Nowe Zamki

Nowe Zamki

Nové Zámky

Herb Flaga
Państwo	Słowacja
Kraj	nitrzański
Powiat	Nowe Zamki
Data założenia	1561[1]
Burmistrz	Otokar Klein[2]
Powierzchnia	72,57[3] km²
Wysokość	114[4] m n.p.m.
Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość	36 410[5] 504,31[6] os./km²
Nr kierunkowy	+421 35[4]
Kod pocztowy	940 01[4]
Tablice rejestracyjne	NZ
Położenie na mapie Słowacji Nowe Zamki
Położenie na mapie kraju nitrzańskiego Nowe Zamki
47°59′08″N 18°09′28″E/47,985556 18,157778
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Nowe Zamki (słow. Nové Zámky, niem. Neuhäus[e]l, węg. Érsekújvár, tur. Uyvar, łac. Novum Castrum) – miasto powiatowe na Słowacji, w kraju nitrzańskim; 39,6 tys. mieszkańców (2011).

Miasto położone jest na obszarze Niziny Naddunajskiej, nad rzeką Nitra, na wysokości 119 m n.p.m. Leży w odległości około 100 km od Bratysławy i około 25 km od granicy z Węgrami. Jest ważnym węzłem komunikacyjnym południowej Słowacji.

Miasto znajduje się w strefie umiarkowanej klimatu kontynentalnego. Średnia temperatura roczna wynosi 9,7 °C, przy czym najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą 20,1 °C, a najzimniejszym styczeń: –1,8 °C. Średni opad roczny wynosi 556 mm^[7].

Miasto posiada wyjątkową historię. Od drugiej połowy X wieku aż do roku 1918 należało (z niewielkimi przerwami) do Królestwa Węgier. W latach 1573–1581 zbudowano tu, na miejscu starszej osady, twierdzę mającą bronić Węgier przed najazdami Turków Osmańskich. Wokół twierdzy powstało miasto. W początkach XVII wieku zbudowano nową, potężną fortecę na planie gwiazdy, która była w owym czasie jedną z najnowocześniejszych budowli obronnych w Europie.

Turcy próbowali zdobywać ją sześciokrotnie, a udało im się to dopiero w 1663 roku. Była ośrodkiem administracyjnym tureckiego wilajetu – z podległymi sandżakami jak Litra, Leve, Novigrad, Holok, Bukabak i Şefradi (prawdopodobnie Šahy).

Słowackie powiedzenie „Stać jak Turek pod Nowymi Zamkami”, znaczy robić coś z poświęceniem i cierpliwością, co przypomina z jaką determinacją Turcy próbowali zdobyć twierdzę.

W roku 1685 odbiły ją siły cesarskie dowodzone przez Karola V, księcia Lotaryngii. W sześć lat później arcybiskup Ostrzyhomia nadał osadzie pod zamkiem prawa miejskie.

Miasto odgrywało ważną rolę w licznych antyhabsburskich powstaniach XVII wieku. Chcąc na przyszłość zapobiec temu, by forteca stawała się punktem oparcia dla kolejnych zrywów, cesarz Karol VI w roku 1724 kazał ją zburzyć.

Po upadku Austro-Węgier w roku 1918 miasto weszło w skład nowo powstałej Czechosłowacji. W rezultacie tzw. pierwszego arbitrażu wiedeńskiego należało od 1938 do 1945 roku do Węgier. W czasie II wojny światowej (w listopadzie 1944 i w marcu 1945^[8]), miasto zostało poważnie zniszczone alianckimi bombardowaniami. W ich wyniku zginęło blisko 6500 osób, czyli około 40% populacji.

W 1935 roku w miejscowości powstał jeden z zakładów Baty.

Synagoga Česká Bašta wzniesiona została w połowie XIX wieku. Po renowacji w roku 1992 została zarejestrowana jako obiekt zabytkowy. Jest jedną z zaledwie czterech czynnych synagog na Słowacji (w miastach Bratysława, Koszyce, Bardejów i Nowe Zamki) i służy celom religijnym miejscowej społeczności żydowskiej.

Jest to wczesnobarokowa budowla z połowy XVII wieku, modernizowana i przebudowywana w XVIII i pod koniec XIX wieku.

Brązowy pomnik, przedstawiający Bernoláka w pełnej postaci na czworokątnym postumencie, dzieło rzeźbiarza Jozefa Pospíšila, został odsłonięty w Nowych Zamkach 1937 r. Już jednak rok później został on dosłownie w przeddzień zajęcia miasta przez Węgrów zdemontowany i wywieziony do Żyliny. Na nowozamecki rynek wrócił w roku 1946. Dwadzieścia lat później został przeniesiony na tamtejszy Plac Bernoláka (słow. Bernolákovo námestie), by w roku 2005 wrócić ponownie na rynek (słow. Hlavné námestie)^[9].

Według spisu z roku 2001 miasto zamieszkiwało 42 262 osób, w tym 69,67% Słowaków, 27,52% Węgrów i innych. Jeśli chodzi o podział według wyznania najwięcej było katolików (71,72%), a ewangelicy stanowili 3,36% społeczności.

Porównanie wielkości grup etnicznych:

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, metalowy, spożywczy, materiałów budowlanych oraz skórzany^[1].

• Johann Ludwig von Wolzogen, austriacki filozof i teolog działający w Polsce
• Anton Bernolák, lingwista
• Ferenc Helbing, artysta grafik
• Lajos Kassák, poeta
• Henrieta Nagyová, tenisistka
• Martina Suchá, tenisistka
• Martin Straňovský, piłkarz ręczny

• Fonyód
• Tatabánya
• Znojmo

• Oficjalna strona miasta (sł.)
• Nové Zámky Fotoalbum (sł.)