จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาษากฺ๋อง (กฺ๋อง: พาซ๋า กฺ๋อง) เป็นภาษาใกล้สูญภาษาหนึ่งในกลุ่มภาษาทิเบต-พม่าของตระกูลภาษาจีน-ทิเบต เป็นภาษาที่แสดงลักษณะของภาษาในกลุ่มทิเบต-พม่าอย่างเด่นชัด[3] กล่าวคือ มีหน่วยเสียงวรรณยุกต์ มีพยัญชนะท้ายน้อย ความสั้น-ยาวของเสียงสระไม่ส่งผลต่อความหมายของคำ และมีการเรียงประโยคแบบประธาน-กรรม-กริยา
ผู้พูดภาษากฺ๋องเป็นกลุ่มชาติพันธุ์กฺ๋อง จากการสำรวจของนักภาษาศาสตร์เดวิด แบรดลีย์ พบผู้พูดภาษานี้ในประเทศไทยราว 80 คนใน พ.ศ. 2543 อาศัยอยู่ในหมู่ที่ 4 บ้านวังควาย ตำบลวังยาว และหมู่ที่ 10 บ้านกกเชียง ตำบลห้วยขมิ้น อำเภอด่านช้าง จังหวัดสุพรรณบุรี และหมู่ที่ 3 บ้านละว้า ตำบลทองหลาง อำเภอห้วยคต จังหวัดอุทัยธานี ไม่พบผู้พูดในประเทศพม่า ปัจจุบันเริ่มมีผู้พูดภาษากฺ๋องน้อยลง โดยเด็ก ๆ ชาวกฺ๋องหันไปพูดภาษาไทยและภาษาลาว (ลาวครั่ง)
- หน่วยเสียงที่เป็นได้ทั้งพยัญชนะต้นและพยัญชนะท้ายมี 3 หน่วยเสียง ได้แก่ /ŋ/, /k/ และ /ʔ/
- หน่วยเสียงพยัญชนะควบมี 4 หน่วยเสียง ได้แก่ /pʰl/, /kl/, /kʰl/ และ /bl/ เกิดในตำแหน่งต้นพยางค์เท่านั้น อย่างไรก็ตาม ผู้พูดรุ่นใหม่ไม่นิยมออกเสียง /pʰl/ และ /bl/ เป็นพยัญชนะควบ โดยจะออกเสียงเฉพาะพยัญชนะตัวแรก
- หน่วยเสียง /ŋ/ เมื่ออยู่ในตำแหน่งท้ายพยางค์และปรากฏหน้าการหยุด ออกเสียงเป็น [ŋː][5]
- หน่วยเสียง /c/ ออกเสียงเป็น [t͡ɕ][6]
- หน่วยเสียง /pʰ/ มีหน่วยเสียงย่อย 2 หน่วยเสียง ได้แก่ [pʰ] และ [f] ซึ่งมีการแปรอิสระ เช่น [pʰe~fe] 'ไม้ (ไผ่)' ส่วนหน่วยเสียง /cʰ/ มีหน่วยเสียงย่อย 2 หน่วยเสียง ได้แก่ [t͡ɕʰ] และ [s] ซึ่งมีการแปรอิสระเช่นกัน เช่น [t͡ɕʰǒŋ~sǒŋ] 'กิ้งก่า' ทั้งนี้ ผู้พูดรุ่นใหม่นิยมออกเสียง /pʰ/ และ /cʰ/ เป็น [f] และ [s] ตามลำดับ แต่ยังไม่เป็นทั้งระบบ
- หน่วยเสียง /x/ พบเฉพาะในกลุ่มผู้พูดสูงอายุ โดยพบตัวอย่างเพียงสองคำ คือ /xǎʔ/ 'เข็ม' และ /xǎŋ/ 'ต่อ'[5]
หน่วยเสียงสระเดี่ยวภาษากฺ๋องถิ่นกกเชียง จังหวัดสุพรรณบุรี[7]
| ระดับลิ้น
|
ตำแหน่งลิ้น
|
| หน้า
|
กลาง
|
หลัง
|
| สูง
|
i |
ɨ ʉ |
u
|
| กึ่งสูง
|
|
|
ʊ
|
| กลาง
|
e ø |
ə |
o
|
| กึ่งต่ำ
|
|
ʌ |
|
| ต่ำ
|
ɛ œ |
a |
ɔ
|
- ความสั้นยาวของเสียงสระไม่ทำให้ความหมายของคำเปลี่ยนแปลง แต่เสียงสระในพยางค์เปิดมักยาวกว่าเสียงสระในพยางค์ปิด และเสียงสระที่มี /ŋ/ เป็นพยัญชนะท้าย (ยกเว้น /e/) อาจออกเสียงยาวหรือสั้นก็ได้ในคำบางคำ[8]
- หน่วยเสียง /e/ มีหน่วยเสียงย่อย 2 หน่วยเสียง ได้แก่ [e] และ [ɪ] โดยหน่วยเสียงย่อย [e] ปรากฏในพยางค์ที่มีพยัญชนะท้าย เช่น [kěŋ] 'ตัวเอง' ส่วนหน่วยเสียงย่อย [ɪ] ปรากฏในพยางค์ที่ไม่มีพยัญชนะท้าย เช่น [t͡ɕɪ] 'ม้าม'[7]
