ลานพระราชวังดุสิต

บทความนี้ไม่มีการอ้างอิงจากแหล่งที่มาใด กรุณาช่วยปรับปรุงบทความนี้ โดยเพิ่มการอ้างอิงแหล่งที่มาที่น่าเชื่อถือ เนื้อความที่ไม่มีแหล่งที่มาอาจถูกคัดค้านหรือลบออก (เรียนรู้ว่าจะนำสารแม่แบบนี้ออกได้อย่างไรและเมื่อไร)

พระลานพระราชวังดุสิต หรือที่นิยมเรียกโดยทั่วไปว่า ลานพระบรมรูปทรงม้า เป็นลานกว้างอยู่ด้านหน้าของพระที่นั่งอนันตสมาคม และสวนอัมพร ในเขตพระราชวังดุสิต ถนนอู่ทองใน แขวงดุสิต เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร เป็นที่ตั้งของพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือ "พระบรมรูปทรงม้า"

พระลานพระราชวังดุสิต สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมกับการสร้างพระราชวังดุสิต โดยเดิมยังไม่มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการ จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2451 ในคราวพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษก เพื่อเฉลิมฉลองเนื่องในโอกาสที่พระองค์ทรงครองสิริราชสมบัติครบ 40 ปี มากที่สุดในประวัติศาสตร์สยามในขณะนั้น พระองค์โปรดให้จัดสร้างพระบรมรูปของพระองค์ในลักษณะประทับทรงมา ซึ่งต่อมารู้จักกันในชื่อ พระบรมรูปทรงม้า โดยนายช่างชาวฝรั่งเศสดำเนินการปั้นต้นแบบตามที่พระองค์ทรงประทับ ซึ่งแล้วเสร็จเรียบร้อยและส่งเข้ามาถึงประเทศสยามเป็นเวลาพอดีกับพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษก เจ้าพนักงานได้อัญเชิญพระบรมรูปขึ้นประดิษฐานบนแท่นรองซึ่งอยู่บนลานกว้างด้านหน้าพระที่นั่งอนันตสมาคม ในเขตพระราชวังสวนดุสิต โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอ��พิธีเปิดด้วยพระองค์เอง การประดิษฐานพระบรมรูปทรงม้าไว้บริเวณดังกล่าว ทำให้ลานกว้างแห่งนี้มีชื่อเรียกไม่เป็นทางการอีกชื่อหนึ่งว่า ลานพระบรมรูปทรงม้า

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการเปลี่ยนชื่อพระราชวังสวนดุสิตเป็น "พระราชวังดุสิต" ส่งผลให้ลานกว้างด้านหน้าพระที่นั่งอนันตสมาคมได้รับการออกชื่อว่า พระลานพระราชวังดุสิต

ปัจจุบัน พระลานพระราชวังดุสิตเป็นเขตพระราชฐาน เนื่องจากอยู่ใกล้กับพระที่นั่งอัมพรสถานซึ่งเป็นพระที่นั่งที่ประทับของพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี จึงมีการปรับปรุงพื้นที่เพื่อความปลอดภัยของเขตพระราชฐาน โดยมีการก่อสร้างรั้วขึ้นกั้นระหว่างพระลานและถนนศรีอยุธยา และปิดถนนอู่ทองในห้ามรถสัญจรผ่าน ทั้งนี้ ประชาชนยังสามารถเข้าสักการะบริเวณพระบรมรูปทรงม้าได้ตามปกติ^[1][2]

พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งรู้จักในชื่อ พระบรมรูปทรงม้า สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยนำแบบอย่างมาจากพระบรมรูปของพระเจ้าหลุยส์แห่งฝรั่งเศส ที่กรุงปารีส ด้วยฝีมือนายช่างชาวฝรั่งเศส บริษัท ซุซเซอร์ เฟรสฟอร์เดอร์ ในวโรกาสการเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2450 พระองค์เสด็จประทับเป็นแบบให้ช่างปั้นเมื่อวันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2450 พระบรมรูปสำเร็จเรียบร้อยส่งเข้ามาถึงกรุงเทพพระมหานครเมื่อวันพุธที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451 อันเป็นเวลาพอดีกับงานพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษก เนื่องในโอกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 40 ปี เจ้าพนักงานได้อัญเชิญพระบรมรูปทรงม้าขึ้นประดิษฐานบนแท่นรองหน้าพระราชวังดุสิต โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพิธีเปิดด้วยพระองค์เอง

