Tryton (muzyka)

Tryton – w muzyce odległość między dwoma dźwiękami (interwał), wynosząca trzy całe tony (stąd nazwa, łac. średniowieczne tritonus znaczy: złożony z trzech dźwięków), w szeregu diatonicznym są to dźwięki f – h. W harmonii klasycznej tryton jest uważany za dysonans i wymaga rozwiązania na sekstę małą (lub sekstę wielką w tonacji molowej), gdy trytonem jest kwarta zwiększona (f – h) lub tercję wielką (lub tercję małą w tonacji molowej) gdy trytonem jest kwinta zmniejszona (h – f). Interwał trytonu w przewrocie (czyli gdy dźwięk niższy przeniesiemy oktawę w górę ponad wyższy dźwięk, który w wyniku tego staje się podstawą) jest również trytonem.

Wbrew popularnej legendzie, w dawnej muzyce kościelnej używanie trytonu nie było zakazane. Określenie diabolus in musica (dosłownie „diabeł w muzyce”) zostało po raz pierwszy użyte przez Johanna Josepha Fuxa w jego rozprawie o kontrapunkcie Gradus ad Parnassum w roku 1725. Pełne zdanie brzmi tam „mi contra fa diabolus in musica est”, odnosi się więc nie tylko do kwinty zmniejszonej i kwarty zwiększonej, ale też do kwarty zmniejszonej, i zwiększonej lub zmniejszonej oktawy. Interwały te były dysonansami, jednak w odpowiednich kontekstach były wykorzystywane^[1]^[2].

Niektórzy kompozytorzy wykorzystują jednak ten interwał właśnie ze względu na diaboliczne skojarzenia, np. Giuseppe Tartini w Sonacie z diabelskim trylem^[3]. Również we współczesnej muzyce rozrywkowej interwał ten jest używany szczególnie często w muzyce ilustrującej filmy kryminalne oraz w metalu^[4].

Nazwa	Opis	Przykład
Tryton Posłuchaj: ^ⓘmelodycznie ^ⓘharmonicznie	Tryton to interwał o rozmiarze trzech całych tonów. Trytonem jest więc kwarta zwiększona lub kwinta zmniejszona (zależnie od tego, między którymi stopniami jest zawarty). Występuje naturalnie w szeregu zasadniczym (f-h). Jest dysonansem.

Przypisy

↑ Jacobus ofJ. Liège Jacobus ofJ., Jacobus Leodiens Speculum Musicae, RogerR. Bragard (red.), t. 2, 1955–1973, s. 201 .
↑ JohannesJ. Boen JohannesJ., Johannes Boens Musica und Seine Konsonanzenlehre, WolfW. Frobenius (red.), 1971, s. 74-76 .
↑ Oliver Sacks: Muzykofilia: Opowieści o muzyce i mózgu. tłum. Jerzy Łoziński. Poznań: Zysk i S-ka, 2009, s. 148. ISBN 978-83-7506-322-6.
↑ Keith Kahn-Harris: Extreme metal: music and culture on the edge. Berg Publishers, 2007, s. 31. ISBN 978-1-84520-398-6.

[1] Jacobus ofJ. Liège Jacobus ofJ., Jacobus Leodiens Speculum Musicae, RogerR. Bragard (red.), t. 2, 1955–1973, s. 201 .

[2] JohannesJ. Boen JohannesJ., Johannes Boens Musica und Seine Konsonanzenlehre, WolfW. Frobenius (red.), 1971, s. 74-76 .

[3] Oliver Sacks: Muzykofilia: Opowieści o muzyce i mózgu. tłum. Jerzy Łoziński. Poznań: Zysk i S-ka, 2009, s. 148. ISBN 978-83-7506-322-6.

[4] Keith Kahn-Harris: Extreme metal: music and culture on the edge. Berg Publishers, 2007, s. 31. ISBN 978-1-84520-398-6.

[1]