aql
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1. Inson miyasining dunyoni aks ettirish va shaxening voqelikka munosabatini boshqarib turadigan faoliyati; fikrlash qobiliyati. ◆ Jonzotlar ichida birgina odamzotga aql ato etib, yuragiga diyonatni joy,shbdi. N. Norqobilov, „Toʻqnashuv.“
2. Fikrlash qobiliyatining amali; fahmidrok, zehn. ◆ Aqling bshan koʻr, koʻz aldaydi. Maqol. ◆ Qaysi vazirim aqli ziyrak, donishmandligini bildirsa, xazinamdan oʻn tillo va bosh-oyoq sarpo beraman. "Luqmoni Hakim. "
3. Mulohaza, maslahat tarzidagi fikr. ◆ Koʻpdan koʻp aql chiqar. Maqol. ◆ Endi menim aqdim shukim, oʻshal kandidatingiz tomoniga oʻtganlarni qoʻlga olish uchun Nurmat akamning hovlisiga chaqirib, bir oz ziyofatcha bilan koʻngillarini topib.. shoyad qoʻlga olib qolarmiz. Hamza, „Burungi saylovlar.“
- Aqldan ozmoq Fikrlash qobiliyatini yoʻqotmoq, es-hushidan ayrilmoq. ◆ Birinchi qadah chanqoqni bosish uchun, ikkinchisi — xursandchshshk, uchinchisi — kayf qilib huzurlanish, toʻrtinchisi esa aqldan ozish uchun ichiladi. Gazetadan.
- Aql bovar qilmaslik aqlga sigʻmaslik Tasavvurga sigʻmaslik, tasavvur eta olmaslik. ◆ Nurlan aql bovar qilmaydigan hikoyasini bazoʻr tamomladi. Gazetadan.
- Aqldan adashmoq yoki aqlini yoʻqotmoq. Aqldan adashmoq yoki aqlini yoʻqotmoq, aqlini yemoq, aqli ketmoq. Toʻgʻri fikr-mulohaza yuritish, toʻgʻri idrok etish holatini yoʻqotmoq, es-hushini yoʻqotmoq. ◆ ..Qizning chiroyliligiga bazzoz bola behush boʻlib, aqldan adashib yotib qolibdi.. "Luqmoni Hakim". ◆ Yaxshi koʻrganda, qizlar aqlini yoʻqotib qoʻyadi, deyishadi. P. Qodirov, „Uch ildiz.“ ◆ Bobo, xafa qilding menday oʻgʻlingni, Aqling ketib, bobo, senga ne boʻldi. "Nurali".
- Aqldan emas Aql yuritib qilingan toʻgʻri ish emas. ◆ Giyohvandlik bilan kurash yoʻlida tabiatni xonavayron qilish aqldan emas. "Saodat".
- Aqli yetmoq Toʻgʻri idrok etmoq, mohiyatini tushunmoq.
- Aql kirmoq (yoki bitmoq) Aql bilan ish tutadigan boʻlmoq, es-hushini yigʻib olmoq. ◆ Qachon senga aql kiradi?! Soʻzlashuvdan.
- Aqlni olmoq Es-hushini ogʻdirmoq, mahliyo qilmoq. ◆ Kiygani gulgun qirmizi, Aqlingni olar jodu koʻzi. "Malikai ayyor".
- Aqlini tanimoq Aql bulan ish tutadigan boʻlmoq, shunday yoshga yetmoq. ◆ Inson tugʻilib, aqlini tanigan kundanoq tevarak-atrofni oʻrab turgan borliq.. haqida oʻshay boipaydi. Gazetadan.
