Karol Kossok

Karol Kossok

Pełne imię i nazwisko	Karol Albert Jakub Kossok
Data i miejsce urodzenia	28 stycznia 1907 Katowice
Data i miejsce śmierci	11 marca 1946 Radziecka strefa okupacyjna Niemiec
Wzrost	183 cm[1]
Pozycja	napastnik
Kariera juniorska
Lata Klub 1921–1923 1. FC Katowice
Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole 1923–1928 1. FC Katowice 43 (29[a]) 1929–1930 Cracovia 37 (41) 1931 Pogoń Lwów 22 (22) 1933–1937 Cracovia 20 (16) W sumie: 122 (108)
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole 1928–1932  Polska 5 (3)
Kariera trenerska
Lata Drużyna 1936 Cracovia 1936 Polska (asystent) 1937 Polska (tymczasowo) 1938–1939 Polonia Warszawa
↑ Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.
Multimedia w Wikimedia Commons

Karol Albert Jakub Kossok (ur. 28 stycznia 1907 w Katowicach, zm. 11 marca 1946 w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec) – polski piłkarz występujący na pozycji napastnika, reprezentant Polski w latach 1928–1932, trener piłkarski, żołnierz Wehrmachtu w okresie II wojny światowej.

Karierę piłkarską rozpoczynał w 1921 roku w juniorach 1. FC Katowice (wówczas FC Preußen 05 Kattowitz). Po dwóch latach został przeniesiony do zespołu seniorów, w którym występował do 1928 roku. W tym czasie Kossok zdobył z drużyną wicemistrzostwo Polski w sezonie 1927. W 1929 roku został zawodnikiem Cracovii, którą reprezentował przez okres dwóch lat. W sezonie 1930 zdobył z „Pasami” tytuł mistrza Polski, zaś z dwudziestoma czterema bramkami został najlepszym strzelcem zespołu. Miał się wówczas spodziewać ze strony klubu „stosownej gratyfikacji”, jednak oczekiwania zakończyły się fiaskiem i odejściem do Pogoni Lwów. Kossok opuścił drużynę po roku, gdyż żądał wyższego honorarium niż był w stanie zaoferować mu klub. Chciał wrócić do Cracovii, jednak Pogoń nie wyraziła zgody na jego zwolnienie. Wobec braku aprobaty, musiał odbyć roczną karencję obejmującą zakaz gry w meczach o punkty i wrócił do „Pasów” w 1933 roku. W sezonie 1934 święcił drugie w karierze wicemistrzostwo kraju. W 1936 roku objął funkcję grającego trenera. Będąc czynnym zawodnikiem rozpoczął w 1935 roku pracę w Polskim Związku Piłki Nożnej w charakterze trenera objazdowego, którą kontynuował przez dwa lata. W 1937 roku prowadził reprezentację Polski w zastępstwie Józefa Kałuży. W latach 1938–1939 był trenerem Polonii Warszawa.

Kossok urodził się 28 stycznia 1907 roku w Katowicach^[1]. Treningi w 1. FC Katowice (wówczas FC Preußen 05 Kattowitz) rozpoczął w wieku czternastu lat w zespole juniorów. Po dwóch latach zagrał w drużynie seniorów w kwalifikacyjnym spotkaniu o wejście do klasy A przeciwko Przyjaciołom Sportu i zdobył w nim jedyną bramkę dającą zwycięstwo. Kossok został od tego momentu na stałe włączony do kadry seniorów^[2].

W sezonie 1927 1. FC Katowice grało w I lidze. Polską ligę utworzono wówczas na zasadzie „typowania uczestników godnych elitarnych rozgrywek i gotowych ponieść koszta związane z całorocznymi konfrontacjami na terenie kraju”. Kossok zadebiutował w I lidze 3 kwietnia 1927 roku w wygranym 0:7 meczu z Ruchem Chorzów, zaś pierwszego gola strzelił w tymże spotkaniu. Zdobył w tej rywalizacji jeszcze dwie bramki, dzięki czemu skompletował hat tricka^[3]. Inne źródła podają informację, jakoby Kossok strzelił w tym meczu cztery bramki, przez co miał być pierwszym piłkarzem w historii I ligi z tą ilością trafień w jednym spotkaniu^[4][5]. 1. FC Katowice zakończyło debiutanckie rozgrywki ligowe z tytułem wicemistrza Polski^[6]. Kossok wystąpił w siedemnastu meczach i był autorem trzynastu trafień, dzięki czemu był trzecim najlepszym strzelcem zespołu^[1][3][b].

