Parnassius stoliczkanus

	Parnassius stoliczkanus
	C. & R. Felder, 1864
	; Samica Parnassius stoliczkanus nicevilli
	; Samica Parnassius stoliczkanus atkinsoni
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	motyle
Rodzina	paziowate
Podrodzina	Parnassiinae
Plemię	Parnassiini
Rodzaj	Parnassius
Podrodzaj	Koramius
Gatunek	Parnassius stoliczkanus
Synonimy
	Parnassius delphius (Honrath, 1890); Koramius stoliczkanus (Moor, 1992); Parnassius delphius (Stichel, 1907); Parnassius stoliczkanu (Bang-Haas, 1927);
	Parnassius delphius (Honrath, 1890); Koramius stoliczkanus (Moor, 1992); Parnassius delphius (Stichel, 1907); Parnassius stoliczkanu (Bang-Haas, 1927);
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Parnassius stoliczkanus – wysokogórski gatunek motyla z rodziny paziowatych. Opisany przez Cajetana Feldera i jego syna Rudolfa w 1864 roku na podstawie okazów z Himalajów. Nazwa gatunkowa honoruje morawskiego przyrodnika i badacza fauny Indii, Ferdinanda Stoliczkę (1838–1874), który złowił opisane okazy^[1]. Angielska nazwa motyla to Ladak Banded Apollo^[2]^[3]^[4].

Występowanie

Spotykany w Afganistanie (w Badachszanie i prawdopodobnie Nuristanie), północnych Indiach (Dżammu i Kaszmir – Ladakh, Himachal Pradesh, Uttar Pradesh), północny Kaszmir, Kumaun), Pakistanie i Tybecie. Bardzo rzadki, objęty ochroną w Indiach^[3]^[5].

Podgatunki

Gatunek jest mocno zróżnicowany – wyróżnia się szereg podgatunków (dziewięć według Bryka^[6], siedem zdaniem Talbota^[7], piętnaście według Turlina^[8]):

Parnassius stoliczkanus atkinsoni (Moore) – występuje w Indiach (Dżammu i Kaszmir – Pir Panjal, dolina Gilgit, Haramosh)
Parnassius stoliczkanus zojilaica Tytler, 1926 (syn. var. zogilaicus Tytler, 1926) – północny Kaszmir, przełęcz Zoji La
Parnassius stoliczkanus stoliczkanus C. & R. Felder – Himachal Pradesh, Dżammu i Kaszmir (Ladakh)
Parnassius stoliczkanus spitiensis Bang-Haas, 1927 – Himachal Pradesh – zasięg ograniczony do doliny Spiti^[9]
Parnassius stoliczkanus florenciae Tytler, 1926 – Uttarakhand, północny Kumaon;
Parnassius stoliczkanus nicevilli Avinoff, 1916
Parnassius stoliczkanus rileyi Tytler
Parnassius stoliczkanus nobuko Ohya, 1996
Parnassius stoliczkanus beate Eisner, 1939
Parnassius stoliczkanus forma cardinalina Avinoff, 1916
Parnassius stoliczkanus davidi Eisner, 1971
Parnassius stoliczkanus gracilis Bryk & Eisner, 1932
Parnassius stoliczkanus harutai Omoto & Kawasaki, 1998
Parnassius stoliczkanus imitator Bryk & Eisner, 1932
Parnassius stoliczkanus kumaonensis Riley 1926
Parnassius stoliczkanus parangensis Eisner, 1939
Parnassius stoliczkanus tenuis Bryk & Eisner, 1932
Parnassius stoliczkanus thomas Eisner, 1939
Parnassius stoliczkanus tytlerianus Bryk & Eisner, 1932
Parnassius stoliczkanus zanskaricus Bang-Haas, 1935

Gatunek wysokogórski – motyle te obserwowano w dolinie Spiti na wysokości 4570 m n.p.m.^[2]. Imagines pojawiają się od czerwca do sierpnia^[2].

Niektórzy autorzy, np. Curt Eisner i Phillip R. Ackery, uważali P. stoliczkanus za podgatunek P. delphius (Eversmann)^[10].

Najbliżej spokrewnionym gatunkiem jest Parnassius stenosemus. Dawniej uważany za lokalną odmianę lub podgatunek P. stoliczkanus, ale dzięki badaniom DNA mitochondrialnego ustalono, że tak nie jest^[11].

Wygląd

Rozpiętość skrzydeł przednich u obu płci wynosi 50–59 mm^[2]. U samców wierzch skrzydeł jest matowo biały, bez czerwonej plamy w obszarze pierwszej żyłki medialnej skrzydła przedniego. Nasada i brzeg kostalny opylone czarnymi łuseczkami. Komórkę środkową skrzydeł przednich w części środkowej i górnej przecinają krótkie czarne poprzeczne paski, zazwyczaj nie dochodzące do żyłki medialnej. Na skrzydle tylnym dwie czarne plamy z czerwoną źrenicą; mniejsza z nich (oczko subkostalne) często nieobecna^[2]. Bocznie od nich rząd pięciu małych, ciemnoniebieskich oczek – plam, umiejscowionych w obrębie czarnego obrzeża skrzydła. Samice różnią się odcieniem skrzydeł, który jest bardziej żółtawy. Deseń podobny jak u samców, jednak oczka przy brzegu skrzydła mają błękitne źrenice, a czerwona źrenica plamy na tylnych skrzydłach jest bledsza. Spód skrzydeł ubarwiony podobnie jak wierzch, deseń zbliżony, tak jak u wszystkich przedstawicieli rodzaju przezierny^[12].

