loumer
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « luminare », qui s' a fwait *lumnare; bodje « loum- » (« loumire »), avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes. C' est l' minme ki l' roumin lumina, tålyin luminare, dåmé luminur, vî francès lumer.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /lu.ˈme/ /ly.ˈme/ /ly.ˈmɛ/ /lœ.ˈme/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /lu.ˈme/
- Ricepeures : lou·mer
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | lome |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | loumez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | loumans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | loumnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | loumrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | louméve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | lome |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | loumé |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
loumer
- (v. sins coplemint) fé del loumire.
- L’ erlativisté, c’ est cwand on rodje feu deure deus côps pus lontins k’ on vete, mågré k’ i loumnut tos les deus ene dimeye munute — Robert Arcq.
- (v. sins coplemint) fé enonder ene loumire.
- Di ddins s’ coujhene, Djan Beloûte lome — Émile Lempereur (fråze rifondowe).
- (viebe å coplemint) fé del loumire a (ene sakî) po k’ voeye dins l’ sipexheur.
- Lome mu wice ki dj’ overe !
- (viebe å coplemint) (pus stroetmint) fé del loumire so (ene sacwè).
- Loumez l’ tchamp operatwere !
- (viebe å coplemint) riwaitî foirt, curieuzmint.
- Em vijhene est todi e trén d' loumer d' èm costé — D.T.W.
- Djan lome tant k' i vout... Sacwants ans dedja k' i kwésîye* [?] insi après l' crapåde — Auguste Laloux, "Pa totès stroetès voyes".
Parintaedje
[candjî]- loumaedje, loumeu
- aloumer, aloumeu, aloumaedje, aloumire, aloumete
- raloumer, raloumeu, raloumaedje
- riloumer
- disloumer, disloumé
- Loukîz a : « loumire »
Sinonimeye
[candjî]fé del loumire a (ene sakî) po k’ voeye dins l’ sipexheur
- aloumer
- eclairer ((pa rfrancijhaedje) sapinse kéconks)
- raclairi
riwaitî foirt, curieuzmint
Omofoneye possibe
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ôtès ortografeyes (avou des sourdants nén rkinoxhous) :
- [[[i]#Walon|[i]]] : lume
Ratournaedjes
[candjî]fé del loumire a (ene sakî) po k’ voeye dins l’ sipexheur