Kontent qismiga oʻtish

Linda Buck

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Linda Buck

Buck 2015-yilda
Tavalludi 29-yanvar 1947-yil (1947-01-29) (77 yosh)[1]
Sietl, Vashington, AQSh
Fuqaroligi AQSh
Institutlar Fred Hutchinson saraton tadqiqot markazi
Vashington universiteti, Sietl
Howard Hughes tibbiyot instituti
Kolumbiya universiteti
Harvard universiteti[2]
Tezis sarlavhasi The Expression of IgD and Lyb-2 by Murine B Lymphocytes
Akademik rahbarlari Ellen Vitetta
Mashhur ishlari Olfactory receptorlar
Mukofotlari
Turmush oʻrtogʻi Roger Brent
Veb-sayt hhmi.org/scientists/linda-b-buck

Linda Brown Buck (29-yanvar 1947-yil, Sietl, Vashington shtati, AQSh) – amerikalik biolog. Richard Axel bilan birga 2004-yilda fiziologiya va tibbiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan, ular hid bilish retseptorlari ustida ish olib borgan[5][6]. Hozirda olima Sietldagi Fred Hutchinson saraton tadqiqot markazi fakultetida ishlaydi[7].

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Linda Brown Buck 1947-yil 29-yanvar kuni Sietlda tavallud topgan. Uning otasi boʻsh vaqtlarida turli buyumlarni ixtiro qilish va yasash bilan shugʻullanadigan elektrotexnika muhandisi boʻlsa, onasi boʻsh vaqtining koʻp qismini soʻz jumboqlarini yechish bilan oʻtkazadigan uy bekasi edi[8]. Buck uchta qiz farzandning ikkinchisi boʻlib tugʻilgan. Uning otasi irlandiyalik, onasi esa shved millatiga mansub boʻlgan[9]. 1994-yilda Buck biolog Roger Brent bilan uchrashishni boshladi. Juftlik 2006-yilda turmush qurishdi[10].

Taʼlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Buck 1975-yilda Seattledagi Vashington universiteti tomonidan psixologiya va mikrobiologiya boʻyicha bakalavr diplomini olgan. U Vashington universitetining Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan birinchi ayol bitiruvchisi hisoblanadi[11]. Buck 1980-yilda Texas universiteti Janubiy-gʻarbiy tibbiyot markazi professori Ellen Vitetta rahbarligida immunologiya sohasida Falsafa doktori (Ph.D., AQShda fan doktoriga teng) darajasini oldi.

Karyera va tadqiqotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1980-yilda Buck Kolumbiya universitetida Benvenuto Pernis (1980–1982) rahbarligida doktorlik oʻtkazishni boshladi. 1982-yilda Richard Axel laboratoriyasida, shuningdek, Kolumbiyadagi Saraton tadqiqotlari institutida faoliyat yurita boshladi. Johns Hopkins universitetida Sol Snayderning guruh tadqiqot maqolasini oʻqib chiqqach, Buck hid bilish jarayonini molekulyar darajada xaritalashtirib, hidlarning burun hujayralari orqali miyaga borishini kuzatishga kirishdi. Buck va Axel oʻz tadqiqotlarida kalamush genlari bilan ishladilar va 1000 dan ortiq hid retseptorlarini kodlaydigan genlar oilasini aniqladilar va bu topilmalarni 1991-yilda nashr etishdi[12][13]. Oʻsha yili Buck Harvard tibbiyot maktabi Neurobiologiya boʻlimida yordamchi professor boʻlib, oʻz laboratoriyasini tashkil etdi[14]. Burun tomonidan hidlar qanday aniqlanishini aniqlagandan soʻng, Buck 1993-yilda turli xil hid retseptorlarining kirishlari burunda qanday tashkil etilganligi haqidagi xulosalarini nashr etdi[15]. Asosan, uning asosiy tadqiqoti feromonlar va hidlarning burunda qanday aniqlanishi va miyada talqin qilinishiga qaratilgan. Shunungdek, Buck Fred Hutchinson saraton tadqiqot markazining asosiy fanlar boʻlimining toʻliq aʼzosi va Vashington, Seattle universitetida fiziologiya va biofizika professori.

Fiziologiya yoki tibbiyotda Nobel mukofoti (2004)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1991-yilda Richard Axel bilan chop etilgan oʻzining muhim maqolasida Linda Buck burundagi hid bilish neyronlarida joylashgan hid beruvchi sensorlar uchun yuzlab gen kodlarini kashf etdi[16]. Har bir retseptor – retseptorga hid biriktirilganda oʻzgarib turadigan oqsil boʻlib, miyaga elektr signalini yuboradi[17]. Xushboʻy hidli datchiklar orasidagi farqlar maʼlum hidlar maʼlum bir retseptordan signal chiqarilishiga olib kelishini anglatadi[18]. Keyin biz retseptorlarimizdan keladigan turli xil signallarni oʻziga xos hidlar sifatida sharhlay olamiz[19]. Buning uchun Buck va Axel hid bilish retseptorlarini klonlashtirib, ularning G oqsili bilan bogʻlangan retseptorlari oilasiga mansubligini koʻrsatdi. Sichqonlarning DNKsini tahlil qilib, ular sutemizuvchilar genomida hid bilish retseptorlari uchun taxminan 1000 xil gen mavjudligini taxmin qilishdi[20][21]. Ushbu tadqiqot hidlash mexanizmlarini genetik va molekulyar tahlil qilish uchun eshikni ochdi. Oʻzlarining keyingi ishlarida Buck va Axel har bir hid bilish retseptorlari neyroni ajoyib tarzda faqat bitta turdagi hid bilish retseptorlari oqsilini ifodalashini va bir xil retseptorni ifodalovchi barcha neyronlarning kirishi hid bilish lampochkasining bitta ajratilgan glomerulusi tomonidan toʻplanishini koʻrsatdi.

