Powiat sanocki (II Rzeczpospolita)

Powiat sanocki
	powiat
	; Siedziba starostwa powiatu sanockiego (stan w latach 40. XX wieku)
Państwo	Polska
Województwo	lwowskie
Siedziba	Sanok
Powierzchnia	1282 km²
Populacja (1938); • liczba ludności	; 114 000
• gęstość	89 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich	2
Liczba gmin wiejskich	8
	Położenie na mapie województwa;

Powiat sanocki – powiat województwa lwowskiego II Rzeczypospolitej. Jego siedzibą było miasto Sanok.

Demografia

Według spisu ludności z 30 września 1921 powierzchnia powiatu sanockiego wynosiła 1261 km², a na jego terenie istniały dwa miasta, Sanok i Rymanów oraz 129 gmin wiejskich. Ludność powiatu wynosiła wówczas 102 167 mieszkańców, z czego 13 134 w miastach i 88 893 na wsiach. Gęstość zaludnienia na 1 km² wynosiła 81 osób.

Według stanu z 1925 powierzchnia powiatu sanockiego wynosiła 1238,79 km², ludność 102 435 mieszkańców (w tym katolików 91 163, wyznania mojżeszowego 11 249 oraz innych wyznań 23)^[1].

Spis powszechny z 1931 wykazał, że ludność powiatu wzrosła o 9 732 (111 899 mieszkańców, w tym 17 879 w miastach), a gęstość zaludnienia wyniosła 87,3. Powierzchnia powiatu miała wtedy 1282 km².

Według stanu z 1934 obszar powiatu wynosił 12.754 ha (z tego 2/3 terenu górzystego), który był podzielony na 128 gmin miejskich i 2 miejskie (Sanok i Rymanów)^[2].

Według stanu z 1938 ludność powiatu wynosiła 114 tys. mieszkańców^[3].

Siedziba

Na początku II Rzeczypospolitej w latach 20. siedziba starostwa była w kamienicy przy Rynku nr 14^[4]^[5]. Do końca II RP w 1939 Urząd Starostwa Powiatu Sanockiego funkcjonował w budynku przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku^[6]. Sala posiedzeń rady powiatu sanockiego mieściła się w budynku przy rynku^[7]. W latach 30. mieszkanie starosty mieściło się w sanockim zamku^[8]^[9].

W sierpniu 1939 stanowisko sekretarza starostwa pełnił Arnold Andrunik, a komendantem gmachu starostwa był Bronisław Polityński^[10]. Po wybuchu II wojny światowej 1 września 1939 zorganizowano ewakuację dokumentów urzędu (tajnych, poufnych), maszyn biurowych, depozytów (broń), które furmankami z wsi Wujskie zostały wywiezione z miasta^[11]. Cały konwój obejmował także sanocki Urząd Skarbowy i Urząd Gminy^[12]. We wrześniu 1939 pod Haliczem konwojujący tajne akta i dokumenty starostwa spalili je i wrzucili z mostu do rzeki Dniestrze^[13]^[14].

Starostowie sanoccy

Kazimierz Waydowski (1918-1919)^[15]
Tadeusz Wrześniowski (1919-)^[15]^[16]
Antoni Zoll^[17]
Mieczysław Zieliński (był w 1923)^[18]
Stanisław Michałowski (1925-5.I.1929)^[1]^[19]^[20]^[21]^[22]^[23]^[24]^[25]^[26]^[27]
Romuald Klimów (1929-1932)^[28]^[29]^[30]^[31]^[32]
Bolesław Skwarczyński (1932-1934?)^[33]
Izydor Wagner (-1936)
Wojciech Bucior (1936-1939)^[34]^[35]
Zygmunt Szacherski (VI.-IX.1939)^[36]

Zastępcy (wicestarostowie)

Józef Trznadel (1928-1937)^[37]^[38]
~~dr Stefan Gergowicz (1929-)~~^[39]
Jan Zaufall (1929-1930)^[40]^[41]
Włodzimierz Dżugan (1939)^[42]

Sekretarze

Jerzy Adamski (1930–)^[43]

Urzędnicy

Powiatowi lekarze

Powiatowi lekarze weterynarii

dr Józef Serwa (-1929)^[46]
dr Ludwik Hellebrand (1929-)

Gminy wiejskie w 1934

1 sierpnia 1934 r. dokonano nowego podziału powiatu na gminy wiejskie^[47].