พระบรมรูปทรงม้า หล่อด้วยโลหะทองบรอนซ์ ยึดติดกับแท่นทองบรอนซ์ เป็นที่ม้ายืน หนาประมาณ 25 เซนติเมตร ประดิษฐานบนแท่นรอง ทำด้วยหินอ่อน สูงประมาณ 6 เมตร กว้าง 2 เมตรครึ่ง ยาว 5 เมตร

ภายหลังการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 ในวันที่ 23 ตุลาคมของทุกปี ซึ่งตรงกับวันคล้ายวันสวรรคต และภายหลังรัฐบาลไทยได้ประกาศให้เป็น "วันปิยมหาราช" พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทุกรัชกาล พร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ จะเสด็จพระราชดำเนินไปทรงวางพวงมาลาถวายราชสักการะ ณ พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวหรือพระบรมรูปทรงม้า แห่งนี้เป็นประจำทุกปี นอกจากนี้ แม้มิใช่วันปิยมหาราช ก็มีข้าราชการ พ่อค้า แม่ค้า และประชาชนจำนวนมากเดินทางมาสักการะ ณ พระบรมรูปทรงม้าอยู่เสมอ

บริเวณพระลานพระราชวังดุสิตด้านสนามเสือป่า เคยมีหมุดทองเหลืองฝังอยู่บนพื้นถนน บริเวณที่พระยาพหลพลพยุหเสนาได้อ่านประกาศคณะราษฎร ฉบับที่ ๑ เพื่อประกาศยึดอำนาจการปกครองประเทศจากพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวในการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 นิยมเรียกกันว่า หมุดคณะราษฎร

ปัจจุบัน หมุดคณะราษฎรมีสถานะสูญหาย

รัฐบาลไทยได้ประกาศให้วันที่ 23 ตุลาคม ซึ่งตรงกับวันคล้ายวันสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็น "วันปิยมหาราช" เพื่อเป็นการน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งพระองค์ทรงได้รับการถวายพระราชสมัญญานามว่า "สมเด็จพระปิยมหาราช" หมายความว่า "พระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็นที่รักยิ่งของปวงชน" ^[3]

นับแต่ปี พ.ศ. 2454 ในวันที่ 23 ตุลาคมของทุกปี ซึ่งตรงกับวันคล้ายวันสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและวันปิยมหาราช พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทุกรัชกาล พร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ จะเสด็จพระราชดำเนินไปทรงวางพวงมาลาถวายราชสักการะ ณ พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือพระบรมรูปทรงม้า ซึ่งตั้งอยู่ที่พระลานพระราชวังดุสิต เป็นประจำทุกปี^[4] นอกจากนี้ ยังมีหน่วย��านราชการ เอกชน พ่อค้า แม่ค้า และประชาชนจากทั่วประเทศ ร่วมนำพวงมาลาหรือพุ่มดอกไม้มาถวายราชสักการะเช่นกัน ^[3]

ปรากฎการจัดพิธีถวายสัตย์ปฏิญาณตนและสวนสนามของทหารรักษาพระองค์ครั้งแรก เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2496 สมัยที่จอมพล แปลก พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี โดยจัดให้มีขึ้นเนื่องในวันคล้ายวันสถาปนากรมทหารราบที่ 1 มหาดเล็กรักษาพระองค์ ซึ่งตรงกับวันที่ 11 พฤศจิกายน และเพื่อตอบแทนพระมหากรุณาธิคุณที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม พระราชทานธงชัยเฉลิมพลประจำหน่วย เพื่อใช้แทนธงชัยเฉลิมพลเดิมที่ชำรุด

นับแต่ปี พ.ศ. 2500 มีการจัดพิธีถวายสัตย์ปฏิญาณตนและสวนสนามของทหารรักษาพระองค์เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เป็นประจำทุกปี โดยที่บางปีได้มีการปรับเปลี่ยนวันและลำดับขั้นตอนตามความเหมาะสม โดยนับแต่ปี พ.ศ. 2504 จนถึงปี พ.ศ. 2540 กำหนดจัดขึ้นในวันที่ 3 ธันวาคม และนับแต่ปี พ.ศ. 2541 จนถึงปี พ.ศ. 2551 กำหนดจัดขึ้นในวันที่ 2 ธันวาคม จากนั้นนับแต่ปี พ.ศ. 2552 จนถึงปี พ.ศ. 2558 มีการปรับเปลี่ยนวัน ลำดับขั้นตอน และสถานที่จัดพิธีโดยลำดับ โดยย้ายออกจากพระลานพระราชวังดุสิต^[5]

ภายหลังการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อปี พ.ศ. 2559 พิธีได้ว่างเว้นมาเป็นเวลาหลายปี จนถึงปี พ.ศ. 2567 กองทัพไทยกำหนดจัดพิธีดังกล่าวขึ้นอีกครั้ง เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 28 กรกฎาคม 2567 โดยกำหนดจัดพิธีในวันที่ 3 ธันวาคม พ.ศ. 2567 ณ พระลานพระราชวังดุสิต นับเป็นการจัดพิธีครั้งแรกในรัชสมัย ทั้งนี้ ได้มีการปรับลำดับขั้นตอนให้มีการสวนสนามก่อนการถวายสัตย์ปฏิญาณตน จึงมีการออกชื่อพิธีนี้ใหม่ว่า "พิธีสวนสนามและถวายสัตย์ปฏิญาณตนของทหารรักษาพระองค์" ^[6]

พิธีกระทำสัตย์ปฏิญาณตนต่อธงชัยเฉลิมพล สันนิษฐานว่ามีขึ้นครั้งแรกเท่าที่ปรากฎหลักฐาน เมื่อวันที่ 9 ตุลาคม พ.ศ. 2470 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งพิธีดังกล่าวจัดขึ้นที่พระลานพระราชวังดุสิต โดยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินทรงเป็นองค์ประธานในพิธี

ในปี พ.ศ. 2500 มีการประกอบพิธีกระทำสัตย์ปฏิญาณตนต่อธงชัยเฉลิมพลร่วมกันของทั้งสามเหล่าทัพในเขตพระนครและธนบุรี จากนั้นกองทัพไทยได้กำหนดให้แต่ละเหล่าทัพประกอบพิธีภายในหน่วยของตน เพื่อลดปัญหาการจราจร โดยปัจจุบันจัดพิธีกระทำสัตย์ปฏิญาณตนต่อธงชัยเฉลิมพลขึ้นในวันที่ 18 มกราคมของทุกปี ซึ่งตรงกับวันกองทัพไทย

• วันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2542 การเสด็จออกมหาสมาคมเนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542

• วันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2549 พระราชพิธีบวงสรวงสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราช และเสด็จออกมหาสมาคม เนื่องในโอกาสพระราชพิธีฉลองสิริราชสมบัติครบ 60 ปี ^[7]
• วันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2555 การเสด็จออกมหาสมาคมเนื่องในโอกาสพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา 85 พรรษา พุทธศักราช 2555 ^[8]

• วันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2558 กิจกรรมจักรยานเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในโอกาสมหามงคลฉลิมพระชนมพรรษา 83 พรรษา 12 สิงหาคม 2558 "Bike for Mom ปั่นเพื่อแม่" ^[9]
• วันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2558 กิจกรรมจักรยานเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 88 พรรษา 5 ธันวาคม 2558 "ปั่นเพื่อพ่อ Bike for Dad" ^[10]

• วันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2560 พิธีถวายเครื่องราชสักการะและจุดเทียนถวายพระพรชัยมงคล เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยมีการเปลี่ยนแปลงสถานที่จัดพิธีจากเดิมที่จัดที่ท้องสนามหลวงเป็นประจำทุกปี เนื่องจากท้องสนามหลวงอยู่ระหว่างการก่อสร้างพระเมรุมาศ ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ^[11]
• วันที่ 8 กุมภาพันธ์ ถึงวันที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2561 กิจกรรม "อุ่นไอรัก คลายความหนาว" ^[12]
• วันที่ 9 ธันวาคม พ.ศ. 2561 ถึงวันที่ 19 มกราคม พ.ศ. 2562 กิจกรรม “อุ่นไอรัก คลายความหนาว สายน้ำแห่งรัตนโกสินทร์” ^[13]

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ ลานพระราชวังดุสิต
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

13°46′09″N 100°30′43″E / 13.769242°N 100.512017°E / 13.769242; 100.512017

• ภาพถ่ายทางอากาศของ ลานพระราชวังดุสิต