότητα πέρασε πολύς χρόνος μέχρι να καθιερωθούν οι θεσμοί, οι θρύλοι φαίνονται καθαρά στη σύγχρονη τοπογραφία της πόλης όπως στο "Λύκαιον" την τοποθεσία όπου τα δίδυμα θηλάστηκαν από τη λύκαινα. Οι θρύλοι σχετικά με την ίδρυση της Ρώμης αμφισβητούνται έντονα, περισσότερο προβληματικός παραμένει ο τρόπος με τον οποίο πέθανε ο Ρώμος. Οι αρχαίοι ιστορικοί δεν είχαν καμιά αμφιβολία ότι ο Ρωμύλος έδωσε το όνομα στη Ρώμη, η ταύτιση ωστόσο του ονόματος της πόλης με αυτό του Ρώμου παραμένει αντικείμενο κερδοσκοπίας. Οι περισσότεροι μύθοι δημιουργήθηκαν την εποχή που έληξε η Ρωμαϊκή Δημοκρατία και ξεκίνησε η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ο Ρώμος (στη λατινική το όνομα έχει την έννοια της βραδύτητας) εμφανίζεται την περίοδο αυτή, συμβολίζει την αργοπορημένη συμμετοχή των πληβείων στην άσκηση της εξουσίας. Ο Πλούταρχος τοποθετεί την ίδρυση της πόλης την περίοδο 758 π.Χ. - 728 π.Χ. και τη γέννηση των διδύμων γύρω στο 771 π.Χ. Η παράδοση συνδέει τα δίδυμα με τον ήρωα από την Τροία Αινεία αλλά το ιστορικό υπόβαθρο αμφισβητείται.^[17] Ο τρόπος με τον οποίο τα δίδυμα θηλάζονται από μία λύκαινα τα κατατάσει στα άγρια παιδιά της αρχαίας μυθογραφίας.

Οι ιστορικοί δεν έχουν αποδείξει την ιστορικότητα του Ρωμύλου και του Ρώμου επειδή οι πηγές είναι ελάχιστες.^[18] Οι γραπτές πηγές αντιπροσωπεύουν ωστόσο μέχρι ενός σημείου την ιστορία της πόλης.^[19] Ο αρχαιολόγος Αντρέα Καραντίνι (γεν. 1937) ένας από τους ελάχιστους που δέχεται τον Ρωμύλο και τον Ρώμο σαν ιστορικά πρόσωπα ανακάλυψε ένα πανάρχαιο τείχος στη βόρεια πλευρά του λόφου Παλατίνου, το χρονολόγησε τον 8ο αιώνα π.Χ. και το ονόμασε "Τείχος του Ρωμύλου".^[20] Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το "Λύκαιον" κάτω από τα ανάκτορα του αυτοκράτορα Αυγούστου αλλά οι συζητήσεις σχετικά με τις ανακαλύψεις συνεχίζονται.^[21][22] Η λύκαινα που θηλάζει τα δίδυμα απεικονίζεται στα πρώτα ασημένια νομίσματα που κόπηκαν στη Ρώμη.^[23]

Το "Φέρετρο των Φράγκων" που βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο είναι ένα Αγγλοσαξονικό κουτί από ελεφαντόδοντο (7ος αιώνας), δείχνει τον Ρωμύλο και τον Ρώμο σε ασυνήθιστες στάσεις, δύο λύκοι αντί ενός, ένα άλσος αντί για δέντρο και τέσσερις γονατιστοί πολεμιστές αντί για βοσκούς. Μια Ρουνική επιγραφή ερμηνεύει τα δίδυμα σαν Διόσκουροι, προστάτες στα ταξίδια όπως ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Η καταγωγή τους από κάποιον πολεμικό θεό τους παραπέμπει σαν προστάτες των πολεμιστών στις μάχες. Ο γλύπτης μεταφέρει την ίδια παράσταση σε ένα Γερμανικό άλσος με τον αντίστοιχο λύκο του Όντιν, οι παραστάσεις αυτής της μορφής με πέντε αντίστοιχες είχαν στόχο την ευνοϊκή τύχη των πολεμιστών βασιλέων.^[24]

• Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς, «Ρωμαϊκή Ἀρχαιολογία», Αγγλική μετάφραση από την Κλασική Βιβλιοθήκη Λεμπ
• Δίων Κάσσιος, "Ρωμαική ιστορία", Αγγλική μετάφραση από την Κλασική Βιβλιοθήκη Λεμπ
• Τίτος Λίβιος, "Ιστορία της Ρώμης", Αγγλική μετάφραση από την Κλασική Βιβλιοθήκη Λεμπ
• Οβίδιος, "Ημερολόγιο", Αγγλική μετάφραση από την Κλασική Βιβλιοθήκη Λεμπ
• Crawford, Michael Hewson (1985). Coinage and Money Under the Roman Republic: Italy and the Mediterranean Economy
• Rodríguez Mayorgas, Ana (2010). "Romulus, Aeneas and the Cultural Memory of the Roman Republic"
• Tennant, PMW (1988). "The Lupercalia and the Romulus and Remus Legend"
• Wiseman, Timothy Peter (25 August 1995). Remus: A Roman Myth. Cambridge University Press.
• Albertoni, Margherita, et al. The Capitoline Museums: Guide. Milan: Electa, 2006. For information on the Capitoline She-Wolf.
• Beard, M., North, J., Price, S., Religions of Rome, vol. 1, illustrated, reprint, Cambridge University Press, 1998.
• Cornell, T. (1995). The Beginnings of Rome: Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC). Routledge.
• Mazzoni, Cristina (29 March 2010). She-Wolf: The Story of a Roman Icon. Cambridge University Press.
• Wiseman, T. P., Remus: a Roman myth, Cambridge University Press, 1995.
• Rome et la Méditerranée occidentale jusqu´aux guerres puniques. Presses Universitaires de France, Paris, 1971, Pág. 284
• Hans Beck, Uwe Walter, Die frühen römischen Historiker. Band I: Von Fabius Pictor bis Cn. Gellius. (Originaltexte, Übersetzung, Kommentar). Reihe: Texte zur Forschung. Darmstadt 2001.
• Andreas Bendlin: Romulus. In: Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike. Band 10, Sp. 1130-1133. Metzler, Suttgart/Weimar 2001.
• David Engels: Postea dictus est inter deos receptus. Wetterzauber und Königsmord: Zu den Hintergründen der Vergöttlichung frührömischer Könige, in: Gymnasium 114 (2007) S.103-130.
• Jürgen von Ungern-Sternberg: Romulus – Versuche, mit einem Stadtgründer Staat zu machen. In: Karl-Joachim Hölkeskamp, Elke Stein-Hölkeskamp (Hrsg.): Von Romulus zu Augustus. Große Gestalten der römischen Republik. Beck, München 2000. S. 37-47.
• Helga Wäß, Der Raub der Sabinerinnen der Familie Gradenigo. Neueste Forschungen zum Frühwerk Tintorettos. Eine Hommage an die Gründerväter Venedigs in einem unbekannten venezianischen Gemälde der Zeit nach 1539. Verlag Schnell & Steiner, Passau 2000 (mit englischsprachiger Zusammenfassung)

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Romulus and Remus στο Wikimedia Commons