Мікола Гусоўскі

Мікола Гусоўскі лац. Mikoła Husoŭski
Nicolaus Hussovianus
Мікола Гусоўскі (меркаваны партрэт). Марка Белпошты (1996)
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	каля 1470 Husów[d], Гміна Маркова[d], Ланьцуцкі павет, Падкарпацкае ваяводзтва, Польшча
Памёр	1533[1][2]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэзія
Кірунак	новалацінізм
Жанр	паэма, верш
Мова	лацінская мова[3]
Значныя творы	«Песьня пра зубра»
Мікола Гусоўскі ў Вікісховішчы

Міко́ла Гусо́ўскі (па-лацінску: Nicolaus Hussovianus, па-польску: Mikołaj Hussowczyk; прыкладна 1470 — прыкладна пасьля 1533) — паэт Вялікага Княства Літоўскага; у сучасным літаратуразнаўстве — беларускі^[4][5] і польскі паэт-гуманіст і асьветнік эпохі Адраджэньня, прадстаўнік новалацінскай усходнеэўрапейскай школы паэзіі.

Нарадзіўся верагодна ў вёсцы Уса (Усава) цэнтральнай Беларусі^[5], дакладнае месцазнаходжаньне якой дагэтуль нявысьветленае за нястачаю дакумэнтальных крыніцаў. Паход��іў зь сям’і паляўнічага.

Авалодаў пісьмом у катэдральнай або царкоўна-прыходзкай школе. Працягваў навучаньне ва ўнівэрсытэтах Балёньні, Вільні, Кракава.

Быў у складзе пасольства Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага на чале з Эразмам Вітэліюсам у Рым. На замову Папы Рымскага Льва Х напісаў паэму: «Песьня пра зубра». Арыгінальная назва: «Carmen de statura feritate ac venatione Bisontis» («Песьня пра аблічча, дзікасьць зубра і паляваньне на яго»). Калі паэт заканчваў пісаць паэму, чума прыйшла на Апэнінскі паўвостраў. Уражаны трагічнымі падзеямі, Гусоўскі стварае верш-малітву «Да сьвятога Сэбастыяна». Памерлі і папа Леў X і біскуп Вітэліюс. Без апекуноў ён ня змог надрукаваць свой твор у Рыме, але толькі ў 1523 годзе ў Кракаве, пры дапамозе вялікай княгіні літоўскай і каралевы польскай Боны Сфорца, ён змог надрукаваць свой верш-малітву.

Выдаючы ў 1523 годзе сваю паэму, паэта даў ёй гэткі лацінскі загаловак: «Carmen Nicolai Hussoviani de statura, feritate, ac venatione Bisontis», што па беларуску будзе: «Песьня Міколы Гусавяніна пра выгляд і дзікасьць зубра ды пра паляваньне на яго». З лацінскага загалоўку відаць, што сам паэта сябе называў па лацінску «Hussovianus». Шануючы волю аўтара, па беларуску й трэба прозьвішча паэты падаваць у напісаньні як найбліжэйшым да арыгіналу – Гусавянін. Беларускай мове характэрныя падобныя, створаныя ад месца паходжаньня, назовы: палачанін, віцеблянін, лідчанін. З часам у архіўных крыніцах было знойдзенае ня рукой самога паэты ды няведамым часам дадзенае напісаньне ягонага прозьвішча «Husowski», якое, як блізкое польскай мове, польскія аўтары цяпер пераважна й ўжываюць^[6].

Беларуская дасьледніца Жанна Вацлаваўна Некрашэвіч-Кароткая лічыць, што адшукала ў першым выданьні паэмы аўтэнтычную выяву, на якой адлюстраваны Мікола Гусоўскі^[7]. Аднак М. Касьцюковіч зьвяртае ўвагу, што тая ж выява зьмешчаная ў мностве іншых выданьняў Віетора, прычым кніга Гусоўскага сярод іх — ня першая храналягічна; выглядае, такім чынам, што гэта проста марка друкара, натхнёная, гледзячы па ўсім, пэрсанальнай эмблемай Эразма Ратэрдамскага^[8].

• паэма «Песьня пра зубра». «Carmen de statura feritate ac venatione Bisontis» («Песьня пра аблічча, дзікасьць зубра і паляваньне на яго») 1523;
• верш «Суцяшэньне» 1523;
• верш-малітва «Да сьвятога Себасьцяна» 1523;
• паэма «Новая і славутая перамога над туркамі…» 1524;
• паэма «Жыцьцё і подзьвігі сьвятога Гіяцынта» 1525.

На беларускай мове існуе тры пераклады «Песьні пра зубра», якія належаць пяру Язэпа Семяжона, Уладзімера Шатона і Натальлі Арсеньневай. Акрамя беларускай яна перакладзеная на польскую, летувіскую, расейскую і ўкраінскую мовы.

Імем Міколы Гусоўскага названа вуліца ў Менску (53°54′13.13″ пн. ш. 27°30′50.05″ у. д. / 53.9036472° пн. ш. 27.5139028° у. д. / 53.9036472; 27.5139028).

У 1980 годзе ЮНЭСКО з нагоды 500-годзьдзя паэта ўключыла імя Міколы Гусоўскага ў каляндар міжнародных датаў выдатных дзеячоў сусьветнае культуры.

• Гусоўскі, Мікола / біяграфічныя зьвесткі — В. І. Дарашкевіч; бібліяграфія — В. І. Козіч // пад рэдакцыяй А. В. Мальдзіса. Беларускія пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік: у 6 т.. — Менск: Беларуская энцыклапедыя імя ПетрусяБроўкі, 1993. — Т. 2, Верабей-Іваноў. — С. 298—301. — ISBN 5-85700-060-2.
• Гусоўскі Мікола // Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7.
• Гусоўскі Мікола // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Менск: БелЭн, 2003. ISBN 985-11-0277-6.
• 1523. Выйшла ў свет паэма Міколы Гусоўскага «Песня пра зубра» // Арлоў У., Сагановіч Г. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі. — Менск, 1997.
• 42. Хто такі Мікола Гусоўскі? // 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
• Гусоўскі Мікола // Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995.— 799 с. ISBN 985-11-0026-9.
• Гусоўскі Мікола // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Husoŭski, Mikoła // Zaprudnik J. Historical dictionary of Belarus. — Lamham. — London: Scarecrow Press, 1998. — 338 p. ISBN 0-8108-3449-9.

• Жанна Некрашэвіч-Кароткая (17 студзеня 2024) Беларуская паэтычная культура XVI-XVIII ст. Радыё Марыя
• Андрэй Хадановіч (27 красавіка 2024) Пагроза з усходу і "иногда не до законов": паэма Гусоўскага для Папы Рымскага ХАДАНОВІЧ - CHADANOVIČ
• Творы на «Беларускай Палічцы»
• Біяграфія на старонцы «Гісторыя Беларусі. Асобы.» Таварыства Беларускай Мовы
• Виктор Корбут. Песнь о зубре // Советская Белоруссия, 19.03.2004
• Николай Костюкович. Закрытие чудных открытий // Веды, 27.08.2012. С. 6