Aleksandr Xalifman

Aleksandr Valeryevich Xalifman (ruscha: Алекса́ндр Вале́рьевич Халифма́н; 1966-yil 18-yanvarda tugʻilgan) — rus shaxmatchisi va yozuvchisi. 1990-yilda FIDE tomonidan grossmeyster unvoni bilan taqdirlangan, 1999-yilda shaxmat boʻyicha FIDE jahon chempioni boʻlgan.

Xalifman asli yahudiydir^[1]. Olti yoshida otasi unga shaxmat oʻrgatgan.

Xalifman 1982-yilgi Sovet Ittifoqi yoshlar chempionati^[2], 1984-yil Sovet Ittifoqi yoshlar chempionati^[3], 1985-yil Groningendagi 20 yoshgacha bo‘lgan o‘smirlar o‘rtasidagi Yevropa chempionati, 1985 va 1987-yillardagi Moskva chempionatlari, 1990-yil Groningen, 1993-yil Ter Apels, 1994-yilgi Chempionatda g‘olib chiqdi. 1995-yil Chess Open Sankt-Peterburg, 1996-yilda Rossiya chempionati, 1996-yil va 1997-yillarda Sankt-Peterburg chempionati, 1997-yil Shaxmat Grand Master turniri Sankt-Peterburg, 1997-yil Orxus, 1997-yil va 1998-yil Bad^[4], 2000-yil Hoogeveen shahridagi turnirlarda ishtirok etgan.

U 1992-yil, 2000-yil va 2002-yillarda oʻtkazilgan shaxmat olimpiadalarida va 1997-yilda shaxmat boʻyicha jahon jamoaviy chempionatida oltin medalni qoʻlga kiritgan Rossiya terma jamoasi aʼzosi boʻlgan.

Xalifman grossmeyster unvonini 1990-yilda qoʻlga kiritdi, bu juda yaxshi erta natija edi. 1990-yilda New-York City Open turnirida koʻplab kuchli oʻyinchilarni ortda qoldirib, birinchi oʻrinni egallagan. Uning eng koʻzga koʻringan yutugʻi 1999-yilda FIDE jahon chempionatida gʻolib chiqqani boʻlib, keyingi yilga qadar bu unvonni saqlab qoldi. Oʻsha paytda u dunyo reytingida 44-oʻrinda edi^[5], „Klassik“ jahon chempioni Garri Kasparov esa 1-oʻrinda edi. Xalifman turnirdan soʻng shunday dedi: "Reyting tizimlari faqat davra tizimidagi yopiq musobaqalarda oʻynaydigan oʻyinchilar uchun juda yaxshi ishlaydi. Menimcha, ularning aksariyati ortiqcha baholangan. Tashkilotchilar bir xil odamlarni qayta-qayta taklif qilishadi, chunki ular bir xil reytingga ega va ularning reytingi yuqori boʻlib qoladi^[6]. Xalifman keyingi yili Linares shaxmat turnirida oʻynadi va ishonchli gʻalaba (garchi qoʻshma gʻolib Kasparovdan pastroq boʻlsa ham)^[7].

U oʻz murabbiyi Gennadiy Nesis bilan 1998-yilning noyabridan beri Sankt-Peterburgdagi „Grossmeyster shaxmat maktabi“ deb nomlangan shaxmat akademiyasini boshqaradi. Xalifman 2011-yildan beri Vladimir Fedoseevga ustozlik qilib keladi^[8].

Xalifman Ozarbayjon terma jamoasiga 2013-yildan^[9] ustozlik qilib keladi va uning sardori hisoblanadi^[10]. Uning shogirdi 1999-yilda ayollar o‘rtasidagi shaxmat bo‘yicha jahon chempionatida Galliamovadan, 2013-yilgi shaxmat bo‘yicha ayollar o‘rtasidagi jahon chempionatida Anna Usheninadan keyin ikkinchi bo‘ldi^[11][12].

• Aleksander Xalifman. Mikhail Tal Games 1949–1962. Chess Stars, 1994. ISBN 978-1-199-58317-8. 
• Aleksandr Xalifman. Mikhail Tal Games 1963–1972. Chess Stars, 1995. ISBN 954-8782-02-2. 
• Aleksandr Xalifman. Mikhail Tal Games 1973–1981. Chess Stars, 1996. ISBN 978-954-8782-03-6. 
• Aleksandr Xalifman. Mikhail Tal Games 1982–1992. Chess Stars, 1996. ISBN 954-8782-04-9. 
• Aleksandr Xalifman. Jose Raul Capablanca – Games 1901–1926. Chess Stars, 1997. ISBN 9548782065. 
• Aleksandr Xalifman. Jose Raul Capablanca – Games 1927–1942. Chess Stars, 1997. ISBN 9548782065. 
• Aleksandr Xalifman. Mikhail Chigorin – The First Russian Grandmaster. Chess Stars, 1999. ISBN 9548782111. 
• Aleksandr Xalifman. Mikhail Botvinnik – Games 1924–1948. Chess Stars, 2000. ISBN 9548782138. 
• Aleksandr Xalifman. Mikhail Botvinnik – Games 1951–1970. Chess Stars, 2001. ISBN 9548782170. 
• Aleksandr Xalifman. Alexander Alekhine – Games 1902–1923. Chess Stars, 2002. ISBN 954-8782-21-9. 
• Aleksandr Xalifman. Alexander Alekhine – Games 1923–1934. Chess Stars, 2002. ISBN 954-8782-23-5. 
• Aleksandr Xalifman. Opening for Black according to Karpov. Chess Stars, 2002. ISBN 978-9548782166. 
• Aleksandr Xalifman (2000-2002). Opening for White according to Kramnik 1.♘f3 (5 volumes). Chess Stars
• Aleksandr Xalifman (2003-2012). Opening for White according to Anand 1. e4 (14 volumes). Chess Stars
• Aleksandr Xalifman (2006-2011). Opening for White according to Kramnik 1.♘f3 (revised edition, 5 volumes). Chess Stars
• Aleksandr Xalifman. The Modern Scotch. Chess Stars, 2019. ISBN 978-6197188240. 
• Aleksandr Xalifman. Squeezing 1.e4 e5: A Solid Strategic Approach. Chess Stars, 2019. ISBN 9786197188264. 
• Aleksandr Xalifman. Squeezing the Sicilian Alapin Variation. Chess Stars, 2020. ISBN 9786197188288.