- Aql oʻrgatmoq Pand-nasihat, oʻgit, yoʻl-yoʻriq tarzidagi fikr-mulohaza aytmoq. ◆ Birov qoqilganda, aql oʻrgatuvchilar, taftishchilar koʻpayadi. S. Nurov, „Maysalarni ayoz urmaydi.“
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]Tarjimalari
[tahrirlash]Ruscha ru
aql
1 ум, разум, рассудок; интеллект; ◆ porloq aql блестящий ум, светлый ум; ◆ sogʻlom aql здравый ум, здравый рассудок; ◆ oʻtkir aql пытливый, проницательный ум; ◆ inson aql egasidir человек обладает разумом; ◆ aql bilan с умом, разумно; ◆ oʻz aqli bilan своим собственным умом; ◆ aql borida пока (ты) в здравом рассудке; пока не поздно; ◆ aql tuzilishi склад ума; ◆ aqling joyidami? в уме ли ты?; ◆ aqli kalta (odam) недалёкий, ограниченный (человек); ◆ aqli kaltalik ограниченность (умственных способностей); ◆ aqli raso (odam) (человек) зрелого ума; ◆ aqli rasolik умственная зрелость; ◆ aqli salim здравомыслящий, имеющий, здравый рассудок; ◆ aqli qasir (odam) человек с недостаточными умствеными способностями; ◆ aqli qisqa = ◆ aqli kalta ; ◆ aqli qisqalik = ◆ aqli kaltalik ; ◆ aqlning ishlashi деятельность ума; ◆ aqlga muvofik ravishda разумно, рационально; ◆ aqlga xilof ravishda вопреки разуму; ◆ aqlga qarab = ◆ aqlga muvofiq ravishda ; ◆ aqlingga balli! (букв. хвала твоему уму!) браво! (об умном поступке, разумном совете); ◆ aql koʻrsatmoq (или oʻrgatmok) учить уму-разуму; давать советы, наставления; ◆ aql yugurtirmoq рассудить, раскинуть умом, поразмыслить; ◆ aqli yetdi 1) он уразумел, он понял, он постиг (что-л.); 2) он допустил возможность (чего-л.), он поверил (во что-л.); ◆ uning kelishiga aqlim yetmaydi я не верю, что он придёт; ◆ aql yetmas непостижимый; ◆ aqli kirib qoldi он образумился, он остепенился, он поумнел; ◆ aqli shoshdi он растерялся, опешил; ◆ aqlni shoshiradigan умопомрачительный; ◆ aqlni shoshiradigan darajada до умопомрачения; ◆ aqlingni yedingmi? ты что, с ума спятил?;◆ aqlini olmoq 1) свести (кого-л.) с ума; 2) привести (кого-л.) в восхищение; ◆ aqlga sigʻadigan или ◆ aqlga toʻgʻri keladigan 1) разумный; 2) правдоподобный; ◆ aqlga sigʻmaydigan или ◆ aqlga toʻgʻri kelmaydigan 1) неразумный; 2) невероятный; неправдоподобный; ◆ aqliga kelmoq образумиться, обрести рассудок; ◆ aqldan ozmoq или ◆ aqldan toymoq сходить с ума, терять рассудок, помешаться; ◆ aqldan ozdirmoq то же, что ◆ aqlini olmok! ; ◆ aql yoshda emas, boshda посл. ум не в летах, а в голове; ◆ oʻz aqlingdan qolma внимай голосу рассудка; ◆ jahl kelganda aql ketadi посл. когда приходит гнев, уходит разум; ◆ ahmoqning aqli tushdan keyin посл. у глупца ум - после полудня; ◆ aqlingga aql qoʻsh; jahlingga - sabr посл. прибавь ума к своему уму, а к своему гневу - терпения; ◆ aqlni ahmoqdan oʻrgan посл. учись разуму у дурака (т. е. смотри на него и делай наоборот); ◆ aql-bosh]] = ◆ aql-hush ;
2 соображение; совет; ◆ aql bermoq дать совет, посоветовать; ◆ aql oʻrgatmoq поучать; ◆ Mana koʻrdingizmi, shu ham sizdan chiqqan aql edi (А. Ќаћћор, «Сароб») Вот видите, это тоже был ваш совет; ◆
- aql tishi зуб мудрости; ◆ aql topmoq находить выход (из какого-л. положения); ◆ Behuda yonma, uka, aql top! (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Зря не горюй, братец, придумай что-нибудь!