ภาษากฺ๋องถิ่นกกเชียงมีหน่วยเสียงสระประสม 3 หน่วยเสียง ได้แก่ /ia/, /ɨa/ และ /uɔ/[7] หน่วยเสียง /ia/ และ /ɨa/ ออกเสียงเป็น [iɑː] และ [ɨɑː] ตามลำดับ[9]
ภาษากฺ๋องถิ่นกกเชียงมีหน่วยเสียงวรรณยุกต์ 4 หน่วยเสียง[10] ได้แก่
- หน่วยเสียงกลางระดับ (mid tone)
- หน่วยเสียงวรรณยุกต์ต่ำ-ตก (low-falling tone) ซึ่งอาจเปลี่ยนเสียงเป็นวรรณยุกต์กลาง-ตก-ขึ้นหรือวรรณยุกต์สูง-ตกในประโยคปฏิเสธ
- หน่วยเสียงวรรณยุกต์สูง-ตก (high-falling tone)
- หน่วยเสียงวรรณยุกต์กลาง-ตก-ขึ้น (mid falling-rising tone) มีหน่วยเสียงย่อย 2 หน่วยเสียง ได้แก่ เสียงต่ำ-ขึ้น ปรากฏเมื่อพยัญชนะท้ายเป็นเสียงหยุด และเสียงกลาง-ตก-ขึ้น ปรากฏเมื่อพยัญชนะท้ายเป็นเสียงอื่นที่ไม่ใช่เสียงหยุด
ตัวเขียนภาษากฺ๋องอักษรไทยตามที่คณะกรรมการจัดทำระบบเขียนภาษาท้องถิ่นของกลุ่มชาติพันธุ์ด้วยอักษรไทย สำนักงานราชบัณฑิตยสภา ได้กำหนดไว้ มีดังนี้
พยัญชนะ
| อักษรไทย |
เสียง |
ตัวอย่างคำ |
ความหมาย
|
| ก |
/k/ |
กง |
ตะกร้า
|
| วุ๋ก |
หนู
|
| กฺ |
/ɡ/ |
กฺอง |
ม้า
|
| ค |
/kʰ/ |
ค๋ง |
นกยูง
|
| ฆ |
/x/ |
ฆ๋ะ |
เข็ม
|
| ง |
/ŋ/ |
งอ |
ห้า
|
| ดุ๋งทุง |
ลำห้วย
|
| จ |
/c/ |
จี๋ |
เก้ง
|
| ช |
/cʰ/ |
ช๋ง |
กิ้งก่า
|
| ซ |
/s/ |
เซีย |
ล้าง
|
| ญ |
/ɲ/ |
ญา |
เบ็ดตกปลา
|
| ด |
/d/ |
เดือ |
เสือ
|
| ต |
/t/ |
ต๋อง |
ข้อง
|
| ท |
/tʰ/ |
ท๋อง |
ตุ่น
|
| น |
/n/ |
นั๋ง |
ตั๊กแตน
|
| บ |
/b/ |
บ๋ก |
ครก
|
| ป |
/p/ |
ปาเท้ง |
รองเท้า
|
| พ |
/pʰ/ |
พู |
หม้อ
|
| ฟ |
/f/ |
เฟ๋ |
เกวียน
|
| ม |
/m/ |
มึ๋ก |
วัว
|
| ย |
/j/ |
ยึ๋ง |
บ้าน
|
| ล |
/l/ |
เล๋าะ |
นิ้ว
|
| ว |
/w/ |
วั๋ง |
หมี
|
| อ |
/ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) |
อ๋า |
กวาง
|
| ไม่มีรูป |
/ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) |
เค๋าะ |
นก
|
| ฮ |
/h/ |
ฮิ๋ง |
ทองคำ
|
- พยัญชนะไม่เปลี่ยนรูปเมื่อผันวรรณยุกต์
|
สระ
| อักษรไทย |
เสียง |
ตัวอย่างคำ |
ความหมาย
|
| –ะ |
/a/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) |
ฆ๋ะ |
เข็ม
|
| –ั |
/a/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /k/, /ŋ/) |
วั๋ง |
หมี
|
| –า |
/a/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) |
อ๋า |
กวาง
|
| –ิ |
/i/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) |
นิง |
แทรก
|
| –ี |
/i/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) |
จี๋ |
เก้ง
|
| –ึ |
/ɨ/ |
มึ๋ก |
วัว
|
| –ือํ |
/ʉ/ |
คือํ |
หมา
|
| –ุ |
/u/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) |
วุ๋ก |
หนู
|
| –ู |
/u/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) |
ลาบู้ |
ผีเสื้อ
|
| เ–ะ |
