Avarski kaganat

Avarski kaganat
Zastava	Grb
	;
Geografija
Kontinent	Evropa
Regija	Srednja Evropa, Balkan
Društvo
Religija	Tengrijanstvo
Vladavina
Oblik vladavine	Kaganat
Titula vladara	Kagan
Vladar	Bajan
Istorijsko doba	Srednji vek
Osnivanje	567.
Prestanak	804.
Događaji
Prethodnici i naslednici
Prethodile su:	Nasledile su:

Avarski kaganat je naziv za državu koja je postojala u srednjoj Evropi između 6. i 8. veka. Osnovali su je Avari, narod turskog porekla, koji se doselio na te prostore 567. godine iz istočne Evrope. Prema nekim izvorima, Kaganat je bio avarsko-slavenska država, jer su u njoj, pored Avara, znatan deo stanovništva činili i Slaveni, u statusu pokorenog stanovništva i vojnih saveznika Avara.

Dolazak u Panoniju

Kad su Avari došli u Evropu, brojili su oko 20.000 ratnika, a kad su im se pridružila hunska i prabugarska plemena, taj se broj povećao, tako da je krajem VI. st. iznosio otprilike 50.000. Ti nomadi predstavljaju savez plemena različitog porijekla.

Avarsko probijanje prema jugozapadu došlo je nešto kasnije i bilo je izazvano borbama između Gepida i Langobarda. Langobardi se obraćaju Avarima, i Bajan I, poglavica avarski, pristaje na savez. Gepidi su bili potučeni i u njihovu zemlju, u dolinu ušća Drave, sve do Fruške Gore, prodrli su Avari. Ušavši u gepidsko područje Avari se još više pomjeraju prema jugu i naročito prema zapadu. Kad su Langobardi 568 prešli u Italiju, zauzeše Avari i njihove zemlje. Tako su se krajem šezdesetih godina VI vijeka Avari raširili po svoj Panoniji od Fruške Gore do blizu ušća Dunava, izuzimajući jedino dvije carske tvrđave, Sirmij i Singidunum, i postali na tom području glavni faktor. Dolazeći kao pobjednici oni su tu zagospodarili i svim rasutim slavenskim naseljima, koja su se ovde zatekla od ranijih pohoda, ili su ih dovodili sa sobom, kad su prolazeći njihovim zemljama pomjerali slavenska staništa sve od doline Dnjestra, Dnjepra i dunavskog ušća.

Svjesni da je Sirmij vanredno važno strateško Avari ga osvajaju, 582. godine. Sa Sirmijem, pao je najvažniji mostovni branik za prelaz Save, i tim padom stvorena je prva rupa na bedemu Vizantije. Padom cara Mavrikija 602. napuštena je i njegova ofanzivna politika prema Avarima i Slavenima. On je bio poslednji car Istočne Imperije, koji je na dunavskoj liniji odbijao navale sjevernih i istočnih plemena.

Opsada Carigrada

U toku 626. god. Avari sa Slavenima neuspješno opsjedaju Carigrad. Poraz pred Carigradom stvorio je novu fazu u odnosima između njih. Slaveni shvataju da snaga gospodara nije tolika. Istovremeno je vizantiska pobjeda obustavila sva bogata financijska sredstva, koja su dotad jačala Avare i osiguravala im prevlast nad ostalim narodima s lijeve obale Dunava.

Prvi koji koriste poraz Avara kod Carigrada bili su Slaveni na krajnjem sjeverozapadu kaganata. Pod vodstvom franačkog trgovca Sama osnovali su svoju prvu slavensku državu koja je trajala preko 30 godina.

U borbi protiv uzdrmane avarske sile pojavljuju se Hrvati i Srbi koji napuštaju svoj dotadašnji zavičaj s one strane Karpata i uz pristanak cara Iraklija pojavljuju se na Balkanskom poluostrvu. U pobjedničkoj borbi protiv Avara Hrvati su utvrdili svoj položaj na sjeverozapadnom dijelu poluostrva. Susjedno jugoistočno područje zauzeli su Srbi. Istovremeno su i Bugari, po nagovoru Vizantije, napustili svoja područja na Donu i naselili se u delti Dunava.

Propast Avarskog kaganata

Propast avarske države desio se na samom kraju VIII stoljeća i predstavlao je istovremeno i nestanak ovog naroda sa istorijske scene.

