Norbert Wiener

Norbert Wiener (1894 nî 11 goe̍h 26 ji̍t tī Missouri, Bí-kok – 1964 nî 3 goe̍h 18 ji̍t tī Stockholm, Sūi-tián) sī Bí-kok sò͘-ha̍k-ka. I sī Khòng-chè-lūn ê chhòng-sí-jîn.

I tī Bi̍t-so͘ -lí chiu Ko-lûn-pí-a chhut-sì, hū-chhin Lí ò· ûi-la̍p sī pho-lân che̍k iû-thài î-bîn, bó-chhin sī tek kok-che̍k iú-thài-lâng. Lí-ò sī ha-hu̍t-tāi-ha̍k su-lá-hu gí-cho̍k ê káng-su, i ēng i chū chhòng ê ko-ap hong-hoat poê-io̍k lo̍k peh te̍k. pîn i ê thian-hūn koh ka-siōng hū-chhin ê poê-io̍k, i chiâⁿ-choè sîn-tông. 1903 nî, i khai-sí ha̍k-hāu tha̍k-chheh; 1906 nî (12-hoè) , ko-tiong pit-gia̍p, tâng-nî 9-ge̍h ji̍p to̍k thah hu-si ha̍k-īⁿ siu-tāu sò͘-ha̍k; 1909 nî (15-hoè) sî i í chhú-tit ha̍k-sū ha̍k-ūi, ji̍p to̍k ha-hu̍t-tāi-ha̍k gián-kiù tōng-bu̍t-ha̍k. chi̍t nî liáu-āu i óng khang tùi-án-ne ní tāi-ha̍k tńg-tiō tiat-ha̍k. 1912 nî, 18-hoè ê i chhú-tit sò͘-lí lô-chip ê phok-sū ha̍k-ūi.

I kàau Eng-kok Kiàm-kiô toè Lô-sò͘, Ha-tāi ha̍k-si̍p, 1914 nî koh tio̍h tek-kok ko têng-kun kap Toā-oē ·Hi-ní-peh-te̍k kap Ia-tek-bông ·Lân tō. liáu-āu i tńg lâi-kàu kiàm-kiô, koh chài tńg lâi-kàu bí-kok. 1915 kau 16 nî, i tī ha-hu̍t kàu-siū tiat-ha̍k, kî liáu-āu ūi thong-iōng tiān-khì kap toā bí pah kho choân chheh kang-chok. Chiàn-cheng kî-kan teh bé lí lân chiu a-peh teng chhì-giām-tiûⁿ chǹg géng tân-tō ha̍k. Chiàn-āu i tī moâ séng lí kong kàu-siū sò͘-ha̍k. I káng-khò ki-khiáu ok-loat, siông-siông nāu chhiò-oē he̍k-sim bô tī teh-iân.

Teh Bâ-séng-lí-kong jīm-kàu sî, i put-sî kàu au-chiu. 1926 nî kap chi̍t e5 tek-kok î-bîn kiat-hun. In-ū-nn̄g ê cha-bó͘-kiáⁿ. I chú-iàu tī ko têng-kun kap kiàm-kiô, gián-kiù pò͘-lang ūn-tōng, hū li̍p ia̍p piàn-oāⁿ, tiāu kap hun-sek, te̍k lī khek lûi būn-tê kap Tauber hêng tēng-lí tán.

Jī-chiàn sî, i tī chhiuⁿ-phàu khòng-chè hong-bīn kang-chok, ín-hoat liáu i tùi thong-sìn lí-lūn ê hèng-chhù, chhiok-sêng liáu khòng-chè lūn ê tàn-seng. Chiàn liáu-āu hoat-seng liáu chi̍t-kiāⁿ koài-sū. i iau-chhiáⁿ liáu jîn-kang tì-hūi, tiān-náu kho-ha̍k kap sîn-keng sim-lí-ha̍k ê siàu-liân ha̍k-chiá kah-moâ séng lí kong. tng-chit-phe ha̍k-chiá lâi kàu-sî, i khah tu̍t-jiân toān-choa̍t só͘-ū lâi-óng. chit khó-lêng iû i ê sîn-keng chit sèng-keh ín-khí. i ê chhù cho̍k-tiong pau-koat sió-tī tán, ū giâm-tiōng ê cheng-sîn hun-lia̍t chèng pīⁿ-sú, á ûi la̍p pún-sin chiah ū-tāng tō͘ ê kīn-sī(teh-bâ séng lí kong jīm-kàu sî, chha-put-to tit-ēng-chhiú-bong-tio̍h chhiûⁿ-piah kiâⁿ-lō͘)kap giâm-tiōng ê sò ut-chèng. sò chèng hoat-choh sî, i hong kông sāi ê cháu piàn hāu-hn̂g, ǹg pa̍t-lâng soan-thoân i ê hoat-hiān. Á ut-chèng chèng-chōng sán-seng sî, i chek-kúi nā pái-hiòng-moâ séng ê tông-sū lia̍t bûn sim soat-bêng ka-kī ê chū-sat liām-thâu.

Jī-chiàn chi-āu, i tùi kho-ha̍k gián-kiù ê chèng-tī éng-hióng kap kho-ha̍k ê kun-sū iōng-tô͘ koh khah koan-chù. i kū-choa̍t ūi kun-sū ki-hâi kang-chok.

1964 nî i tī sūi-tián su tek ko ní mô óng-seng.