Czułki, głowa, tułów i odwłok czarne, pokryte brązowymi włoskami. Sfragis zapłodnionej samicy taka jak u Parnassius hunza^[12].

Przypisy

↑ Cajetan Felder, Rudolf Felder: Reise der Oesterreichischen Fregatte Novara um die Erde in den Jahren 1857, 1858, 1859. Zoologischer Theil, zweiter Band, zweiter Abtheilung: Lepidoptera. Wien: 1864/1867, s. 138. [1]
↑ ^a ^b ^c ^d ^e THE Ladak Banded Apollo. ENVIS Centre of Faunal Diversity. [dostęp 2009-08-15]. (ang.).
↑ ^a ^b Collins NM, Morris MG: Threatened Swallowtail Butterflies of the World. IUCN, s. 36. ISBN 2-88032-603-6.
↑ Evans WH: The Identification of Indian Butterflies. Wyd. 2nd ed. Mumbai, India: Bombay Natural History Society, 1932. Cytat za: Collins i wsp., 1985
↑ THE WILDLIFE (PROTECTION) ACT, 1972 With THE WILDLIFE (PROTECTION) AMENDMENT ACT, 2002. [dostęp 2009-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)].
↑ Bryk F. Lepidoptera, Parnassidae. Part 2 (Subfamily Parnassinae). Tierreisch 65 (1939) Cytat za: Collins i wsp., 1985
↑ Talbot G. The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Butterflies vol. I Taylor and Francis Ltd, London 1939. Cytat za: Collins i wsp., 1985
↑ Turlin B. Systematique des Parnassius. Manuscript in litt. (1983) Cytat za: Collins i wsp., 1985
↑ Mani MS. Volume 4 of Series entomologica. Ecology and Biogeography of High Altitude Insects. Springer, 1968 ISBN 90-6193-114-2 s. 222
↑ Ackery PR. A Guide to the Genera and Species of Parnassiinae (Lepidoptera: Papilionidae). "Bulletin of the British Museum (Natural History)" 31, 4 s. 88 (1975)
↑ Molecular phylogeny of Parnassiinae butterflies (Lepidoptera: Papilionidae) based on the sequences of four mitochondrial DNA segments PDF
↑ ^a ^b Bingham CT: Fauna of British India. Butterflies. T. 2. 1907, s. 123–124. link

[1] Cajetan Felder, Rudolf Felder: Reise der Oesterreichischen Fregatte Novara um die Erde in den Jahren 1857, 1858, 1859. Zoologischer Theil, zweiter Band, zweiter Abtheilung: Lepidoptera. Wien: 1864/1867, s. 138. [1]

[ladak-2] THE Ladak Banded Apollo. ENVIS Centre of Faunal Diversity. [dostęp 2009-08-15]. (ang.).

[CollinsMorris-3] Collins NM, Morris MG: Threatened Swallowtail Butterflies of the World. IUCN, s. 36. ISBN 2-88032-603-6.

[evans-4] Evans WH: The Identification of Indian Butterflies. Wyd. 2nd ed. Mumbai, India: Bombay Natural History Society, 1932. Cytat za: Collins i wsp., 1985

[5] THE WILDLIFE (PROTECTION) ACT, 1972 With THE WILDLIFE (PROTECTION) AMENDMENT ACT, 2002. [dostęp 2009-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)].

[6] Bryk F. Lepidoptera, Parnassidae. Part 2 (Subfamily Parnassinae). Tierreisch 65 (1939) Cytat za: Collins i wsp., 1985

[7] Talbot G. The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Butterflies vol. I Taylor and Francis Ltd, London 1939. Cytat za: Collins i wsp., 1985

[8] Turlin B. Systematique des Parnassius. Manuscript in litt. (1983) Cytat za: Collins i wsp., 1985

[9] Mani MS. Volume 4 of Series entomologica. Ecology and Biogeography of High Altitude Insects. Springer, 1968 ISBN 90-6193-114-2 s. 222

[10] Ackery PR. A Guide to the Genera and Species of Parnassiinae (Lepidoptera: Papilionidae). "Bulletin of the British Museum (Natural History)" 31, 4 s. 88 (1975)

[11] Molecular phylogeny of Parnassiinae butterflies (Lepidoptera: Papilionidae) based on the sequences of four mitochondrial DNA segments PDF

[bingham-12] Bingham CT: Fauna of British India. Butterflies. T. 2. 1907, s. 123–124. link

[1]