Tyansin shartnomasi

Toʻliq nomi: Tyansin shartnomasi
Imzolangan sanasi	1858-yil iyun
Imzolangan joyi	Tyansin shahri (Xitoy)
Tomonlar	Buyuk Britaniya, Rossiya imperiyasi, Fransiya imperiyasi, AQSh, Xitoy

Tyansin shartnomasi yoki Tyanzin shartnomasi 1858-yil iyun oyida Tyantszinda (keyinchalik Tyansin nomi bilan atalgan) imzolangan bir nechta hujjatlarning umumiy nomidir. Shartnomani imzolashda Sin sulolasi, Rossiya imperiyasi, Ikkinchi Fransiya imperiyasi, Buyuk Britaniya va AQSh ishtirok etgan. Xitoyliklar tomonidan tengsiz shartnomalar qatoriga kiritilgan ushbu shartnomalar tashqi savdo uchun koʻproq Xitoy portlarini ochib berdi, Xitoy poytaxti Pekinda xorijiy fuqarolarga keng huquqlar berdi, xristianlar uchun missionerlik faoliyatiga ruxsat berildi va afyun savdosini amalda qonuniylashtirildi. Tomonlar ushbu shartnoma bilan 1856-yilda boshlanib, 1860-yilda Xityo imperatori tomonidan ratifikatsiya qilingan Pekin konvensiyasi bilan tugallangan Ikkinchi afyun urushining birinchi bosqichini yakunladilar.

Imperator Syanfen 1858-yil 29-mayda shartnoma boʻyicha muzokaralar oʻtkazishga rozi boʻldi^[1]. Uning asosiy vakillari Manjur Guliang (桂良) va moʻgʻul Guashana (花沙納) edi. Rossiya tomonidan Yevfimiy Putyatin vakil boʻldi va muzokara jarayonlari 13-iyunda yakunlandi; ^[2] Amerika tomonidan Uilyam Bredford Rid vakil boʻldi va muzokara jarayonlari 18- iyunda yakunlandi; ^[3] Britaniya tomonidan Elginning 8-grafi Jeyms Bryus vakil boʻldi va muzokara jarayonlari 26-iyunda yakunlandi; ^[4] va Fransiya tomonidan Jan-Batist-Lui Gros vakil boʻldi va muzokara jarayonlari 27-iyunda yakunlandi ^[5]

Yevropaning buyuk davlatlari oʻrnatgan qoidalarga amal qilgan holda Qoʻshma Shtatlar proteksionistik pozitsiyani egalladi, oʻz dengiz flotini tuzdi va savdo imperiyasini yaratishga harakat qildi. Qoʻshma Shtatlar Xitoyda yetakchi „kuchlar“dan biri boʻlib, Xitoy hukumatini jami 23 ta imtiyozlarni joriy etishga majbur qildi. Amerika Qoʻshma Shtatlari Xitoydagi hech qanday aholi punktini nazorat qilmasligini tez-tez taʼkidlagan boʻlsa-da, u Britaniya bilan yerlarni baham koʻrdi va aslida Shanxaydan yer olishga taklif qilinsa-da, ammo taklif qilingan yer noqulay deb, uni rad etdi. ^[6]

