Kebrene

Kebrene

{{{raptiye}}} Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Türkiye
Bölge	Çanakkale
Koordinatlar	39°44′39″K 26°33′59″D / 39.74417°K 26.56639°D / 39.74417; 26.56639

Kebren (Grekçe: Κεβρήν) veya Kebrene (Grekçe: Κεβρήνη) , Anadolu’nun Troas bölgesinde, Skamander Vadisi’nin orta kesiminde yer alan antik bir Yunan kentidir. Bazı araştırmacılara göre, kentin adı MÖ 3. yüzyılın bir döneminde Troas’taki Antiokheia (Grekçe: Ἀντιόχεια τῆς Τρωάδος) olarak değiştirilmiştir. Arkeolojik kalıntıları, günümüz Kaz Dağı’nın ormanlık eteklerinde, Karamenderes Nehri’nin yaklaşık 7 km güneyinde yer alan Çal Dağı üzerinde tespit edilmiştir.^[1] Alan ilk kez 1860 yılında İngiliz amatör arkeolog Frank Calvert tarafından tanımlanmıştır.^[2]

Kebren'de bulunan en erken dönem Yunan arkeolojik kalıntıları MÖ 7. yüzyılın ortaları ile MÖ 6. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir ve yerel seramiklerle birlikte keşfedilmiştir. Bu durum, kentin başlangıçta karışık bir Greko-Anadolu topluluğu olduğunu göstermektedir.^[3] MÖ 4. yüzyılın başlarında yazan Ksenofon, yaklaşık MÖ 400 yılında Kebren’in nüfusunun hâlâ hem Yunan hem de Anadolu kökenli unsurlardan oluştuğunu ima etmektedir; bu da iki etnik grubun Yunan kolonizasyon sürecinin tamamlanmasından uzun süre sonra bir arada yaşamaya devam ettiğini göstermektedir.^[4] MÖ 4. yüzyılın ortalarına tarihlenen kaynaklar, kenti bir Aiol kolonisi olarak kabul etmektedir. Kymeli tarihçi Eforos ise, kentin kurucularının aslında kendi şehrinden geldiğini öne sürmüştür. Ancak bu iddia temkinle ele alınmalıdır, zira Ephoros antik dönemde memleketinin önemini abartmasıyla ünlü bir figürdür.^[5] Ephoros’un iddiasının doğruluğu kesin olarak belirlenemese de, erken dönem yerleşimcilerin Aioller olduğu kesindir, çünkü akınlardaki Gergis’te, Aiol lehçesiyle yazılmış bir Kebren vatandaşı için hazırlanmış bir mezar yazıtı bulunmuştur.^[6]

MÖ 5. yüzyılda Kebren, Hellespontos bölgesinde yer alan, Delos Birliği'ne üye bir şehirdi ve 454/3 yılından 425/4 yılına kadar Atina’ya yıllık 3 talent haraç ödemekteydi. Ancak 450/49 yılında yalnızca 8.700 drahmi ödemiştir.^[7] Peloponez Savaşı’nın sonunda, MÖ 404 yılında Atina’nın yenilgiye uğramasının ardından Kebren, Dardanos’un tiranı Zenis ve eşi Mania’nın kontrolüne geçmiştir. Bu çift, Troas bölgesini Pers satrabı Farnabazos adına yönetmekteydi. MÖ 399 yılında Kebren, Sparta komutanı Dercylidas tarafından ele geçirildi, ancak kısa bir süre sonra yeniden Perslerin kontrolüne geçti.^[8] MÖ 360/59 yılında, Yunan paralı asker komutanı Charidemos kenti kısa süreliğine ele geçirse de, Pers satrabı Artabazos tarafından geri püskürtüldü.^[9] MÖ 4. yüzyılın bir döneminde, Kebren’in bastığı sikkelerin ön yüzünde bir satrabın başı tasvir edilmiştir. Bu durum, kentin Pers yöneticileriyle yakın ilişkisini göstermektedir.^[10] Kebren, yaklaşık MÖ 310 yılında, Antigonos I Monophthalmos’un Antigoneia Troas’ı (MÖ 301’den sonra adı Aleksandria Troas olarak değiştirilmiştir) kurmasıyla bağımsız bir şehir olmaktan çıkmış ve sinokizm (birleşme) sürecine dahil edilmiştir.^[11]

Nadir bulunan bir dizi bronz sikke, Kebren’in ön ve arka yüz tasarımlarını (koç başı/Apollon başı) taşımakla birlikte, Ἀντιοχέων (Antiocheōn, “Antiokheislere ait [sikke]”) ifadelerini içermektedir. Bu sikkelere dayanarak, özellikle Fransız epigraf Louis Robert tarafından öne sürülen bir görüşe göre, Kebren, MÖ 281 yılında Korupedyon Muharebesi’nde Lisimahos’u mağlup eden Antiochos I Soter tarafından Troas'taki Antiokheia adıyla yeniden kurulmuştur. Bu zaferin ardından Batı Anadolu’nun büyük bir kısmı Antiochos’un kontrolüne girmiştir. Ayrıca, Robert bazı sikkelerde B ve K harflerinin yanı sıra koç başının yanında bir topuz (gürz) bulunduğunu belirtmiştir. Topuz, Troas’ta yeri kesin olarak tespit edilememiş olan Birytis kentinin tipik sikke sembolü olduğundan, Robert, bu harflerin Birytis ve Kebren şehirlerine atıfta bulunduğunu ve bu iki topluluğun birleşerek Troas’taki Antiokheia kentini oluşturduğuna dair bir sinokizm veya sympoliteia (siyasal birlik) kanıtı sunduğunu öne sürmüştür.^[12] Ancak Robert’in bu görüşleri, arkeolog John Manuel Cook tarafından defalarca eleştirilmiştir. Cook, Çal Dağı’ndaki alanda Hellenistik döneme ait herhangi bir yerleşim izine dair arkeolojik veya nümizmatik bir kanıt bulunamadığını savunmaktadır.^[13] Ancak Cook’un bu iddiaları, Çal Dağı’nda yalnızca iki gün süren yüzey araştırmasına dayanmaktadır. Dolayısıyla, MÖ 3. yüzyıldaki yerleşim tarihine dair kesin yanıtlar ancak kapsamlı bir kazı çalışmasının tamamlanmasıyla elde edilebilecektir.^[14]

• Antik Yunan kentleri listesi

• A. Plassart, ‘Inscriptions de Delphes: la liste de théorodoques’ ''BCH'' 45 (1921) 1-85.
• L. Robert, ''Études de Numismatique Grecque'' (Paris, 1951) 16–31.
• J. M. Cook, ''The Troad: An Archaeological and Topographical Study'' (Oxford, 1973) 327–44.
• R. Merkelbach, ''Die Inschriften von Assos'', Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien 4 (Bonn 1976).
• J. M. Cook, 'Cities in and around the Troad' ''ABSA'' 83 (1988) 7-19.
• S. Mitchell, 'Kebren' in M. H. Hansen and T. H. Nielsen (eds), ''An Inventory of Archaic and Classical Poleis'' (Oxford, 2004) no. 780.