W lutym 1928 roku Kossok strzelił pięć bramek w wygranym 9:3 meczu towarzyskim z Naprzodem Lipiny^[7]. W sierpniu zastąpił w 65. minucie Emila Görlitza na pozycji bramkarza w ligowej rywalizacji z Czarnymi Lwów^[8]. W listopadzie został zawieszony przez klub na spotkanie przeciwko Pogoni Lwów (1:0, 4 listopada 1928)^[9]. W sezonie 1928 1. FC Katowice zajęło na zakończenie rozgrywek piąte miejsce w tabeli ligowej^[10]. Kossok zagrał w dwudziestu sześciu meczach i strzelił szesnaście bramek, dzięki czemu był najlepszym strzelcem zespołu^{[1][8][11][c]}. Po zakończeniu sezonu przeszedł do Cracovii^[1]. Zdaniem Jerzego Herischa, Kossok odszedł z 1. FC Katowice, ponieważ chciał być kimś w polskim futbolu, a tego gra w „niemieckim” klubie nie gwarantowała^[12].

Kossok trafił do Cracovii w sezonie 1929. Powodem, dla którego zmienił przynależność klubową miała być „możliwość współgrania z dwójką słynnych techników Kałużą i Sperlingiem”, dzięki czemu mógł osiągnąć „maksimum zadowolenia sportowego”. Swój wybór argumentował również realizacją pragnienia ojca, który chciał, aby synowie grali w barwach polskich drużyn^[2]. Ponadto otrzymał dobrze płatną pracę w dyrekcji krakowskiej kolei, jednak musiał stanąć przed komisją, której miał udowodnić fakt, że poprzez przyjęcie pracy na stanowisku urzędnika kolejowego sprzeniewierza się zasadom amatorstwa^[13]. Kossok zadebiutował oficjalnie w „Pasach” 19 maja 1929 roku w wygranym 5:0 meczu szóstej kolejki ligowej przeciwko Warcie Poznań. Pierwszą bramkę dla Cracovii zdobył w tymże spotkaniu. W czerwcu doznał kontuzji uda w konfrontacji z Wisłą Kraków (3:1, 9 czerwca 1929), przez co nie zagrał w trzech kolejkach ligowych^[14]. W listopadzie był autorem hat tricka w wygranym pojedynku z Czarnymi Lwów (8:0, 1 listopada 1929)^[15]. Cracovia zajęła na zakończenie rozgrywek szóste miejsce w tabeli ligowej^[15]. Kossok zagrał w piętnastu spotkaniach i strzelił siedemnaście bramek, dzięki czemu był najlepszym strzelcem w drużynie^[1][16]. W grudniu zdobył trzy gole w wygranym meczu towarzyskim z Legią Kraków (9:2, 15 grudnia 1929)^[17].

W sezonie 1930 Kossok przejął funkcję kapitana drużyny po Józefie Kubińskim^[18][19]. W marcu 1930 roku strzelił trzy bramki w towarzyskim spotkaniu z Bielitz-Bialaer Sport Verein Bielsko (6:0, 16 marca 1930)^[20]. W kwietniu trzykrotnie pokonał Hermana Kremera w ligowym meczu rozegranym przeciwko Ruchowi Chorzów (3:0, 6 kwietnia 1930). W maju strzelił bramkę bezpośrednio z rzutu rożnego w konfrontacji z Pogonią Lwów (0:2, 25 maja 1930)^[21]. W sierpniu zdobył hat tricka w meczu z ŁTSG–em Łódź (0:5, 3 sierpnia 1930) i Warszawianką (3:0, 17 sierpnia 1930), natomiast w sparingu z Giewontem Zakopane był autorem jedenastu trafień (0:21, 9 sierpnia 1930)^[21][22]. W listopadzie strzelił dwie bramki w spotkaniu z Czarnymi Lwów (2:1, 23 listopada 1930), dzięki którym Cracovia wygrała pojedynek i na kolejkę przed zakończeniem sezonu 1930 została mistrzem Polski^[21][13]. Kossok wystąpił we wszystkich dwudziestu dwóch meczach ligowych w pełnym wymiarze czasowym i zdobył dwadzieścia cztery bramki^[1]. Był tym samym najlepszym strzelcem zespołu oraz rozgrywek ligowych^[16][23][24]. Po udanym sezonie miał spodziewać się ze strony klubu „stosownej gratyfikacji”, jednak oczekiwania zakończyły się fiaskiem i odejściem z klubu^[25].