1. Ilgari belgilangan chegara hududlarida savdo qilish bilan qanoatlangan Rossiya shartnoma natijasida dengiz orqali savdo qilish huquqini ham oldi. Har bir shartnomadagi eng koʻp imtiyozli bandlar toʻrtta davlat tomonidan taqsimlanishini taʼminladi.
2. Nankin shartnomasiga koʻra Guanchjou va toʻrtta savdo portlari xorijiy savdogarlar va fuqarolar uchun ochildi Nankin shartnomasi. Ular Tainan, Xaykou, Shantou, Xaycheng, Penglai, Tamsui, va (shartli ravisportlari edihda) Nankin. Xaycheng va Penglai portlari Yevropa kyetarli emas hun noadekv va keyinchalik at deb topildiarning maqomi yaqin atrofdaga Yingkougacha kengaytirildi va yana ikkita portni ochdi.
3. Xitoyga rus pravoslav, ^[2] protestant, va Rim-katolik nasroniylikka xorijliklar yoki xitoylik aholi tomonidan amal qilinishini^[7] zararli xurofot deb hisoblash taqiqlangan edi. Unga rioya qilishni cheklovchi barcha qonunlar, qoidalar va amaliyotlar mamlakatning hamma joyida oʻz kuchini yoʻqotdi. ^[5]
4. Amerika fuqarolari ^[3] va rus, ^[2] Britaniya, ^[4] va fransuz subʼyektlarining ^[5] ekstraterritorialligi yana bir bor tasdiqlandi. Bundan tashqari, ular haqiqiy pasportga ega boʻlishlari sharti bilan Qing imperiyasi boʻylab zavqlanish yoki biznes qilish uchun sayohat qilish huquqini oldilar, ^[5], ammo Qing imperiyasi ularning ichki hududlarda qonuniy ravishda ekstraterritoriallik bilan yashashiga toʻsqinlik qila oldi. ^[8]
5. Qing imperiyasi chet el kemalariga Yangtszi daryosi boʻylab harakatlanishiga ruxsat berdi, ammo Tayping qoʻzgʻoloni tomonidan bosib olingan hududlar bilan qonuniy savdoga ruxsat berilmasligini belgiladi.^[9] Tashqi savdo Chjentszyan bilan cheklanishi kerak edi, yil ichida ochilishi va Taypinglar bostirilishidan keyin yana uchta port ochilishi kerak edi. Keyinchalik bu band Wuxan ^{[lower-alpha 1]} va Jiujiangda shartnoma portlarini oʻrnatish uchun ishlatilgan.
6. Toʻrtta davlat avvallari yopiq shahar boʻlgan Pekinda doimiy diplomatik vakolatxonalarini joylashtirish huquqini qoʻlga kiritdi. Ruslarning Pekindagi cherkov missiyasi ham avvalgi cheklovlardan ozod qilingan. ^[2]
7. Xitoyga rasmiy hujjatlarda toʻrtta xalqning amaldorlari, sub’ektlari yoki fuqarolariga murojaat qilishda 夷 belgisidan foydalanish taqiqlangan (" varvar " degan maʼnoda tushuniladi)^[10].
8. Xitoyga oʻz ichki savdosida boshqa monopoliyalar yoki kartellar kirib kelishiga ruxsat berish taqiqlangan edi. ^[5]
9. Shartnomaga qoʻshimchalar Xitoyning bojlari va taʼriflarini gʻoliblar uchun foydali shartlarda hal qildi va Sin imperiyasi 6 000 000 tael kumush tovon toʻlashni vaʼda qildi: Fransiyaga 2 million, Britaniyaga 2 million harbiy xarajatlar uchun va 2 million Britaniyaga savdogarlar uchun kompensatsiya hisobida.

Andoza:Noteslist

• Bruce, James; et al. (26-iyun 1858-yil), Peace Treaty between the Queen of Great Britain and the Emperor of China, Tianjin{{citation}}: CS1 maint: date format ().
• „Treaties of Tianjin, 1858 and 1860“, 600 Years of Urban Planning in and around Tianjin, Cornell University, 2004, 2010-06-21da asl nusxadan arxivlandi.
• Reed, William Bradford; et al. (18-iyun 1858-yil), Treaty of Peace, Amity, and Commerce between the United States of America and China, Tianjin{{citation}}: CS1 maint: date format ().

• Xitoy tashqi aloqalari boʻyicha Amerika, Britaniya, Fransiya va Rossiya shartnomalari (in English)
• Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi Amerika shartnomasi Katta statutlar, Vol. XII (1863)
• Jamoatlar palatasining hisoblari va hujjatlaridagi Britaniya shartnomasi, jild. XXXIII: Earl Elginning Xitoy va Yaponiyadagi maxsus missiyalariga oid yozishmalar… (1859)

Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found