ภาษาบัลติ

ภาษาบัลติ
بلتی སྦལ་འཐུས་
ประเทศที่มีการพูด	บัลติสถานและลาดัก
ภูมิภาค	ประเทศปากีสถาน, ประเทศอินเดีย
ชาติพันธุ์	ชาวบัลติ
จำนวนผู้พูด	ไม่ทราบ (379,000 คนในประเทศปากีสถาน (2016) รวมผู้พูดในทุกประเทศ: 491,000 คน (รวมผู้พูด Purgi)[1] อ้างถึง1992–2001)[2]
ตระกูลภาษา	จีน-ทิเบต ทิเบต-กาเนารี? โบดิช ทิเบต ลาดัก–บัลติ ภาษาบัลติ
ระบบการเขียน	อักษรเปอร์เซีย-อาหรับ อักษรทิเบต อักษรบัลติ (อดีต)
รหัสภาษา
ISO 639-3	bft

บัลติ (อักษรโรมัน: Balti, อักษรแนสแทอ์ลีก: بلتی, อักษรทิเบต: སྦལ་ཏི།, ไวลี: sbal ti) เป็นภาษากลุ่มทิเบตที่พูดโดยชาวบัลติในภูมิภาคบัลติสถานที่กิลกิต-บัลติสถาน ประเทศปากีสถาน, หุบเขานุบราในอำเภอเลฮ์ และอำเภอคาร์กิล ลาดัก ประเทศอินเดีย^[3] ภาษานี้มีความแตกต่างจากภาษาทิเบตมาตรฐาน โดยเสียงพยัญชนะบางเสียงที่ไม่ออกเสียงในภาษาทิเบตสมัยใหม่ยังคงออกเสียงในภาษาบัลติ^[4]

บัลติสถานมาจากภาษากรีก Byaltae ที่มาจาก sBal-ti ซึ่งในภาษาทิเบตหมายถึงลำธาร ปโตเลมีได้กล่าวถึงดินแดนนี้ไว้ในประวัติศาสตร์สมัยพระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช เรียกดินแดนนี้ว่า Byaltae คำบัลติสถานมาจากภาษาเปอร์เซีย Baltiyul “บ้านเกิดของชาวบัลติ” ในสมัยของกษัตริย์มักโปน ชาวบัลติเคยเข้าไปรุกรานลาดัก ทิเบตตะวันออกรวมทั้งคลิกัตและชิตรัล เป็นการแสดงแสนยานุภาพทางทหาร ผู้ที่อยู่ในบัลติสถานแม้จะมีเผ่าพันธุ์ต่างกันก็เรียกว่าชาวบัลติทั้งสิ้น ชาวทิเบตเป็นกลุ่มใหญ่สุด มีประมาณ 60% ชาวบัลติอาศัยอยู่ทั้งสองฝั่งของแม่น้ำสินธุจากการ์กิลทางตะวันออกไปยังหรโมศทางตะวันตก และจากเทือกเขาการาโกรัม���างเหนือไปยังที่ราบคีโอไซทางใต้

ประชากรส่วนใหญ่มีต้นกำเนิดมาจากชาวทิเบต โดยประชากรเหล่านี้อพยพมาในเวลาต่างๆกันในอดีต ภาษาที่พูดเป็นสาขาของภาษาทิเบตโบราณ มีชาวชีนบางส่วนพูดภาษาชีนา รูปแบบปัจจุบันของภาษาบัลติได้อิทธิพลจากภาษาบูรุซักกี ภาษาตุรกีและภาษาอูรดู รวมทั้งได้อิทธิพลจากวรรณกรรมอิสลามภาษาเปอร์เซียด้วยทำให้มีความแตกต่างจากภาษาทิเบตที่เป็นต้นกำเนิดมากขึ้น

ภาษาบัลติใกล้เคียงกับภาษาทิเบตสำเนียงคามมากกว่าสำเนียงอูซังและอัมโด จึงเป็นไปได้ว่าชาวทิเบตที่เข้าสู่บัลติสถานมาจากแคว้นคาม นักวิชาการบางกลุ่ม เช่น Rever and H.A. Jascke ถือว่าภาษาบัลติเป็นสำเนียงตะวันตกสุดของภาษาทิเบต ไม่ถือเป็นภาษาเอกเทศต่างหาก

• /l/ สามารถมีหน่วยเสียงย่อยเป็น [lʱ], [ɭ], [ɫ̥]
• /ɖ/ สามารถมีหน่วยเสียงย่อยเป็น [ɽ]
• /s/ สามารถมีหน่วยเสียงย่อยเป็น [ʂ]^[5]