Kossok trafił do Pogoni Lwów w sezonie 1931, której podobno sam miał zaoferować swoje usługi^[26][13]. W marcu Pogoń zwyciężyła 9:1 z Ukrainą Lwów i 7:0 Drugim Sokół w przedsezonowych meczach towarzyskich, w których Kossok zdobył po cztery gole^[27][28]. W barwach nowego zespołu zadebiutował oficjalnie 19 kwietnia 1931 roku w wygranym 5:1 meczu ligowym przeciwko Warszawiance, zaś pierwszą bramkę strzelił w tymże spotkaniu. We wrześniu był autorem trafienia w konfrontacji z Czarnymi Lwów (1:1, 6 września 1931) i zapoczątkował w ten sposób serię ośmiu kolejnych meczów ligowych ze strzelonym golem. W wygranym pojedynku Warszawianką zdobył w pierwszej połowie hat tricka (1:3, 19 września 1931)^[29]. Wyczyn ten powtórzył w październiku podczas wygranego 5:1 sparingu z Hasmoneą Lwów^[30]. Pogoń zakończyła rozgrywki ligowe na czwartym miejscu w tabeli^[29]. Kossok zagrał we wszystkich dwudziestu dwóch meczach i strzelił tyle samo bramek, dzięki czemu był najlepszym strzelcem zespołu^[1]. W klasyfikacji na najlepszego strzelca ligi zajął drugie miejsce^[31]. Z drużyny odszedł po sezonie, ponieważ żądał wyższego honorarium niż był w stanie zaoferować mu klub^[26]. Kossok chciał wrócić do Cracovii, jednak Pogoń nie zgodziła się na jego zwolnienie^[32]. Zgodnie z ówczesnymi przepisami, wobec braku aprobaty, musiał odbyć roczną karencję obejmującą zakaz gry w meczach o punkty^[25].

Kossok trafił ponownie do Cracovii po rocznej karencji^[23]. Pierwszy oficjalny mecz po powrocie zagrał 2 kwietnia 1933 roku przeciwko Podgórzu Kraków, który został wygrany przez „Pasy” 3:0, zaś Kossok był w nim autorem jednej z bramek^[33]. W maju podczas spotkania ligowego z Wartą Poznań (4:1, 14 maja 1933) doznał po faulu Konrada Ofierzyńskiego wysięku w stawie kolanowym^[34][35]. W wyniku odniesionej kontuzji Kossok nie wybiegł na boisko do końca rozgrywek ligowych^[33]. Zagrał w trzech meczach i zdobył jedną bramkę, zaś Cracovia zakończyła sezon 1933 na czwartym miejscu w tabeli^[1][33].

