Paziowate

Paziowate
	Papilionidae
	Latreille, 1809
	; Paź królowej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	motyle
Podrząd	Glossata
Infrarząd	Heteroneura
(bez rangi)	Ditrysia
(bez rangi)	Obtectomera
Nadrodzina	Papilionoidea
Rodzina	paziowate
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Paziowate, pazie, witezie^[1], motylowce (Papilionidae) – rodzina motyli dziennych z nadrodziny Papilionoidea i infrarzędu Heteroneura. Obejmuje około 570 opisanych gatunków. Takson kosmopolityczny, ale większość gatunków tropikalnych.

Opis

Do rodziny zaliczane są jedne z największych i najpiękniejszych motyli świata. Największe gatunki osiągają ponad 25 cm rozpiętości skrzydeł^[2] (O. alexandrae do 28 cm^[3]). Głowa o czułkach krótkich, zwieńczonych buławką lub spłaszczonych u wierzchołka, a oczach dużych i nagich. Skrzydła są w stosunku do tułowia duże. Najczęściej przednie są szerokie, w obrysie trójkątne, zaś tylne okrągłe bądź wydłużone z charakterystycznym dla rodziny wklęsłym brzegiem tylnym i często opatrzone ogonkiem. Obie pary skrzydeł z żyłkami analnymi. Przednie o 4-5 żyłkach radialnych, dość szerokiej komórce środkowej i charakterystycznej żyłce aksylarnej^[4]. Odnóża przednie dobrze wykształcone^[4]^[3].

Biologia i ekologia

Gąsienice paziowatych żerują pojedynczo. Poczwarki leżące na ziemi w cienkim oprzędzie lub umocowane do roślin za kremaster i nitką w połowie długości^[4].

Rozprzestrzenienie

Przedstawiciele tej rodziny występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy^[2]. Najwięcej gatunków zamieszkuje rejony tropikalne^[3]. Z Polski podawano 5 gatunków: paź królowej, paź żeglarz, niepylak apollo, niepylak mnemozyna i zygzakowiec kokornakowiec^[4], z których ostatni przed 1960 rokiem^[5]. W Polsce oba niepylaki podlegają ścisłej, a paź żeglarz częściowej ochronie gatunkowej^[6].

Systematyka

Paziowate stanowią jedną z siedmiu rodzin w nadrodzinie Papilionoidea, tworzącą wraz z 12 innymi nadrodzinami klad Obtectomera. W 2011 roku należało do paziowatych 570 opisanych gatunków z 32 rodzajów^[7]. Dzieli się je na trzy podrodziny^[8]^[9]:

Baroniinae – obejmujące pojedynczy rodzaj^[9]:
- Baronia
Parnassiinae – w skład tej podrodziny wchodzą 3 plemiona^[10]:
Papilioninae – w skład tej podrodziny wchodzą 4 plemiona^[9]:

Przypisy

↑ ZoltánZ. Mészáros ZoltánZ., AndrásA. Vojnits AndrásA., Motyle i ćmy, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 288, ISBN 83-01-01078-9 .
↑ ^a ^b Michael A. Morris: Threatened swallowtail butterflies of the world: the IUCN red data book. Gland, Switzerland: IUCN, 1985, s. 7, 9. ISBN 2-88032-603-6.
↑ ^a ^b ^c David Carter: Kolekcjoner: Motyle. Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, s. 46.
↑ ^a ^b ^c ^d Mieczysław Krzywicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 65-66. Bielinki – Pieridae, Motylowce – Papilionidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1962, s. 34-37.
↑ Christopher Jonko: Papilionidae Polski. [w:] Motyle Europy [on-line]. [dostęp 2015-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-12)].
↑ Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348).
↑ Erik J. vanE.J. Nieukerken Erik J. vanE.J. i inni, Order Lepidoptera Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 212–221 [dostęp 2014-04-16] .
↑ Taxonomy browser. [dostęp 2010-11-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Christoph L. Häuser: Papilionidae – revised GloBIS/GART species checklist (2nd draft). 2005. [dostęp 2015-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-09)].
↑ Vazrick Nazari, Evgueni V. Zakharov, Felix A.H. Sperling. Phylogeny, historical biogeography, and taxonomic ranking of Parnassiinae (Lepidoptera, Papilionidae) based on morphology and seven genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 42, s. 131–156, 2007. Elsevier.

[1] ZoltánZ. Mészáros ZoltánZ., AndrásA. Vojnits AndrásA., Motyle i ćmy, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 288, ISBN 83-01-01078-9 .

[morris-2] Michael A. Morris: Threatened swallowtail butterflies of the world: the IUCN red data book. Gland, Switzerland: IUCN, 1985, s. 7, 9. ISBN 2-88032-603-6.

[Carter-3] David Carter: Kolekcjoner: Motyle. Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, s. 46.

[pte-4] Mieczysław Krzywicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 65-66. Bielinki – Pieridae, Motylowce – Papilionidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1962, s. 34-37.

[Jonko-5] Christopher Jonko: Papilionidae Polski. [w:] Motyle Europy [on-line]. [dostęp 2015-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-12)].

[rms-6] Na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348).

[Nieukerken-7] Erik J. vanE.J. Nieukerken Erik J. vanE.J. i inni, Order Lepidoptera Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 212–221 [dostęp 2014-04-16] .

[tbro1-8] Taxonomy browser. [dostęp 2010-11-13]. (ang.).

[paplist-9] Christoph L. Häuser: Papilionidae – revised GloBIS/GART species checklist (2nd draft). 2005. [dostęp 2015-01-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-09)].

[Nazari-10] Vazrick Nazari, Evgueni V. Zakharov, Felix A.H. Sperling. Phylogeny, historical biogeography, and taxonomic ranking of Parnassiinae (Lepidoptera, Papilionidae) based on morphology and seven genes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 42, s. 131–156, 2007. Elsevier.

[1]