Sivas kongressi

Sivas kongressi – 1919-yil 5—11-sentyabr kunlari Turkiyaning markaziy-sharqidagi Sivas shahrida bir hafta davomida boʻlib oʻtgan Turk Milliy Harakati yetakchilarining yigʻilishi. Unda Usmonlilar imperiyasining aslida mavjud boʻlmagan barcha Anadolu viloyatlaridan delegatlar ishtirok etgan^[1]^[2]. Qurultoy vaqtida shtat poytaxti (Istanbul), shuningdek, koʻplab viloyat shaharlari va viloyatlari ittifoqchi kuchlar tomonidan bosib olinib, Usmonlilar imperiyasining boʻlinishiga tayyorgarlik koʻrayotgan edi. Sivas kongressi Turkiyaning mustaqillik urushi voqealaridan biri edi.

Kongress

Mustafo Kamol Sivas Kongressining chaqirilishini Amasya sirkulyarida boshlanishidan uch oy oldin eʼlon qilgan edi. Unga tayyorgarlik Erzurum kongressi doirasida olib borildi^[1]. Sivas kongressida Turkiyaning mustaqillik urushi doirasida olib boriladigan kelajakdagi siyosatlarning shakllanishiga asos boʻlgan bir qator hayotiy qarorlar qabul qilingan. Yigʻilishda, shuningdek, koʻplab mintaqaviy Huquqlarni himoya qilish uyushmalarining Anadolu va Rumeli Huquqlarini himoya qilish uyushmasiga birlashtirilishi ham koʻrib chiqildi. Sivas kongressi delegatlar soni (38 kishi) boʻyicha Erzurum kongressidan past boʻlsa-da, uning ishtirokchilari ancha kengroq viloyatlarni qamrab olgan^[2]. Bu har ikkala yigʻilishda Turk milliy bay’atining asosiy nuqtalari belgilab qoʻyildi, Turk Milliy Harakati boshqa turk qarshilik harakatlari bilan ittifoqchilarga, yaʼni Istanbuldagi imperator hukumati bilan hamkorlikda ishlash uchun tuzilgan edi^[3].

Oqibatlari

Mustaqillik urushidan keyin, Anadolu va Rumeli Huquqlarini Mudofaa Uyushmasi rasmiy siyosiy partiyaga aylandi va oʻz nomini Respublika Xalq partiyasi deb oʻzgartirdi. Sivas Kongressi oʻtkazilgan bino 1984-yilda mamlakatning oʻsha paytdagi prezidenti Kenan Evrenning iltimosi bilan Turkiya Madaniyat vazirligi tasarrufiga oʻtkazilgan. Oʻshandan beri bu bino Etnografiya muzeyi sifatida jamoatchilikka ochiq.

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 Heper, Metin; Criss, Nur Bilge. Historical Dictionary of Turkey. Scarecrow Press — 277-bet. ISBN 978-0-8108-6281-4.
↑ ^2,0 ^2,1 Fleet, Kate; Faroqhi, Suraiya; Kasaba, Reşat. The Cambridge History of Turkey. Cambridge University Press, 2006 — 125-bet. ISBN 978-0-521-62096-3.
↑ Hale, William. Turkish Foreign Policy, 1774-2000. Routledge — 33-bet. ISBN 978-1-136-23802-4.

[HeperCriss2009-1] 1,0 ^1,1 Heper, Metin; Criss, Nur Bilge. Historical Dictionary of Turkey. Scarecrow Press — 277-bet. ISBN 978-0-8108-6281-4.

[FleetFaroqhi2006-2] 2,0 ^2,1 Fleet, Kate; Faroqhi, Suraiya; Kasaba, Reşat. The Cambridge History of Turkey. Cambridge University Press, 2006 — 125-bet. ISBN 978-0-521-62096-3.

[Hale2012-3] Hale, William. Turkish Foreign Policy, 1774-2000. Routledge — 33-bet. ISBN 978-1-136-23802-4.

[1]