Борий

Борий (лат. Bohrium, Bh) — Менделеевның периодик таблицасының 7 период, 7 төркем элементы. Тәртип номеры - 107. Тотрыксыз радиоактив элемент. Масса саны 261 - 272 кадәр булган изотоплары билгеле. Иң тотрыклы изотобы — борий-267, ярым таркалыш чоры 17 с^[1].

Борий элементының символы - Bh (Борий дип укыла).

107-че элементны синтезлау турында беренче тапкыр 1976 елда Дубна Төш тикшеренүләре берләштерелгән институтында эшләгән Юрий Оганесян төркеме хәбәр итә ^[2].

1981 елда Авыр ионнар институтында (алман. Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI) эшләгән немец галимнәре төркеме Нармштадт каласында, куллану методикасын камилләштереп, шул ук реакция продуктларын ²⁰⁹Bi+⁵⁴Ц тикшерә, һәм аның нуклид параметрларын билгели.

Алга таба тикшерүләр күрсәтүенчә ²⁶¹107 изотобы озаграк вакыт торырга сәләтле, хәзерге бәяләмә буенча 12 мс тәшкил итә, бу 1976 ел нәтиҗәләренә караганда югарырак булып чыга.

1992 елдың сентябрендә Нармштадт һәм Дубна галимнәре арасында 107-енче элементны Дания физигы Нильс Бор^[3] хөрмәтенә "Нильсборий" дип атарга килешелгән, ә беренче чорда совет галимнәре бу исемне 105-че элемент өчен планлаштырган булган (хәзерге дубний )^[4]. 1993 елда IUPAC 107-че элементны идентификацияләүдә немец төркеменең өстөнлөгөн таный, ә 1994 елда үз киңәшендә "борий" исемен тәкъдим итә, чөнки химик элементларның исемнәре беркайчан да галимнең исеме һәм фамилиясеннән тормаган^[5]. Бу тәкъдим 1997 елда Дания химиклары белән консультациядән соң, тулысынча килешелеп, раслана^[6].

Борий 1976 елда Оганесян тарафыннан ачыла.

• Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
• IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)

1. ↑ P. A. Wilk et al. {{{башлык}}} // Physical Review Letters. — Т. 85. — № 13. — С. 2697—2700.
2. ↑ Yu. Ts. Oganessian et al. {{{башлык}}} // Nuclear Physics A. — Т. 273. — № 2. — С. 505—522.
3. ↑ {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 65. — № 8. — С. 1815—1824.
4. ↑ R. C. Barber et al. {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 65. — № 8. — С. 1757—1814.
5. ↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 66. — № 12. — С. 2419—2421.
6. ↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 69. — № 12. — С. 2471—2473.
7. ↑ Nudat 2.3