Balxaş
| Balxaş qazaqça Балқаш | |
 Balxaş küle. Ğälämnän töşerelgän foto | |
| İl | |
|---|---|
| Diñgez östendä bieklege |
340 m |
| Ozınlığı |
605 km |
| Kiñlege |
9 - 74 km |
| Mäydanı |
16400 km² |
| Küläme |
112 km³ |
| Yar sızığı ozınlığı |
2385 km |
| iñ zur tiränlege |
26 m |
| urtaça tiränlege |
5,8 m |
| Ütä kürenmälelek |
1-5,5 m |
| Sucıyar mäydanı |
413 000 km³ |
| Qoyar yılğalar |
İli yılğası, Qaratal, Aqsu, Lepsı, Ayaküz |
Balxaş yä Balqaş (qazaqça Балқаш) - Qazaqstan könçığış-könyağında urnaşqan yartı töçe kül.
Zurlıq buyınça dönyanıñ ikençe kibmi torğan tozlı küle (Kaspiy diñgezennän soñ) häm iñ zur küllärneñ 13-nçe urında tora.
Kül tar buğaz belän ike öleşkä bülenä, könbatış öleşendä - töçe su, könçığış öleşendä - tozlı su.
Kül Qazaqstannıñ Almatı, Cambıl, Qarağanda ölkälärendä urnaşa.
Küldän könbatışta Betpaq-Dala çüle, tönyaqta - Qazaq Tawlığı (Sarıarqa), könyaqta - Çu-İli tawları urnaşa.
İsem
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Balxaş iseme tatar, qazaq, altay telendä "balqas" süzennän kilep çığa, "balqas" - "tümgäkle sazlıq" digän süz.
Riwäyät
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Borınğı riwäyät buyınça bay Balxaş-sixerçeneñ güzäl İli qızı bulğan. İligä öyläner öçen küp kiäwlär kilgännär: Qıtaydan, Mongoliädän, Boxaradan. Läkin İli yarlı Qaratal-kötüçegä ğaşıyq bulğan.
Qaratal bäygedä otqan, läkin yarsulı Balxaş anı quğan. Balxaş qızı İli şunı belep tuğan öydän qaçqan häm ike söyüçe ike yılğağa äylängän.
Ämma İli ätise Balxaş ğaşıyqlar quşılmas öçen alar arasında töşkän.
Şulay itep Balxaş kübekle külenä äylänep ğaşıyq buluçı İli yılğasın häm Qaratal yığasın mäñgegä büleşkän.
Ädäbiät
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Мариковский, П. И. Вокруг синего озера : (Повесть об озере Балхаш). — Алматы, 2000. — 295 с.
- Мариковский, П. И. Забытые острова [Оз. Балхаш]. — М.: Мысль, 1991. — 238 с. — ISBN 5-244-00563-4
- Остроумова, Л.П., Шапов, А.П. Актуальные проблемы гидрометеорологии озера Балхаш и Прибалхашья. — СПб.: Гидрометеоиздат, 1995. — 269 с. — ISBN 5-286-01135-7
- Романова С. М., Казангапова, Н. Б. Озеро Балхаш — уникальная гидроэкологическая система. — Алматы: *Добровол. о-во инвалидов войны в Афганистане - Братство, 2003. — 175 с. — ISBN 9965-25-105-3
- Самакова А. Б. Проблемы гидроэкологической устойчивости в бассейне озера Балхаш. — Алматы: Каганат, 2003. — 583 с. — ISBN 9965-25-136-3
- Сапожников Д. Г. Современные осадки и геология озера Балхаш. — М., 1951.