W marcu 1934 roku Kossok strzelił trzy bramki w meczu towarzyskim z Pogonią Katowice (3:1, 11 marca 1934)^[36]. Na przełomie kwietnia i maja wystąpił w trzech kolejkach ligowych, po czym doświadczył trzymiesięcznej przerwy w rozgrywkach^[37]. Poprzez odnawiający się uraz z ubiegłego sezonu, Kossok został w czerwcu trenerem krakowskiego i kieleckiego okręgu piłkarskiego. Wbrew doniesieniom prasowym nie zakończył kariery piłkarskiej, gdyż w wyniku porozumienia z Polskim Związkiem Piłki Nożnej otrzymał zapewnienie, że w każdej chwili może wrócić na boisko jako czynny zawodnik^[38][39]. W sierpniu wystąpił po odbytej przerwie w ligowym spotkaniu z Podgórzem Kraków (3:1, 2 sierpnia 1934)^[40]. We wrześniu prowadził treningi piłkarskie klubów w Częstochowie, zaś w październiku przystąpił do pracy w Zagłębiu Dąbrowskim^[41][42]. W listopadzie strzelił cztery gole i nie wykorzystał rzutu karnego w konfrontacji z Polonią Warszawa (5:0, 18 listopada 1934)^[43]. W sezonie 1934 Cracovia zdobyła wicemistrzostwo Polski^[44]. Kossok zagrał w sześciu spotkaniach ligowych i strzelił pięć bramek, dzięki czemu był trzecim najlepszym strzelcem drużyny^[1][16].

W listopadzie 1935 roku Kossok został zdyskwalifikowany na dwa tygodnie przez wydział gier i dyscypliny Polskiego Związku Piłki Nożnej za brutalną grę w czasie spotkania z Wartą Poznań (3:1, 10 listopada 1935)^[45]. Zagrał jednak w ostatniej kolejce ligowej, w której „Pasy” podejmowały Ruch Chorzów (1:1, 17 listopada 1935)^[46]. Zwycięstwo w tym spotkaniu dałoby Cracovii utrzymanie w lidze, jednak remis dał jej dziesiąte miejsce w tabeli i oznaczał spadek do A klasy^[47]. Kossok wystąpił w sześciu meczach i strzelił dwie bramki^[1].

W 1936 roku Kossok objął funkcję grającego trenera^[47]. Rozgrywki A klasy toczyły się w sezonie 1935/1936 systemem jesień–wiosna, przeciwnie aniżeli rozgrywki I ligi. Cracovia dołączyła do rozgrywek w połowie sezonu w miejsce usuniętej automatycznie drużyny rezerw, która zdobyła wówczas dziewięć punktów^[48]. W czerwcu Kossok strzelił cztery gole w meczu z Wawelem Kraków (8:0, 21 czerwca 1936)^[49]. „Pasy” zostały mistrzem rundy wiosennej i zakwalifikowały się do rundy finałowej, której wskutek wątpliwości regulaminowych nie rozegrano. Cracovia otrzymała wtenczas prawo do gry w barażach poprzez decyzję Polskiego Związku Piłki Nożnej, który uznał zespół mistrzem okręgu krakowskiego na podstawie wyników sportowych^[48]. Kossok zagrał w pięciu meczach A klasy i zdobył w nich osiem bramek^{[49][50][51][52][53]}. W eliminacjach o prawo do gry w barażach Cracovia zajęła pierwsze miejsce w grupie. W sierpniu Kossok strzelił hat tricka w spotkaniu z RKS–em Hajduki (13:0, 9 sierpnia 1936). W eliminacjach wystąpił w czterech meczach i był autorem sześciu bramek. „Pasy” wróciły do I ligi po wygraniu w kolejnej fazie baraży grupy finałowej, zaś Kossok wystąpił w jednym pojedynku^[54]. W sezonie 1937 Kossok znajdował się w kadrze Cracovii jednak nie zagrał w żadnym spotkaniu^[1]

Kossok był reprezentantem Polski w latach 1928–1932. Wystąpił w tym czasie w pięciu meczach i zdobył trzy bramki^[55]. Zadebiutował 1 lipca 1928 roku w kadrze prowadzonej przez selekcjonera Tadeusza Kuchara w wygranym 2:1 spotkaniu towarzyskim przeciwko Szwecji^[56], zaś pierwszą bramkę zdobył 5 lipca 1931 roku w zwycięskim 0:6 meczu z Łotwą^[57]. Karierę reprezentacyjną zakończył po wygranym pojedynku z Łotwą (2:1, 2 października 1932), w którym na początku drugiej połowy strzelił gola dla reprezentacji Polski^[58].