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Buck Olfaktsiya sohasidagi tadqiqotlar uchun Takasago mukofoti, Unilever Science mukofoti, Olfaktör tadqiqotlari boʻyicha R. H. Wright mukofoti, Asosiy tibbiy tadqiqotlardagi taniqli ishlari uchun Lewis S. Rosenstiel mukofoti, Perl/UNC Neuroscience mukofoti va Gairdner Foundation xalqaro mukofoti bilan taqdirlangan[22]. 2005-yilda olima Amerika akademiyasining „Golden Plate“ mukofotiga sazovor boʻldi[23]. Buck 2003-yilda Milliy fanlar akademiyasiga va 2006-yilda Tibbiyot institutlariga qabul qilingan[24]. Buck 2008-yildan beri Amerika fan taraqqiyoti assotsiatsiyasi va Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining aʼzosi boʻlib kelgan[25]. U ham tabiiy fanlar va tibbiyot boʻyicha Shou mukofoti gʻoliblarini tanlaydigan tanlov qoʻmitasi aʼzosi. 2015-yilda Buck Garvard universiteti tomonidan faxriy doktor unvoniga sazovor boʻldi va Qirollik jamiyatining (ForMemRS) aʼzosi etib saylandi.

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „,“, Who's Who, online Oxford University Press, A & C Black, an imprint of Bloomsbury Publishing plc.  (subscription or UK public library membership required)
  2. ↑ „Facts & Figures“. Harvard Medical School. Harvard College. 2013-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-noyabr.
  3. ↑ „Linda B. Buck – A Superstar of Science“. Superstars of Science. 2014-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 11-noyabr.
  4. ↑ „Dr Linda Buck ForMemRS, Foreign Member“. London: Royal Society. 2015-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 11-noyabr.
  5. ↑ „Secrets of smell land Nobel Prize“. BBC News (2004-yil 4-oktyabr). Qaraldi: 2012-yil 8-noyabr.
  6. ↑ „Linda B. Buck – Curriculum Vitae, Interview“ (2013-yil 12-yanvar). 2013-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 11-noyabr.
  7. ↑ „Linda Buck Lab“. Fred Hutchinson Cancer Research Center. Qaraldi: 2015-yil 11-noyabr.
  8. ↑ „Linda B. Buck, PhD“. HHMI.org. Qaraldi: 2016-yil 4-aprel.
  9. ↑ „The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2004“ (en-US). NobelPrize.org. Qaraldi: 2023-yil 22-oktyabr.
  10. ↑ Badge, Peter. Nobel Faces (en). John Wiley & Sons, 2008-01-01. ISBN 9783527406784. 
  11. ↑ „Linda Fagan, '00, takes helm of U.S. Coast Guard“. UW Magazine — University of Washington Magazine (2022-yil 30-may). Qaraldi: 2022-yil 19-oktyabr.
  12. ↑ Buck, L.; Axel, R. (1991). "A novel multigene family may encode odorant receptors: a molecular basis for odor recognition.". Cell 65 (1): 175–87. doi:10.1016/0092-8674(91)90418-X. PMID 1840504. 
  13. ↑ „Linda B. Buck, Ph.D. Biography – Academy of Achievement“. www.achievement.org.
  14. ↑ „Linda B. Buck – Autobiography“. NobelPrize.org. Qaraldi: 2012-yil 7-noyabr.
  15. ↑ „Linda B. Buck, Ph.D. Biography – Academy of Achievement“. www.achievement.org.
  16. ↑ Badge, Peter. Nobel Faces. John Wiley & Sons, 2008 — 180-bet. ISBN 9783527406784. Qaraldi: 2015-yil 2-dekabr. 
  17. ↑ „Linda B. Buck – Biographical“. Nobelprize.org. The Nobel Foundation 2004. Qaraldi: 2016-yil 4-aprel.
  18. ↑ „Linda B. Buck – Biographical“. Nobelprize.org. The Nobel Foundation 2004. Qaraldi: 2016-yil 4-aprel.
  19. ↑ „Linda B. Buck – Biographical“. Nobelprize.org. The Nobel Foundation 2004. Qaraldi: 2016-yil 4-aprel.
  20. ↑ Stein. „Five facts about Linda Buck, olfactory pioneer“. Massive Science (2017-yil 8-sentyabr). Qaraldi: 2019-yil 12-noyabr.
  21. ↑ Lyons. „The Secrets of Scent“ (en). Forbes. Qaraldi: 2019-yil 12-noyabr.
  22. ↑ Wayne, Tiffany K. (2010). "Linda B. Buck". American Women of Science Since 1900. 
  23. ↑ „Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement“. www.achievement.org. American Academy of Achievement.
  24. ↑ Wayne, Tiffany K. (2010). "Linda B. Buck". American Women of Science Since 1900. 
  25. ↑ „Book of Members, 1780–2010: Chapter B“. American Academy of Arts and Sciences. Qaraldi: 2011-yil 7-aprel. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Linda_Buck&oldid=4941122" dan olindi