/e/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) |
เดะ |
มา
|
| กาเว็ง |
เที่ยว
|
| เก๋ก |
ขวัญ
|
| เ– |
/e/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) |
เจ |
ม้าม
|
| เํ– |
/ø/ |
เํยง |
เสื้อ
|
| แ–ะ |
/ɛ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) |
แม๋ะ |
แม่
|
| แล็งแท๋ะ |
หอยขม
|
| อาแค่ง |
อะไร
|
| แ– |
/ɛ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) |
แซ |
สิบ
|
| แํ–ะ/แํ– |
/œ/ |
แํฮ๋ะ |
รัก
|
| เ–อะ/เ–ิ |
/ə/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) |
เซิ่ก |
สีดำ
|
| เ–อ |
/ə/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) |
เกอ |
เพื่อน
|
| เํ–ิ |
/ʌ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /k/, /ŋ/) |
เํดิ๋ก |
สะอึก
|
| โ–ะ |
/o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) |
โว๋ะ |
ไก่
|
| โ–ะ (ลดรูป) |
/o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /k/, /ŋ/) |
บ๋ก |
ครก
|
| โ– |
/o/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) |
โอ |
คน
|
| โ–ะํ |
/ʊ/ |
โพ๋ะํ |
หมู
|
| เ–าะ |
/ɔ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) |
เล๋าะ |
นิ้ว
|
| –อ |
/ɔ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย
หรือเมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /k/, /ŋ/) |
ม่อ |
ทา, เมา
|
| กฺ่อง |
แสบ
|
| เ–ีย |
/ia/ |
เคลี่ย |
อร่อย
|
| เ–ือ |
/ɨa/ |
เคื๋อง |
ตัวต่อ
|
| –ัว |
/uɔ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) |
ซัว |
กิน
|
| –ว– |
/uɔ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) |
คูดวง |
หมวก
|
- เสียงสระที่ไม่มีพยัญชนะท้ายมักจะยาวกว่าเสียงสระที่มีพยัญชนะท้าย
จึงใช้รูปสระยาวแทนเสียงสระประเภทแรก เช่น พีดา, จี๋, เกอ
และใช้รูปสระสั้นแทนเสียงสระประเภทหลัง เช่น วั๋ง, นิง, ฆ๋ะ
ยกเว้นเสียงสระ /ɔ/ หากไม่มีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ ให้ใช้รูปสระ –อ
เสมอ เช่น งอ, พาลอง, ต๋อง
|
วรรณยุกต์
| อักษรไทย |
เสียง |
ตัวอย่างคำ |
ความหมาย
|
| ไม่มีรูป |
หน่วยเสียงกลางระดับ |
ออง |
เทียน
|
| พีดา |
กระต่าย
|
| –่ |
หน่วยเสียงต่ำ-ตก |
บ่า |
ตี
|
| งุ่ง |
นั่ง
|
| –้ |
หน่วยเสียงสูง-ตก |
กฺ้อง |
สูง
|
| คูเอ้าะ |
แกง
|
| –๋ |
หน่วยเสียงกลาง-ตก-ขึ้น |
เอิ๋ก |
ไม้
|
| ยึ๋ง |
บ้าน
|
|
โครงสร้างประโยคเป็นแบบประธาน-กรรม-กริยา คำขยายอยู่หน้ากริยา แต่อยู่หลังคำนาม คำบุพบทอยู่หลังคำนาม
- ↑ Gordon, Raymond G.; Barbara F. Grimes, บ.ก. (2005). Ethnologue: Languages of the World (15th ed.). Dallas, Texas: SIL International.
