Оҕуруот аһа

Оҕуруот аhа диэн киһи аһылык быһыытынан сиэниллэр үүнээйи чааһа. Бу суолта элбэхтик туттуллар: үүнээйилэргэ сибэккилэри, фрукталары, умнастары, сэбирдэхтэри, силистэри уонна сиэмэлэри киллэрэн туран, бары аһылыктаах үүнээйи матырыйаалларын ааттыыллар.

Моркуоп уонна хортуоппуй үүнээйи силиһин чааһа буолаллар, ол гынан баран киһи сиир буолан, оҕуруот аһа буолаллар. Кинилэр фрукта, орех, от, специя эбэтэр бурдук курдук категорияҕа киирбэттэр. Помидору үгүстүк хортуоппуй курдук саныыллар, ол гынан баран сиэмэлээх буоланнар, ботаника өттүнэн фрукта буолаллар. Оҕуруот аһа дьон аһылыгар улахан суолталаах. Оҕуруот аһыгар А, В, С, Д битэмииннэр, минераллар уонна углеводтар бааллар.

Америка олохтоохторугар анаан USDA аһылык быраабылата күн аайы биэстэн тоҕус порцияҕа диэри фруктаны уонна оҕуоруот аһын сииргэ сүбэлииллэр. Аһылык уопсай кээмэйэ сааһыттан уонна эр киһиттэн тутулуктаах.

"Оҕуруот аһа" диэн тыл уопсайынан үүнээйилэри бэлиэтииргэ эмиэ туттуллуон сөп, холобур, дьон "Дьиҥнээх харамай, оҕуруот аһа эбэтэр минерал" дииллэригэр.[7]"^[1]

Ол гынан баран, Азия усулуобуйатыгар, 'оҕуруот аһын' диэн туорах сиэмэттэн уонна орехтан ураты, буһаран сиир ханнык баҕарар үүнээйи үүнээйитин ааттыан сөп, оттон сиикэйдик сиэбит фрукталар эрэ 'фрукта' диэн ааҕыллаллар. Холобур, артишок оҕуруот аһынан ааттанар, оттон дыня фрукта уратылаах.^[2]

"Фрукта" ботаническай суолталаах. Персик, слива уонна апельсин "фрукта" диэн ааттанар. Үксүн "оҕуруот аһа" диэн ааттанар үүнээйилэр, ол курдук баклажаннар, болгарскай биэрэс уонна помидордар, ботаникаҕа фрукта буолаллар.^[3] Помидор диэн фрукта дуу, оҕуруот аһа дуу диэн ыйытыы 1893 сыллаахха АХШ Үрдүкү суутугар дылы тиийбитэ. Суут помидор диэн оҕуруот ас быһыытынан нолуоктанар диэн быһаарбыта. Бу 1883 сыллаахха импортнай бородууксуйаҕа тарифка анаан этэ. Ол гынан баран, суут помидор ботаникаҕа фрукта буоларын билэрэ.^[4]