Miasta

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Informator Powszechny Rzeczypospolitej Polskiej z Kalendarzem P. P. na Rok 1925. Warszawa: 1925, s. 360.
↑ Powiat Sanocki. „Legjon Młodych”. Nr 3, s. 38, 1 marca 1934.
↑ Monografia powiatu sanockiego. Przemyśl: Wydawnictwo 10 Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego i Przemyskiego Okręgu Tow. Rozwoju Ziem Wschodnich, 1938, s. 9.
↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 136, 142. ISBN 978-83-60380-26-0.
↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 63. ISBN 978-83-933657-8-4.
↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2015-07-08].
↑ Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 64.
↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 66. ISBN 978-83-933657-8-4.
↑ Andrunik 2018 ↓, s. 9.
↑ Andrunik 2018 ↓, s. 9-10.
↑ Andrunik 2018 ↓, s. 10.
↑ Andrunik 2018 ↓, s. 14.
↑ Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 26.
↑ ^a ^b Sprawy osobowe urzędników starostwa 1919-1936 (zespół 23, sygn. 3, nr mikr. 160746). Archiwum Państwowe w Przemyślu.
↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 63, 66. ISBN 978-83-933657-8-4.
↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 66-67. ISBN 978-83-933657-8-4.
↑ Stanisław Piekarski: Domy Żołnierza Polskiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, s. 80. ISBN 83-85389-15-6.
↑ II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 76. ISBN 978-83-933657-8-4.
↑ Okólnik. „Dziennik Urzędowy Powiatu Sanockiego”. Nr 28, s. 3, 15 maja 1928.
↑ Ruch służbowy. Przeniesieni. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych”. Nr 3, s. 30, 15 marca 1929.
↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 2, s. 39, 20 stycznia 1929.
↑ Część urzędowa. Ruch służbowy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. „Gazeta Lwowska”. Nr 90, s. 3, 18 kwietnia 1929.
↑ Wielkie przenosiny w województwach i powiatach.
↑ Stanisław Piekarski: Domy Żołnierza Polskiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, s. 82. ISBN 83-85389-15-6.
↑ Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa. Warszawa: 1928, s. 798.
↑ Przemyski Meysztowicz. „Ziemia Przemyska”. Nr 2, s. 2, 12 stycznia 1929.
↑ Dr Klimow – starostą w Sanoku. „Chwila”. Nr 3617, s. 1, 19 kwietnia 1929.
↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 6, s. 101, 15 kwietnia 1932.
↑ Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 531.
↑ Marek Drwięga. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 40, 41, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.
↑ Nowy starosta grodzki we Lwowie. „Gazeta Lwowska”. Nr 77, s. 3, 5 kwietnia 1932.
↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 8, s. 126, 14 maja 1932.
↑ Kronika miejska. „Gazeta Lwowska”. Nr 16, s. 2, 22 stycznia 1936.
↑ Zmiany personalne na terenie województw lwowskiego i tarnopolskiego. „Gazeta Lwowska”. Nr 139, s. 2, 23 czerwca 1939.
↑ ^a ^b Andrunik 2018 ↓, s. 7.
↑ Edward Zając. Józef Trznadel – wicestarosta sanocki (I). „Zasłużył na chwalebne uznanie”. „Gazeta Bieszczadzka”. Nr 15 (321), s. 8, 23 lipca 2004.
↑ Edward Zając. Józef Trznadel – wicestarosta sanocki (I). „Cieszył się szacunkiem mieszkańców”. „Gazeta Bieszczadzka”. Nr 16 (322), s. 8, 6 sierpnia 2004.
↑ Przeniesienie zostało anulowane. Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 19, s. 235-236, 20 listopada 1929. Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 1, s. 17, 20 stycznia 1930.
↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 19, s. 236, 20 listopada 1929.
↑ 341. Ruch służbowy. „Kielecki Dziennik Wojewódzki”. Nr 25, s. 447, 11 października 1930.
↑ 122. Regulamin porządkowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 16, s. 193, 16 sierpnia 1939.
↑ Spis urzędników i funkcjonariuszów niższych władz administracji ogólnej Województwa Lwowskiego według stanu z dnia 31 grudnia 1930 r.. Lwów: 1931, s. 43.
↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”. Nr 7, s. 3, 1 lipca 1925.
↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 50. [dostęp 2019-12-15].
↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 7, s. 92, 7 kwietnia 1929.
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 649.

Bibliografia

Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3.
Edward Zając: VII. Między wojnami. 1. Organizacja terytorialna i polityczna oraz stosunki demograficzne powiatu sanockiego. W: Życie gospodarcze ziemi sanockiej od XVI do XX wieku. Sanok: Stowarzyszenie Inicjowania Przedsiębiorczości, 2004, s. 177. ISBN 83-914224-9-6.
Arnold Andrunik (red. Krystyna Chowaniec): Zapiski z osobistych przeżyć w czasie II wojny światowej i okupacji. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, 2018, s. 1-168.

Linki zewnętrzne

Monografia powiatu sanockiego (1938) w bibliotece Polona

[autonazwa1-1] Informator Powszechny Rzeczypospolitej Polskiej z Kalendarzem P. P. na Rok 1925. Warszawa: 1925, s. 360.

[2] Powiat Sanocki. „Legjon Młodych”. Nr 3, s. 38, 1 marca 1934.

