Negizlar

Negizlar

Asl nomi	Στοιχεῖα
Muallif(lar)	Yevklid
Mamlakat	Qadimgi Yunoniston
Til	Qadimgi yunoncha

"Negizlar" (yunoncha Στοιχεῖα; lotincha Elementa) - Qadimgi yunon olimi Yevklid tomonidan taxminan miloddan avvalgi 300-yilda Geometriya va Sonlar nazariyasiga bag'ishlab yozilgan risola. Asar antik matematikaning cho'qqisi, uning uch yuz yillik rivojlanishi natijasi va keyingi tadqiqotlar uchun asos bo'lib xizmat qilgan. "Negizlar", Pitanlik Avtolikning sohaga oid ikkita asari bilan birga Antik davrdan bizgacha yetib kelgan risolalardan eng qadimgilari hisoblanadi. Yevkliddan oldingi barcha olimlarning shu sohadagi qarashlari keyinroq yashagan olimlarning izohlari orqali yetib kelgan.

"Negizlar" Eng yangi davrga qadar matematika rivojiga ulkan hissa qo'shgan, zamonaviy ilmiy jamoatchilik asarning yuqori intellektual darajasi va fundamental ahamiyati bugungi kun fanida hal qiluvchi ahamiyatga ega deb hisoblaydi.^[1] Kitob jahonning ko'plab tillariga tarjima qilingan, bu borada "Negizlar" dunyoviy kitoblar orasida tengsiz mavqega egadir.

Birinchi kitob ta'riflar bilan boshlanib, quyida ulardan dastlabki yettitasini keltiramiz:

1. Nuqta qismarga ega bo'lmagan narsadir (Σημεῖόν ἐστιν, οὗ μέρος οὐθέν).

2. Chiziq - kenglikka ega bo'lmagan uzunlik.

3. Chiziqning qutblari - nuqta.

4. To'g'ri chiziq barcha nuqtalar bo'ylab tekis yastangan uzunlikdir (Εὐθεῖα γραμμή ἐστιν, ἥτις ἐξ ἴσου τοῖς ἐφ' ἑαυτῆς σημείοις κεῖται)

5. Yuza faqat uzunlik va kenglikka ega boʻlgan narsadir.

6. Yuzaning cheklalari - chiziqlardir.

7. Tekis yuza - bu o'z chiziqlari uzra tekis yastanib yotuvchi hududdir.

Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (Aprel 2024)

1. ↑ "Mazkur qiziqarli asar insoniyatga keyingi rivojlanishi davomida zarur boʻlgan ishonch tuyg'usini tuhfa etgan. Yoshligida mazkur asardan zavqlanmagan kishi nazariy tadqiqotlar qilish uchun tug'ilmagandir." Эйнштейн А.. Физика и реальность. М.: 1965, c. 62.