Wikimapia

Wikimapia
{{{skrinshot_olchami}}} saytning bosh sahifasi
Tijoratmi	yoʻq
Sayt turi	onlayn ensiklopediya
Roʻyxatdan oʻtish	ixtiyoriy
Qaysi tillarda	ingliz, rus va yana 99 tilda
Muallifi	Aleksandr Koryakin, Yevgeniy Saveliyev
URL	http://wikimapia.org

Wikimapia (Wikimapia, qisqartirilgan WM, WM) xalqaro bepul veb-sayt, onlayn geografik ensiklopediya boʻlib, uning maqsadi Yerdagi barcha geografik ob’ektlarni belgilash va tavsiflashdan iborat. Wikimapia interaktiv xaritani bepul wiki tahrirlash bilan birlashtiradi. Loyiha 2006-yil 24-mayda Aleksandr Koryakin va Yevgeniy Savelyev tomonidan asos solingan. Wikimapia hozirda 2,4 milliondan ortiq roʻyxatdan oʻtgan foydalanuvchilarga ega va xaritaga keyinchalik olib tashlanganlarni hisobga olmaganda 30 milliondan ortiq obʼyektlar qoʻshilgan. Barcha Wikimapia maʼlumotlari Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 litsenziyasi ostida ommaga ochiq.

Loyiha shiori: „Keling, butun dunyoni tasvirlaymiz!“ („Letʼs describe the whole world!“) sayt sarlavhasida keltirilgan.

Loyihaning maqsadi — Yerdagi barcha geografik ob’ektlar haqida eng toʻliq maʼlumotlarni toʻplash va tartibga solish va unga bepul kirishni taʼminlash. Saytni maʼlumotlar bilan toʻldirish kraudsorsing tamoyiliga muvofiq amalga oshiriladi, yaʼni Wikimapiadagi barcha maʼlumotlar sayt foydalanuvchilarining oʻzlari (roʻyxatdan oʻtgan va roʻyxatdan oʻtmaganlarning) tashabbusi va xohishlariga muvofiq qoʻshiladi.

Wikimapia nomi tanlanishiga sabab, bu geo-axborot loyihasining paydo boʻlishi Vikipediya muvaffaqiyatidan ilhomlangan va Wikimapia ham bepul wiki tahrirlash tamoyilidan foydalanganligi deb qaraladi. Ammo, Wikimedia Foundation loyihaning kelib chiqishi bilan hech qanday aloqasi yoʻq. Wikimapia xayriya fondi emas, balki tijorat kompaniyasi sifatida ishlaydi va reklamadan daromad topadi.

Wikimapia loyihasi 2006-yil 24-mayda Aleksandr Koryakin va Yevgeniy Savelyev tomonidan ishga tushirilgan va 84 kun ichida xaritada birinchi million ob’yekt belgilangan. Wikimapiada belgilangan birinchi ob’ekt Moskvadagi Kaluga shossesidagi Auchan gipermarketi boʻlgan.

Wikimapia rivojlanishi haqidagi statistik maʼlumotlar:

• 2006-yil 16-avgust — ob’ektlar soni 1 milliondan oshdi;
• 2006-yil 22-noyabr — ob’ektlar soni 2 milliondan oshdi;
• 2007-yil 9-oktabr — ob’ektlar soni 5 milliondan oshdi;
• 2009-yil 4-dekabr — API (ingl. Application Programming Interface — Ilova dasturlash interfeysi) ochilishi;
• 2010-yil 9-dekabr — Wikimapia aʼzolarining faol akkauntlari soni 1 000 000 kishidan oshdi;
• 2016-yil 29-mart — ob’ektlar soni 26 milliondan oshdi.
• 2016-yil iyul — Wikimapia aʼzolarining faol akkauntlari soni 2 500 000 kishidan oshdi;
• 2020-yil 3-aprel — Ob’ektlar soni 30 milliondan oshdi.

2008-yil oktabr oyida roʻyxatdan oʻtgan foydalanuvchilarga sinovdan oʻtkazish uchun Wikimapianing beta-versiyasi taklif qilingan. Interfeysga yangi funksiyalar, jumladan, quruqlik hududlarini, daryolar, yo‘llar va temir yo‘llarni belgilash imkoniyati qo‘shildi hamda yangi qatlam, Wikimapia xaritasi qo‘shilgan. Ushbu qatlam faqat Wikimapia foydalanuvchilari tomonidan yaratilgan ob’ektlarni koʻrsatadi. Wikimapiada suv havzalari koʻk rangda, binolar va inshootlar qorongʻida kulrang, yashil rangdagi parklar va bogʻlar, ochiq kulrang — boshqa narsalar ekanligini anglatadi. Tegishli toifaga ega ob’ektlar xaritada koʻrinmas boʻlishi mumkin. Foydalanuvchilar ob’ektlarni toifalar boʻyicha koʻrsatish uchun filtrdan ham foydalanishlari mumkin.