Najveći franački car Karlo Veliki (Karl der Große, Carolus Magnus) (768 – 814) stalno je proširivao Franačko carstvo. Napadi na Avarski kaganat su otpočeli s nekoliko provokativnih diverzantskih pljački. Zvanično je franačko-avarski rat trajao od 791. do 796. godine. U prvoj kampanji invazije pređena je granica na rijeci In i osvojen je prostor današnjeg Beča. Mada nije bilo nikakvog protivnapada od strane Avara, ipak se franačka vojska vraća. Dotle je u avarskom „okrugu“ 795. godine došlo do državnog udara, kad je poginuo tadašnji kagan, a potom dolazi do sukoba sličnih građanskom ratu oko prijestolja.

Vojska kralja Karla Velikog u drugoj kampanji iz 796. godine osvojila je teritoriju Avarskog kaganata do rijeke Raba, koja se ulijeva u rukavac Dunava kod grada Đera (Győr), u današnjoj Mađarskoj.

Ono što je osvojeno do rijeke Rabe proglašeno je kao Awarenmark (Avarska krajina) i priključeno je Franačkom kraljevstvu.^[1]

Avarski ustanci

Bilo je narednih godina više avarskih ustanaka na teritoriji koju su Franci prisvojili. Spominju se tri ustanka od kojih je treći bio najžeći i za Avare najpogubniji.

U prvom ustanku 797. godine Franačke trupe se bore protiv Avara u Panoniji.

Kad Avari odbijaju da plaćaju državne obaveze, opet dolazi do (drugog avarskog) ustanka u 799. godini. U tim borbama, koje se vode na mnogim mjestima duž istočnog Franačkog carstva i koje nisu povezana, već su manje ili više lokalnog karaktera, poginuo je krajinski grof Erich od Furlanije prilikom opsade tvrđave Trsat kod luke Tarsatika/ Tersatto (današnja Rijeka).

Borbe na teritoriji Avarskog kaganata se sve više intenziviraju. Prabugari (u društvu sa Slavenima) napadaju Avare na krajnjem istoku Panonske nizije. Godine 803. godine traže Avari pomoć od Franaka protiv Bugara, ali je ne dobijaju. Sad Avari dižu (treći) ustanak protiv Franaka, a isto tako pokušavaju da nadjačaju Prabugare. Avarska vojska, razvučena na dva fronta, nije ni imala ozbiljnih izgleda na uspjeh. Vojni zapovjednik Prabugara Krum 802. ili 803. godine zauzima glavni „okrug“ Avara na Tisi i time prestaje istorija Avarskog kaganata. Do 805. godine zauzeo je kan Krum svu teritoriju Avarskog kaganata koja je ležala istočnije od Dunava u Panonskoj niziji i pripojio je Bugarskoj.

Struktura Avarskog kaganata

Kao avarsko-slavenska imperija, Avarski kaganat je imao više staleža ili društvenih klasa sličnih kastama.

Prvi ratni i upravni stalež činila je avarska ratna konjica, sastavljen samo od Avari.
Drugi sloj je činila ratna pješadija, uglavnom Slaveni, razdijeljena na odrede ratnika i radnih odjeljenja pri konjici.
Treći sloj je činilo pokoreno stanovništvo, uglavnom zemljoradnici.
Četvrti sloj su činili zarobljenici i dovedeno roblje. Klasičnih robova u Kaganatu nije bilo. Ni potčinjeno stanovništo niti dovedeno roblje nije imalo nikakvih prava.

Avari su bili brojčano mali stalež ratnika konjanika, ali su činili upravni i zapovjednički sloj u Avarskom kaganatu. Prvih pedesetak godina postojanja svoje države Avari su se uglavnom izdržavali profesionalnim ratovanjem i pljačkanjem, te iznudama i ucjenom svojih susjeda, a naročito Bizantskog carstva.

Slaveni su bili ključni faktor pri kolonizaciji prostranstva kojeg je uspješno osvajala nesalomiva avarska konjica, te čuvari javnog reda i mira. Oni su bili kolonizaciona masa ljudstva, a sprovodili su strano zarobljeno stanovništvo do odredišta po naređenju kagana.

Iz trećeg i četvrtog sloja svako je mogao postati „Slaven“, te „punopravno“ ići u rat i pljačku, kad se ratnim plijenom mogao brzo obogatiti, ali i poginuti.

Kroz tu fluidnost iz bespravnog nižeg staleža u prividno viši stalež pješadijskih ratnika Slavena vrišla se skoro sama od sebe takozvana Slavenizacija avarske države, a ne avarizacija. Taj proces „tihe i nevidljive revolucije“ je nedovoljno objašnjen fenomen. Posljedica ovog fenomena je nastanak velike mase slaveniziranog ljudstva po istočnom dijelu Europe, što je dalo trajnu geopolitičku sliku kontinenta, na istoku Avari i „njihovi“ Slaveni, na zapadu ostali.^[1]