Tachikawa Ki-36

Tachikawa Ki-36

Tachikawa Ki-36
Dane podstawowe
Państwo	Japonia
Producent	Tachikawa Aircraft Company Limited
Typ	samolot towarzyszący
Konstrukcja	dolnopłat o konstrukcji metalowej
Załoga	2
Historia
Data oblotu	20 kwietnia 1938
Lata produkcji	1938–1944
Wycofanie ze służby	1945 (Japonia)
Liczba egz.	1334
Dane techniczne
Napęd	silnik gwiazdowy Hitachi Ha-13a
Moc	510 KM
Wymiary
Rozpiętość	11,80 m
Długość	8,00 m
Wysokość	3,64 m
Powierzchnia nośna	20,0 m²
Masa
Własna	1247 kg
Startowa	1660 kg
Osiągi
Prędkość maks.	349 km/h
Prędkość przelotowa	235 km/h
Pułap praktyczny	8150 m
Dane operacyjne
Uzbrojenie
2 x karabin maszynowy 7,7 mm
Użytkownicy
Cesarska Armia Japonii, Tajskie Siły Lotnicze
Multimedia w Wikimedia Commons

Tachikawa Ki-36 – japoński samolot towarzyszący z okresu wojny japońsko-chińskiej i II wojny światowej. W końcowym okresie wojny Ki-36 używany był także do ataków kamikaze. W 1939 na bazie Ki-36 zaprojektowano także samolot szkolny Tachikawa Ki-55. W czasie wojny nosił amerykańskie oznaczenie kodowe Ida.

W 1937 Kōkū Hombu (japońskie ministerstwo ds. lotnictwa) ogłosiło konkurs na dwumiejscowy samolot towarzyszący^[1]. Miał to być szybki jednopłat mogący operować z prymitywnych pasów startowych w bezpośredniej bliskości frontu^[1]. Samolot miał być bardzo zwrotny, zapewniać znakomitą widoczność w dół z kabiny pilota, a dodatkowo powinien być w stanie przenosić niewielki ładunek bombowy^[1].

Do konkursu stanęły dwie wytwórnie: Mitsubishi Jūkōgyō z samolotem Ki-35 i Tachikawa Hikōki z Ki-36. Wybrany został projekt Tachikawy, jako spełniający warunki konkursu. Autoryzowano budowę jednego prototypu^[2].

Ryokichi Endo zaprojektował konwencjonalny dolnopłat ze stałym podwoziem z kołami osłoniętymi dużymi owiewkami^[3]. Aby uzyskać wymaganą zwrotność i dobre właściwości pilotażowe przy niskich prędkościach, Endo zaprojektował bardzo lekki samolot z dużymi powierzchniami nośnymi, co dawało bardzo niskie obciążenie skrzydła, a dużą zwrotność osiągnięto dzięki bardzo dużym powierzchniom sterowym^[3]. Pomimo że kokpit umieszczono nad skrzydłami, pilot miał bardzo dobrą widoczność w dół dzięki niewielkiemu skosowi krawędzi natarcia skrzydła. Dodatkową widoczność w dół zapewniały obserwatorowi okna w podłodze kadłuba^[3].

Pierwszy prototyp został ukończony w marcu 1938, a pierwszy lot samolotu odbył się 20 kwietnia^[3]. Prototyp miał dobre właściwości pilotażowe i dużą zwrotność. Odkryto jednak, że cierpiał na wingtip stall (utrata siły nośnej przez końcówki skrzydła prowadząca do przeciągnięcia) i drugi prototyp otrzymał stałe sloty przy końcówkach skrzydeł, aby poprawić ten problem^[3]. We wrześniu 1939 powstał samolot szkolny Tachikawa Ki-55, który był niewiele zmodyfikowanym Ki-36^[4]. Samolot został zamówiony do produkcji w listopadzie 1938. Początkowo był produkowany w zakładach Tachikawa, a w 1940 rozpoczęto produkcję także w zakładach Kawasaki Kōkūki Kōgyō^[4]. Łącznie w latach 1938-1944 wyprodukowano 1334 samoloty tego typu^[5]:

• dwa prototypy w 1938
• 860 egzemplarzy w fabryce Tachikawa, listopad 1938 - styczeń 1944
• 472 egzemplarzy w fabryce Kawasaki w Gifu, czerwiec 1940 - maj 1942.

