Etruscos

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Istòria universale
Preistòria
Paleolìticu - Neolìticu Edade de su ràmene - Edade de su brunzu Edade de su ferru
Edade antiga
Mesopotàmia - Egitu Antigu Tziviltade de sa badde de s'Indus Tziviltade nuraghesa Fenìtzios - Etruscos - Cartaginesos Antighidade clàssica (Gregos, Romanos) Tzina antiga - Ìndia antiga
Edade mèdia
Edade Mèdia Arta Edade Mèdia Tzentrale Edade Mèdia Bàscia Impèriu Romanu de Oriente
Edade moderna
Edade de sas esploratziones Rinaschimentu Barocu - Illuminismu Rivolutzione frantzesa Rivolutzione industriale
Edade cuntemporànea
Prima Gherra Mundiale Segunda Gherra Mundiale Gherra frida Istòria de su tempus presente
v • d • e

Is Etruscos (in etruscu: Ràsenna, 𐌀𐌍𐌍𐌄𐌔𐌀𐌓, o Rasna, 𐌀𐌍𐌔𐌀𐌓) sunt istados unu pòpulu de s'Itàlia antiga bìvidu intre su de 9 sèculos a.C. e su 1° sèculu a.C. in un' àrea denùmenada Etrùria, chi currispondet a prossimai a sa Toscana, a s'Ùmbria otzidentale e a su Làtziu setentrionale e tzentrale, cun probàinas fintzas a norte in sa zona padana, in is atuales Emìlia-Romagna, Lombardia sud-orientale e Vènetu meridionale, a s'ìsula de sa Còrsica, e a sud, in carchi àrea de sa Campània.

Sa fase prus antiga de sa tziviltade etrusca est sa cultura villanoviana, atestada partende dae su de 9 sèculos a.C.,^{[1][2][3][4][5]} chi derivat, issu matessi, dae sa cultura proto-villanoviana (su de 12 - su de 10 sèculos a.C.). Sa tziviltade etrusca at tentu una influèntzia profunda subra sa tziviltade romana, fundende·si a pustis cun issa a sa fine de su 1° sèculu a.C. Custu protzessu longu de assimilatzione culturale at tentu cumintzu cun sa data traditzionale de sa conchista de sa tzitade etrusca de Veio a banda de is Romanos in su 396 a.C.^[6] e est acabadu in su 27 a.C., primu annu de su printzipadu de Otavianu, cun su cunferimentu de su tìtulu de Augustu.

1. ↑ (IT) Diana Neri, 1.1 Il periodo villanoviano nell’Emilia occidentale, in Gli etruschi tra VIII e VII secolo a.C. nel territorio di Castelfranco Emilia (MO), Firenze, All'Insegna del Giglio, 2012, p. 9, ISBN 978-88-7814-533-7. Paràmetru disconnotu Tzitatzione ignoradu (fortzi cherias iscrìere tzitatzione) (agiudu)
2. ↑ (IT) Gilda Bartoloni, La cultura villanoviana. All'inizio della storia etrusca, Roma, Carocci editore, 2012.
3. ↑ (IT) Giovanni Colonna, I caratteri originali della civiltà Etrusca, in Mario Torelli (a incuru de), Gli Etruschi, Milano, Bompiani, 2000, p. 25-41.
4. ↑ (IT) Dominique Briquel, Gli Etruschi, a incuru de Mario Torelli, Bompiani, p. 43-51. Paràmetru disconnotu capitolo ignoradu (agiudu); Paràmetru disconnotu anno ignoradu (agiudu); Paràmetru disconnotu città ignoradu (agiudu)
5. ↑ (IT) Gilda Bartoloni, Le origini e la diffusione della cultura villanoviana, in Gli Etruschi, Milano, Bompiani, 2000, p. 53-71. Paràmetru disconnotu curatore ignoradu (agiudu)
6. ↑ Roberto Bosi, Il libro degli Etruschi, Bompiani, Milanu 1983, p. 55.

Wikimedia Commons tenet files chi ligant a: Etruscos