2009-yil 3-iyulda interfeysning yangi versiyasiga oʻtish amalga oshirildi. Ilgari, disk raskadrovka paytida ushbu versiya beta holatida boʻlgan. Oʻtish davrida baʼzi foydalanuvchilar noqulaylikdan shikoyat qilishgan^[1]. Yangi versiyada „hududni oʻlchash“ vositasi yoʻqligi haqida shikoyatlar ham bor boʻlgan ammo negadir u interfeysga haligacha qoʻshilmagan.

2022-yil fevral oyi oxiri — mart oyi boshida Wikimapia ommaviy DDoS hujumlariga uchragan^[2]. Natijada sayt yopilgan va uning oʻrnida quyidagicha xabar paydo boʻlgan: (inglizcha: Wikimapia is turned off for some time (days or even weeks). The site is under cyber attack all these days. Stay tuned. Explanation later.) „Wikimapia bir muncha vaqt (kunlar yoki hatto haftalar) oʻchirib qoʻyiladi. Shu kunlarda sayt kiberhujum ostida. Biz bilan qoling. Keyinchalik tushuntirib beramiz.“ Mobil ilova va saytning eski versiyasi ishlashda davom etmoqda^[3]. 2022-yil mart oyi oxirida Wikimapia yana ishlay boshladi va sayt serverlari Rossiyaga koʻchirilgan.

Wikimapia — bu Google Maps APIga asoslangan interaktiv xarita boʻlib, u foydalanuvchi tomonidan yaratilgan maʼlumot qatlami boʻlib, Google xaritalarining sunʼiy yoʻldosh fotosuratlari va boshqa manbalardan iborat. Muayyan ob’ektni topish uchun qidiruv satrida uning nomini yoki koordinatalarini koʻrsatish kerak boʻladi.

Har qanday foydalanuvchi yangi ob’ekt yaratishi mumkin. Buni amalga oshirish uchun xaritada uning konturini chizishi, agar xohlasa, tavsifni qoʻshishi ham mumkin. Shuningdek, har bir belgilangan maydon uchun toifalarni tanlashi, ushbu ob’ektning fotosuratlari, YouTubedan videolarni qoʻshishi mumkin. Wikimapia xususiyati qatlami Google Earthga ulanishi mumkin^[4]. Bu haqda Wikimapia rasmiy hujjatida batafsil maʼlumot mavjud.

Wikimapia xalqaro loyiha hisoblanadi. Sayt hozirda 101 tilni qoʻllab-quvvatlaydi. Har bir ob’ekt ushbu tillarning har birida tavsifga ega boʻlishi mumkin. Foydalanuvchi interfeysi ham Wikimapia hamjamiyatining o‘zlari tomonidan tarjima qilingan, biroq 2015-yil iyul oyida ishlab chiquvchilar vandalizm tufayli uni oddiy foydalanuvchilar uchun tahrir qilish imkoniyatini o‘chirib qo‘yishgan. Ushbu cheklov bugungi kunda ham amalda.

Wikimapia foydalanuvchilar bilan birgalikda loyihaning rivojlanish yoʻlini aniqlaydigan va ish jarayonida oʻzgarishlar kiritadigan kichik ishlab chiquvchilar guruhi tomonidan yuritiladi va takomillashtiriladi. Foydalanuvchilar xatoliklar hisobotida saytdagi xatolar haqida xabar berish yoki muhokama maydonlarida xabar qoldirish orqali Wikimapiani takomillashtirish jarayoniga hissa qoʻshishlari mumkin^[5]. 2021-yilning oxirida loyiha ishlab chiquvchilar ustidan deyarli hech qanday nazoratga boʻlmagan va xatolar haqida xabar berish funksiyasi vandalizm tufayli o‘chirib qo‘yilgan^[6]. Saytning ishlashini nazorat qilish bir guruh ilgʻor foydalanuvchilar qoʻlida toʻplangan boʻlib, ular orasida sayt dasturiy taʼminotini Open Sourcega olib kelish zarurligi haqida fikr bor^[7].