Tachikawa Ki-36 był jednosilnikowym, dwuosobowym dolnopłatem używanym głównie w roli samolotu towarzyszącego^[6]. Samolot miał konstrukcję metalową krytą płótnem i blachą metalową ze stałym, konwencjonalnym podwoziem^[6]. Załoga składała się w dwóch osób, pilota i obserwatora, siedzących w zamkniętym kokpicie w układzie tandem (jeden za drugim)^[6].

Napęd samolotu stanowił 9-cylindrowy, chłodzony powietrzem silnik gwiazdowy typu Hitachi Ha-13a o mocy 450 KM (moc chwilowa przy starcie 510 KM, moc na wysokości 1700 metrów - 470 KM) z dwupłatowym, drewnianym śmigłem^[6].

Samolot mierzył 8 metrów długości i 3,64 metrów wysokości, rozpiętość skrzydeł wynosiła 11,8 metrów, a ich powierzchnia 20 metrów kwadratowych, obciążenie skrzydła wynosiło 83 kg/m²^[6].

Prędkość maksymalna samolotu wynosiła 348 km/h na wysokości 1800 metrów, a prędkość przelotowa 236 km/h, pułap operacyjny wynosił 8150 metrów, zasięg wynosił do 1235 kilometrów^[6].

Samolot był uzbrojony w pojedynczy karabin maszynowy kalibru 7,7 mm w osłonie silnika i pojedynczy ruchomy karabin maszynowy 7,7 mm, obsługiwany przez obserwatora dodatkowo mógł przenosić do dziesięciu bomb 15- lub 12,5-kilogramowych^[6].

Samoloty brały udział w wojnie japońsko-chińskiej, gdzie były używane zarówno jako samoloty towarzyszące jak i w roli lekkich samolot bliskiego wspomagania (szturmowych). Szczególnie w tej drugiej roli samoloty te znakomicie się sprawdziły w znacznym stopniu przyczyniając się do demoralizacji chińskich oddziałów^[4][7]. Szczególnie istotną charakterystyką samolotu była jego zdolność startu i lądowania z niewielkich, prymitywnych pasów startowych oraz bardzo krótki start, do którego samolot potrzebował zaledwie 230 metrów^[7].

Samoloty te były też używane w początkowym okresie wojny na Pacyfiku, ale z powodu dużych strat zadawanych im przez alianckie myśliwce zostały ponownie wycofane do Chin, gdzie miały znacznie mniejsze szanse napotkania nieprzyjacielskich myśliwców^[4]. Część wyprodukowanych Ki-55 została przekazana lotnictwu Tajlandii^[4][8]. W czasie wojny zarówno Ki-36 jak i Ki-55 nosiły amerykańskie oznaczenie kodowe Ida^[6].

Pod koniec wojny samoloty też były używane do ataków kamikaze^[7], w tej roli były zazwyczaj uzbrajane do pojedynczą bombę 250- lub 500-kilogramową przenoszoną wewnątrz kadłuba^[6].

• René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. Londyn: Putnam, 1979. ISBN 0-370-30251-6. Brak numerów stron w książce
• Justin D. Murphy, Matthew A. McNiece: Military Aircraft, 1919-1945 : An Illustrated History of Their Impact. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2009. ISBN 978-1-85109-498-1. Brak numerów stron w książce
• Bob Ogden: Great Aircraft Collections of the World. New York City: Gallery Books, 1988. ISBN 978-0-8317-4066-5. Brak numerów stron w książce