• หน่วยเสียงย่อย /ɑ/ ได้ยินเป็น [a]^[5]
• หน่วยเสียงย่อย /e ɑ ɔ/ ได้ยินเป็น [ɛ ʌ ɔ]^[6]

ภาษาบัลติเคยมีอักษรเป็นของตนเองเรียกอักษรบัลติ ซึ่งเป็นอักษรแบบเดียวกับอักษรทิเบต ต่อมาถูกแทนที่ด้วยอักษรอาหรับแบบอูรดูเมื่อราว พ.ศ. 2200

ปัจจุบันได้มีการสนับสนุนให้ชาวบัลติกลับมาใช้อักษรของตนเองเพื่อรักษาวัฒนธรรมดั้งเดิมของตนไว้ อักษรชนิดนี้มีใช้หลังจากที่ชาวทิเบตประดิษฐ์อักษรของตัวเองขึ้น และแพร่เข้าสู่บัลติสถานเมื่อราว พ.ศ. 1270 ใช้ในงานเขียนทางศาสนาและเป็นอักษรราชการ จนเมื่อราว พ.ศ. 2100เมื่อราชวงศ์มักโปนมีอำนาจและมีความสัมพันธ์กับราชวงศ์โมกุลของอินเดีย ภาษาเปอร์เซียเข้ามามีบทบาทเหนือกว่าภาษาบัลติ และเมื่อบัลติสถานถูกรวมเข้ากับปากีสถาน เมื่อ พ.ศ. 2491 ภาษาอูรดูและภาษาอังกฤษเข้ามามีบทบาทมากจนแทบจะไม่มีการประดิษฐ์คำใหม่ในภาษาบัลติเลย โดยใช้คำจากภาษาอูรดูและภาษาอังกฤษแทน

• Bashir, Elena L. (2016). "Perso-Arabic adaptions for South Asian languages". ใน Hock, Hans Henrich; Bashir, Elena (บ.ก.). The languages and linguistics of South Asia: a comprehensive guide. World of Linguistics. Berlin: De Gruyter Mouton. pp. 803–9. ISBN 978-3-11-042715-8.
• Pandey, Anshuman (2010). Introducing Another Script for Writing Balti (PDF) (Report).
• Rangan, K (1975). Balti Phonetic Reader. Central institute of Indian languages.
• Muhammad Yousuf Hussainabadi, 'Baltistan per aik Nazar'. 1984.
• Hussainabadi, Mohamad Yusuf. Balti Zaban. 1990.
• Muhammad Hassan Hasrat, 'Tareekh-e-Adbiat;.
• Muhammad Hassan Hasrat, Baltistan Tehzeebo Saqafat.
• Muhammad Yousuf Hussainabadi, 'Tareekh-e-Baltistan'. 2003.
• Engineer Wazir Qalbi Ali, 'Qadam Qadam Baltistan'. 2006.
• "A Short Sketch of Balti English Grammar" by Ghulam Hassan Lobsang, 1995.
• Everson, Michael. ISO/IEC JTC1/SC2/WG2 N2985: Proposal to add four Tibetan characters for Balti to the BMP of the UCS เก็บถาวร 2019-08-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. 2005-09-05
• Read, A.F.C. Balti grammar.London:The Royal Asiatic society, 1934.
• Sprigg, Richard Keith. Balti-English English-Balti dictionary. Richmond: RoutledgeCurzon, 2002.
• Backstrom, Peter C. Languages of Northern Areas (Sociolinguistic Survey of Northern Pakistan, 2), 1992. 417 pp. ISBN 969-8023-12-7.

มีการทดสอบ ภาษาบัลติ ของวิกิพีเดีย ที่วิกิมีเดีย อินคิวเบเตอร์

• Balti Shoqbo balti textbook 1–2
• Unicode. unicode.org
• Koshur: The Balti Language. koshur.org
• The Balti School
• Tibetan script makes a comeback in Pakistan. tibet.com
• Proposal to add four Tibetan characters for Balti to the BMP of the UCS เก็บถาวร 2019-08-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• Andrew West, Tibetan Extensions 2 : Balti
• Pakistan's Northern Areas dilemma. bbc.co.uk
• Northern Areas Development Gateway. northernareas.org.pk
• Pakistan's Northern Areas. paknews.com
• Wikimapia
• A Bibliography of Tibetan Linguistics – วิกิตำรา (ในภาษาอังกฤษ)
• lucaishaky, Balti language, 6 พฤษภาคม 2011 – โดยทางยูทูบ

บทความภาษานี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

• ด
• ค
• ก