- ↑ ภาษากฺ๋อง ที่ Ethnologue (18th ed., 2015) (ต้องสมัครสมาชิก)
- ↑ สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. (2561). คู่มือระบบเขียนภาษากฺ๋องอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสภา. กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, หน้า 1.
- ↑ สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. (2561). คู่มือระบบเขียนภาษากฺ๋องอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสภา. กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, หน้า 24.
- ↑ 5.0 5.1 Thawornpat, Mayuree (2007). "Gong phonological characteristics". Mon-Khmer Studies. 37: 201.
- ↑ Thawornpat, Mayuree (2007). "Gong phonological characteristics". Mon-Khmer Studies. 37: 199.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. (2561). คู่มือระบบเขียนภาษากฺ๋องอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสภา. กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, หน้า 27.
- ↑ Thawornpat, Mayuree (2007). "Gong phonological characteristics". Mon-Khmer Studies. 37: 202.
- ↑ Thawornpat, Mayuree (2007). "Gong phonological characteristics". Mon-Khmer Studies. 37: 205.
- ↑ สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. (2561). คู่มือระบบเขียนภาษากฺ๋องอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสภา. กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, หน้า 29.
- Daniel Nettle and Suzanne Romaine. (2000). Vanishing Voices: The Extinction of the World's Languages. Oxford: Oxford University Press, p. 10.
- Thawornpat, Mayuree. (2006). Gong: An endangered language of Thailand. Doctoral dissertation, Mahidol University.
- มยุรี ถาวรพัฒน์. (2540). สารานุกรมกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย : ก๊อง (อุก๊อง). กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเพื่อพัฒนาชนบท มหาวิทยาลัยมหิดล.
- Bradley, David. (1993). Body Parts Questionnaire (Ugong). (unpublished ms. contributed to STEDT).
- Bradley, David (1989). "The disappearance of the Ugong in Thailand". Investigating Obsolescence. pp. 33–40. doi:10.1017/CBO9780511620997.006. ISBN 9780521324052.
- Bradley, David (1989). Dying to be Thai: Ugong in western Thailand. La Trobe Working Papers in Linguistics 2:19-28
- Kerr, A. F. G. (1927). "Two 'Lawā' vocabularies: the Lawā of the Baw Lūang plateau; Lawā of Kanburi Province." Journal of the Siam Society 21: 53-63.
- Rujjanavet, Pusit. (1986). The Phonology of Ugong in Uthaithani Province. M.A. Thesis in Linguistics, Faculty of Graduate Studies, Mahidol University.
- Thawornpat, Mayuree (2007). "Gong phonological characteristics". Mon-Khmer Studies. 37: 197–216.
|
|---|
| ภาษาราชการ | |
|---|
| กลุ่มภาษาไท | | เชียงแสน | |
|---|
| ตะวันตกเฉียงเหนือ | |
|---|
| ลาว–ผู้ไท | |
|---|
| สุโขทัย | |
|---|
| กลุ่มอื่น ๆ | |
|---|
|
|---|
ชนกลุ่มน้อย
ตามตระกูลภาษา | |
|---|
| ไม่ใช่ภาษาพื้นเมือง | |
|---|
| ภาษามือ | |
|---|
ไทย