2006-yil davomida Wikimapiada joylashtirish uchun mavjud boʻlgan yagona ob’ekt shakli tomonlari asosiy nuqtalarga yoʻnaltirilgan toʻrtburchaklar (ramka) boʻlgan.

2007-yil 22-martdan boshlab Wikimapia barcha foydalanuvchilar uchun mavjud boʻlgan koʻpburchaklar (konturlar) qoʻshish imkoniyatiga ega^[8].

Foydalanuvchilar tomonidan taqdim etilgan barcha maʼlumotlar toʻgʻridan-toʻgʻri saytda ham, Wikimapia API da ham mavjud hisoblanadi^[9]. Wikimapiada taqdim etilgan maʼlumotlardan istalgan maqsadda foydalanish mumkin^[9]. 2010-yil dekabr oyidan boshlab Wikimapia maʼlumotlari Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported litsenziyasi ostida taqdim etilgan. 2012-yil iyul oyidan boshlab litsenziya Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0ga oʻzgartirilgan.

Loyiha qoidalariga koʻra, foydalanuvchilar tomonidan qoʻshilgan barcha maʼlumotlar (matn, fotosuratlar va boshqalar) hech qanday qoʻshimcha shartlarsiz avtomatik ravishda loyiha mulkiga aylanadi^[10].

Sayt maʼmuriyati loyiha siyosati va konseptsiyasini belgilaydi va Wikimapia foydalanuvchilari koʻpincha forumda etiket va batafsil qoidalarni oʻzlari shakllantiradilar.

• Ilgʻor foydalanuvchilar:

2018-yil 13-dekabr holatiga ko‘ra, ushbu maqom 6 nafar foydalanuvchiga berilgan^[11].

• Forum moderatorlari

Maqom ishlab chiquvchilar tomonidan beriladi. Bunday maqomga ega foydalanuvchilar forumdagi xabarlar va mavzularni oʻchirish, koʻchirish, tahrirlash imkoniyatiga ega.

2018-yil 13-dekabr holatiga ko‘ra, ushbu maqom 23 ta foydalanuvchiga berilgan^[12].

• Hujjatlar boʻyicha mutaxassislar

Maqom ishlab chiquvchilar tomonidan beriladi. Hujjatlar boʻyicha mutaxassislar Wikimapia qoidalarini tahrirlashi, hujjatlarni tahrirlashi mumkin.

2018-yil 13-dekabr holatiga ko‘ra, ushbu maqom 21 foydalanuvchiga berilgan^[13].

• Turkum moderatorlari

Maqom ishlab chiquvchilar tomonidan beriladi. Kategoriyalarni, toifalar tizimini tahrirlash imkoniyati beriladi.

2018-yil 13-dekabr holatiga ko‘ra, ushbu maqom 21 foydalanuvchiga berilgan^[14].

• Wikimapia jamoasi

Ishlab chiquvchilarning oʻzlari bu maqomga ega hisoblanishadi. Butun „Wikimapia jamoasi“ asl ishlab chiquvchilardan iborat. Ushbu maqom saytni, qoidalarni va interfeysni toʻliq tahrir qilish imkonini beradi.

2018-yil 13-dekabr holatiga ko‘ra, ushbu maqom 11 ta foydalanuvchiga, jumladan, 3 ta botga berilgan^[15].

„Wikimapia UserScript“ deb nomlangan foydalanuvchi skripti bir nechta Wikimapia foydalanuvchilari tomonidan brauzer qoʻshimchasi sifatida yaratilgan (Firefox, Opera va Chrome qoʻllab-quvvatlanadi)^[16]. Bu foydalanuvchilarga konturlarni chizish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish, ularning sifatini yaxshilash, konturni boshqarish funksiyalari sonini sezilarli darajada oshirish imkonini beradi, shuningdek, sayt funksiyalariga tezkor kirish uchun interfeysni optimallashtiradi va ularning sonini bir necha bor oshiradi. Boshqa kartografik resurslar xaritasining oʻxshash boʻlimiga oʻtish imkoniyati ham amalga oshirilgan 52 ta manba mavjud^[17]. „UserScript“ faqat Wikimapianing eski versiyasida ishlaydi va hozirda yangilanmaydi.

Rossiyada „Bloggerlar toʻgʻrisida“gi qonunga muvofiq, Wikimapia axborot tarqatish tashkilotchisi sifatida tan olingan va 2014-yil 23-oktabrda axborot tarqatish tashkilotchilari reestriga kiritilgan^[18].