[3] Monografia powiatu sanockiego. Przemyśl: Wydawnictwo 10 Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego i Przemyskiego Okręgu Tow. Rozwoju Ziem Wschodnich, 1938, s. 9.

[4] Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 136, 142. ISBN 978-83-60380-26-0.

[5] II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 63. ISBN 978-83-933657-8-4.

[6] Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2015-07-08].

[7] Edmund Słuszkiewicz: Przewodnik po Sanoku i Ziemi Sanockiej. Sanok: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1938, s. 64.

[8] Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.

[9] II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 66. ISBN 978-83-933657-8-4.

[CITEREFAndrunik20189-10] Andrunik 2018 ↓, s. 9.

[CITEREFAndrunik20189-10-11] Andrunik 2018 ↓, s. 9-10.

[CITEREFAndrunik201810-12] Andrunik 2018 ↓, s. 10.

[CITEREFAndrunik201814-13] Andrunik 2018 ↓, s. 14.

[14] Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 26.

[A-15] Sprawy osobowe urzędników starostwa 1919-1936 (zespół 23, sygn. 3, nr mikr. 160746). Archiwum Państwowe w Przemyślu.

[16] II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 63, 66. ISBN 978-83-933657-8-4.

[17] II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 66-67. ISBN 978-83-933657-8-4.

[18] Stanisław Piekarski: Domy Żołnierza Polskiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, s. 80. ISBN 83-85389-15-6.

[19] II. W ziemi sanockiej 1920–1930. W: Stanisław Proń: Szukałem człowieka. Wspomnienia. Kraków: Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 76. ISBN 978-83-933657-8-4.

[20] Okólnik. „Dziennik Urzędowy Powiatu Sanockiego”. Nr 28, s. 3, 15 maja 1928.

[21] Ruch służbowy. Przeniesieni. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych”. Nr 3, s. 30, 15 marca 1929.

[22] Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 2, s. 39, 20 stycznia 1929.

[23] Część urzędowa. Ruch służbowy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. „Gazeta Lwowska”. Nr 90, s. 3, 18 kwietnia 1929.

[24] Wielkie przenosiny w województwach i powiatach.

[25] Stanisław Piekarski: Domy Żołnierza Polskiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997, s. 82. ISBN 83-85389-15-6.

[26] Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa. Warszawa: 1928, s. 798.

[27] Przemyski Meysztowicz. „Ziemia Przemyska”. Nr 2, s. 2, 12 stycznia 1929.

[28] Dr Klimow – starostą w Sanoku. „Chwila”. Nr 3617, s. 1, 19 kwietnia 1929.

[29] Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 6, s. 101, 15 kwietnia 1932.

[30] Wojciech Sołtys, Miasto i jego władze, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 531.

[31] Marek Drwięga. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990, s. 40, 41, 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.

[32] Nowy starosta grodzki we Lwowie. „Gazeta Lwowska”. Nr 77, s. 3, 5 kwietnia 1932.

[33] Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 8, s. 126, 14 maja 1932.

[34] Kronika miejska. „Gazeta Lwowska”. Nr 16, s. 2, 22 stycznia 1936.

[35] Zmiany personalne na terenie województw lwowskiego i tarnopolskiego. „Gazeta Lwowska”. Nr 139, s. 2, 23 czerwca 1939.

[CITEREFAndrunik20187-36] Andrunik 2018 ↓, s. 7.

[37] Edward Zając. Józef Trznadel – wicestarosta sanocki (I). „Zasłużył na chwalebne uznanie”. „Gazeta Bieszczadzka”. Nr 15 (321), s. 8, 23 lipca 2004.

[38] Edward Zając. Józef Trznadel – wicestarosta sanocki (I). „Cieszył się szacunkiem mieszkańców”. „Gazeta Bieszczadzka”. Nr 16 (322), s. 8, 6 sierpnia 2004.

[39] Przeniesienie zostało anulowane. Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 19, s. 235-236, 20 listopada 1929. Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 1, s. 17, 20 stycznia 1930.

[40] Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 19, s. 236, 20 listopada 1929.

[41] 341. Ruch służbowy. „Kielecki Dziennik Wojewódzki”. Nr 25, s. 447, 11 października 1930.

[42] 122. Regulamin porządkowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 16, s. 193, 16 sierpnia 1939.

[43] Spis urzędników i funkcjonariuszów niższych władz administracji ogólnej Województwa Lwowskiego według stanu z dnia 31 grudnia 1930 r.. Lwów: 1931, s. 43.

[44] Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”. Nr 7, s. 3, 1 lipca 1925.

[45] Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. s. 50. [dostęp 2019-12-15].

[46] Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 7, s. 92, 7 kwietnia 1929.

[47] Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 649.

[b-48] ↑ ^a ^b ^c ^d gmina częściowo przecięta granicą 1939–41

[a-49] ursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie

[1]