Sianki (gmina)

Sianki

gmina wiejska
1934–1941[1]
Państwo	Polska
Województwo	lwowskie
Powiat	turczański
Data powstania	1 sierpnia 1934
Data likwidacji	7 sierpnia 1941
Siedziba	Sianki
Powierzchnia (1934)	139,11 km²
Populacja (1931) • liczba ludności	7196[2]
• gęstość	51,7 os./km²
brak współrzędnych

Sianki – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1934–1939 w województwie lwowskim (dzisiejsze obwód lwowski/woj. podkarpackie) oraz w odsłonie szczątkowej w latach 1939–1941 pod okupacją niemiecką. Siedzibą władz gminy były Sianki.

Gminę zbiorową Sianki utworzono 1 sierpnia 1934 roku w powiecie turczańskim w województwie lwowskimz dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Beniowa, Butelka Wyżna, Butla, Hnyła, Jaworów, Sianki i Tureczki Wyżne^[3]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w siedem gromad (sołectw) gminy Sianki^[4].

Po wybuchu II wojny światowej granica niemiecko-sowiecka przedzieliła gminę wzdłuż Sanu. Większa część obszaru gminy Sianki przeszła pod okupację radziecką, gdzie została zniesiona 17 stycznia 1940, a jej obszar włączony do nowo utworzonrgo tam rejonu wysockiego w obwodzie drohobyckim^[5]. Rejon wysocki przekształcono 11 listopada 1940 w rejon boryński^[6]

Ponieważ Linia Mołotowa biegła do samego źródła Sanu u styku granic z zagarniętą przez Węgry czechosłowacką Rusią Zakarpacką, w granicach niemieckiej strefy okupacyjnej znalazł się także prawobrzeżny fragment gminy Sianki, obejmujący zachodnie części gromad Beniowa i Sianki, wraz z siedzibą gminy. Okupant utrzymał gminę Sianki w szczątkowej formie, włączając ją do Landkreis Sanok w dystrykcie krakowskim w Generalnym Gubernatorstwie^[7].

Podział gromad przedwojennej gminy zamanifestował się następująco:

Rejon boryński przestał istnieć wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941. Na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 1 sierpnia 1941 wschodnia (prawobrzeżna) część przedwojenej gminy Sianki weszła w skład Generalnego Gubernatorstwa i utworzonego tam nowego dystryktu Galicja^[8].

Szczątkową gminę Sianki w Generalnym Gubernatorstwie (obejmującą już tylko zachodnie części Beniowej i Sianek) wyłączono 7 sierpnia 1941 z dystryktu krakowskiego, włączając ją do nowo utworzonego dystyktu galicyjskiego. Sprawiło to, że szczątkowa gmina Sianki (wraz z okrojoną gminą Tarnawa Niżna) stały się jedynym obszarem nigdy nieokupowanym przez ZSRR, który został włączony do dystryktu Galicja^[9].

Po zmianie tej zachodnie części Beniowej i Sianek połączyły się ponownie ze wschodnimi częściami Beniowej i Sianek, po czym szczątkową gminą Sianki zniesiono. Beniową włączono do gminy Tarnawa Niżna, a Sianki do reaktywowanej gminy Borynia. Obie weszły w skład w Landkreis Drohobycz dystyktu galicyjskiego w Generalnym Gubernatorstwie^[8].

Abstrahując do przedwojennego obszaru gminy Sianki, został on w latach 1941–1944 podzielone między trzema gminami: Tarnawa Niżna (część północna z Beniową), Borynia (część środkowa z Butelka Wyżną, Jaworowem, Siankami i Tureczkami Wyżnymi) i Wysocko Wyżne (część południowa z Butlą i Hnyłą)^[10].

Latem 1944 przywrócono ponownie granicę na Sanie po zajęciu wschodnich terenów przez Armię Czerwoną. Podział przedwojennej gminy Sianki zamanifestował się identycznie co w latach 1940–41, czyli jej prawobrzeżna część została odcięta i włączono do reaktywowanych 31 lipca 1944 rejonów: turczańskiego (główna częsć) i boryńskiego (wschodnia częsć Beniowej) w ZSRR^[11]. Położona po lewej stronie Sanu zachodnia część Beniowej pozostała przy gminie Tarnawa Niżna; tam też włączono zachodnią część Sianek, które przez to stały się najdalej na południe wysuniętym terytorium Polski w jej nowych granicach^[12]. Gmina Tarnawa Niżna powróciła w marcu 1945 do reaktywowanyego powiatu leskiego, który 18 grudnia 1945 wszedł z kolei w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego^[13].

W wyniku włączenia do Polski w grudniu 1951 prawie całego rejonu ustrzyckiego w ramach umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951, obszar ten przekształcono w nowy powiat ustrzycki z siedzibą w Ustrzykach Dolnych^[14]. Powiat ten zasilono o m.in. całą gminę Tarnawa Niżna (z Beniową i Siankami), którą 1 stycznia 1952 zniesiono, właczając jej obszar do rekatywowanej gminy Szewczenko (Lutowiska)^[15]. 29 września 1952 obszar odzyskany od ZSRR podzielono na cztery gromady^[16]. Jednak na obszarze zniesionej gminy Tarnawa Niżna nie utworzono ani jednej gromady, co spowodowane było kompletnym spaleniem i wyludnieniem tych miejscowości pod koniec wojny i po jej zakończeniu, w tym w toku walk z UPA. Zachowano jednak oryginalny podział obszaru na obręby ewidencyjne w granicach (i o nazwach) dawych gmin katastralnych (gromad), które później stopniowo zaludniano, tworząc nowe miejscowości i sołectwa^[17]. Jednak Beniowa i Sianki w granicach Polski nie zostały dotąd zaludnione.