Verdura

Verdura xe un termine de tipo gastronomico-nutrisionałe che se riferise a diverse parti de na pianta che łe vien dopàrae inte el alimentasion umana.

Nonostante nò ła xe un termine sientifego-botanego, ła so acesion xe varià inte el corso dei secołi al variare de łe mode cułinarie. Inte ła tradision culinaria eoropea ła verdura indica sołitamente quełe parti de ortaxi che łe vien cuxinae in sibi saładi. In tal senso ła verdura ła xe łe foje de spinacio, come i fruti del pomodoro o del peperòn, o łe radisi de caroda, i germoji del capero o, ancora, i xovani fusti de ła pianta delspàraxo^{[Fonte nesesària]}

.

I xe uxualmente escluxi dal termine i sereałi, tanti fruti e tante spesie.

Ła verdura ła cata particołare aplicasion inte na enorme quantità de varianti, sia come piato a sé stante, sia come contorno de carni, pesi e formaji, sia come ingrediente de piati ripieni e infine, anca se pì raramente, come ingrediente dolse. Exenpi in tal senso i xe ła marmełada de pomodori e de rabarbaro.

A seconda de ła tipołoxia, el 90-95% del so pexo xe costituìo da aqua e contien elevae quantità de fibre, che łe da sasietà, rałentano ło svodamento gastrico e łe mijiora ła funsionałidà intestinałe. Xe trascuràbiłe ła prexensa de lipidi e, trane alcune ecesion come łe patate, carboidrati.

Ła verdura xe rica de vitamine e sałi minerałi. Questo ła rende indispensàbiłe a ła nutrision umana. Łe vitamine infati łe xe nesesarie par mantegnér ła strutura dei tesudi e de i organi, pà ła sintexi de enximi e ormoni, par produre enerxia dai sibi inxerìi. Sensa de łoro el nostro corpo nò'l xe in grado de produre nove sełułe e de rigenerarse. Ła łoro mancansa cronica pol conportar gravi disfunsion a carico de ła pełe, del sistema endocrino, del sistema digestivo. Poiché el corpo nò łe produse xe nesesario introdurle dall’esterno mediante l'alimentasion.

Par cui ła verdura xe ritegnùa un buon antiosidante, a difexa dai radicałi libari; łe sostanse antiosidanti łe neutrałixa queste molecołe salvaguardandone dall’inveciamento precose e dall’insorgensa de svariae patołoxie. Tra esse ło scorbuto, ła gota e ła pellagra, par sitare łe pì antiche. Studi resenti i evidensia come alcuni tipi de verdura łe gabia na funsion preventiva contro l'insorgensa de alcuni tipi de tumore.

L’inpiego de ła verdura inte el alimentasion quotidiana xe indicà soratuto inte łe diete ipocałoriche parché riese a asicurar na precose sazietà co un introito całorico estremamente modesto.

Aprosimativamente podemo dire che łe verdure verde scuro łe xe particolarmente riche de fibre, vitamina A (beta-carotene), vitamina C, vitamina E e vitamina K, asido folico, riboflavina, calcio, fero, magnexio e potasio. Łe verdure xàło-aranso łe xe inoltre fonti priviłegiae de beta-carotene, na vitamina a potente asion antiosidante.

Ła produsion comersałe de verdure avien tramide coltivasion sia in sera che in verta canpagna, sia co metodi tradisionałi che da coltivasion integrae o biołoxiche. Resenti studi i suggerise l'oportunità de optar par queste ultime ogni qualvolta sia posibiłe. Nò i xe infati stai exeguìi screening sufisenti a ciarir cuałi e quanti rischi se cora co l'ingestion prolungada de doxi, anca minime e de par sé mìa tosiche, de pestisidi e fertiłixanti chìmisi.

Ła verdura, cussì come ła fruta, disperde el so contenudo de vitamine có'l trascorere de łe ore pasae da ła racolta, co ecesivi e ingiustificai lavaxi e par asion del całor. Inoltre ła maxor parte de łe vitamine de na pianta łe gà logo inte ła busa.

Ciò inplica che, quando xe posìbiłe farlo in sicuresa, sarìa oportun consumar łe verdure 'pena conprae, lavandołe el nesesario prima de tajarle, crude e co ła busa.

Łe done in gravidansa che łe xe risultae negative al Toxo test łe gavarà viceversa curare de escludare ogni posìbiłe rischio de contrare ła malatia, coxendo co cura tuti i sibi e pełando co cura fruta e verdura.

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so verdura
• Scholia el detien schemi gràfeghi so Verdura