W sezonie 1936 Kossok został grającym trenerem w Cracovii, która w poprzednich rozgrywkach spadła pod wodzą Aloisa Pulpittela do A klasy^[15]. Kossok zadebiutował na ławce trenerskiej „Pasów” 29 marca 1936 roku w wygranym 4:0 spotkaniu z Fablokiem Chrzanów^[50]. Cracovia zakończyła rozgrywki okręgu krakowskiego na pierwszym miejscu z dorobkiem dwudziestu siedmiu punktów (trzynaście zwycięstw, jeden remis; stosunek bramek 56:10). Wskutek decyzji Polskiego Związku Piłki Nożnej „Pasy” awansowały do eliminacji o prawo do gry w barażach na podstawie wyników sportowych^[48]. W grupie eliminacyjnej drużyna Kossoka zajęła pierwsze miejsce z dorobkiem jedenastu punktów (pięć zwycięstw, jeden remis; stosunek bramek 36:1), wyprzedzając Pogoń Stryj, RKS Hajduki i Polonię Przemyśl. Cracovia awansowała do I ligi po wygraniu baraży w grupie finałowej. Z dorobkiem dziesięciu punktów (cztery zwycięstwa, dwa remisy; stosunek bramek: 15:4) wyprzedziła w tabeli AKS Chorzów, Śmigły Wilno i Brygadę Częstochowa^[54]. Po zakończeniu sezonu drużynę przejął Franciszek Zastawniak^[59].

W połowie 1935 roku Kossok rozpoczął pracę dla Polskiego Związku Piłki Nożnej w charakterze trenera objazdowego^[60]. W 1936 roku współpracował z selekcjonerem Józefem Kałużą podczas przygotowań do igrzysk olimpijskich w Berlinie^[1], zaś 10 października 1937 roku prowadził reprezentację w jego zastępstwie w wygranym 2:1 spotkaniu z reprezentacją Łotwy, które rozegrano w Katowicach^[d][61]. Pracę w Polskim Związku Piłki Nożnej kontynuował do końca 1937 roku^[60].

Kossok został trenerem Polonii Warszawa w sezonie 1938. Zmienił na tym stanowisku Jerzego Bułanowa, który wywalczył w poprzednim sezonie z „Czarnymi Koszulami” awans do I ligi^[62]. Kossok zadebiutował na ławce trenerskiej Polonii 10 kwietnia 1938 roku w przegranym 7:1 spotkaniu z Wartą Poznań. Zespół zajął pod wodzą nowego trenera czwarte miejsce w tabeli na zakończenie rozgrywek ligowych^[63]. Lokalna prasa pisała wtenczas o Kossoku, że dokonuje gigantycznej pracy, przekształcając ospałą drużynę w armię bojowników. (...) Wie co robić i dobrze porusza się w każdym miejscu, na murawie i w gabinetach^[64].

W sezonie 1939 rozgrywki ligowe nie zostały dokończone z powodu wybuchu II wojny światowej^[65]. Kossok prowadził Polonię w dwunastu kolejkach ligowych. W momencie przerwania rozgrywek drużyna zajmowała siódme miejsce w tabeli^[66].

Sezon	Klub	Liga	Liga krajowa[1]		Baraże		Łącznie
			Mecze	Bramki	Mecze	Bramki	Mecze	Bramki
1927	1. FC Katowice	I Liga	17	13	–		17	13
1928			26	16			26	16
1929	Cracovia		15	17			15	17
1930			22	24			22	24
1931	Pogoń Lwów		22	22			22	22
1932	niestowarzyszony
1933	Cracovia	I Liga	3	1	–		3	1
1934			6	5			6	5
1935			6	2			6	2
1936		A klasa	5[49][50][51][52][53]	8[49][50][52][53]	5[54]	6[54]	10	14
1937		I liga	–
Podsumowanie
Razem	1. FC Katowice		43	29	–		43	29
	Cracovia		57	57	5	6	62	63
	Pogoń Lwów		22	22	–		22	22
Razem w karierze			122	108	5	6	127	114

Reprezentacja	Rok	Mecze	Bramki
Polska	1928	1	0
	1929	0	0
	1930	0	0
	1931	3	2
	1932	1	1
Ogólnie		5	3

Mecze i gole w reprezentacji[67] [68]
Polska
Lp.	Data	Miejsce	Przeciwnik	Wynik	Gol	Rozgrywki
1.	01.07.1928	Katowice, Polska	Szwecja	2:1		towarzyski
nieoficjalny[69]	02.06.1929	Poznań, Polska	Węgry	5:1		Pucharu Europy Środkowej Amatorów
nieoficjalny[69]	04.08.1929	Kraków, Polska	Czechosłowacja	2:2		Pucharu Europy Środkowej Amatorów
nieoficjalny[70]	11.05.1930	Budapeszt, Węgry	Węgry	3:1		Pucharu Europy Środkowej Amatorów
nieoficjalny[70]	15.06.1930	Kraków, Polska	Austria	3:1		Pucharu Europy Środkowej Amatorów
2.	05.07.1931	Ryga, Łotwa	Łotwa	0:5		towarzyski
3.	23.08.1931	Warszawa, Polska	Rumunia	2:3		towarzyski
4.	11.10.1931	Bruksela, Belgia	Belgia	2:1		towarzyski
5.	02.10.1932	Warszawa, Polska	Łotwa	2:1		towarzyski

Sezon	Zespół	Liga
			Mecze	Wygrane	Remisy	Przegrane	% wygranych
1936[54]	Cracovia	A klasa	14	13	1	0	92.9
		baraże	12	9	3	0	75
1937[61]	Polska	tow.	1	1	0	0	100
1938[1]	Polonia Warszawa	I Liga	19	9	1	9	47.4
1939[1]			12	5	2	5	41.7
Podsumowanie
Razem
	Cracovia		26	22	4	0	84.6
	Polska		1	1	0	0	100
	Polonia Warszawa		31	14	3	14	45.2
Razem w karierze			58	37	7	14	63.8

• Wicemistrzostwo Polski w sezonie 1927^[1]

• Mistrzostwo Polski w sezonie 1930^[71]
• Wicemistrzostwo Polski w sezonie 1934^[44]

• Król strzelców I ligi w sezonie 1930^[23][24]
• Wicekról strzelców I ligi w sezonie 1931^[72]

• Piłkarz roku według ekspertów piłkarskiej encyklopedii Fuji w 1930 roku^[1]
• Siódme miejsce w plebiscycie czytelników Przeglądu Sportowego na najlepszego piłkarza 1932 roku (dwadzieścia jeden głosów)^[73]

Ze względu na duży wzrost i masę ciała Kossok nosił boiskowy pseudonim „Śląski Olbrzym”. Eksperci i dziennikarze piłkarscy posługiwali się jego nazwiskiem w formie „Kozok”^[74]. Był młodszym bratem Romana (1902–1929), który zmarł na skutek postrzelenia w brzuch^[75]. Kossok był właścicielem restauracji na Muchowcu^[12]. W czasie II wojny światowej przyjął obywatelstwo niemieckie^[76]. Był żołnierzem Wehrmachtu w okresie II wojny światowej^[77]. Zmarł 11 marca 1946 roku w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec^[1]. Inne źródła podają, jakoby miał umrzeć w 1945 roku w obozie jenieckim^[76].

• Józef Hałys: Polska piłka nożna. Krajowa Agencja Wydawnicza Kraków, 1986. ISBN 83-03-00804-8.
• Andrzej Gowarzewski: Biało-czerwoni. Dzieje reprezentacji Polski (1). GiA Katowice, 1991. ISBN 83-905424-1-2.
• Andrzej Gowarzewski: Lwów i Wilno w ekstraklasie: dzieje polskiego futbolu kresowego. GiA Katowice, 1997. ISBN 83-900227-1-5.
• Andrzej Gowarzewski: Polonia, Warszawianka, Gwardia: prawdziwa historia trzech klubów. GiA Katowice, 2003. ISBN 83-88232-06-1.
• Andrzej Gowarzewski: Cracovia. 100 lat prawdziwej historii. GiA Katowice, 2006. ISBN 83-88232-19-3.
• Paweł Czado, Joachim Waloszek, Witold Łastowiecki: Górnoślązacy w polskiej i niemieckiej reprezentacji narodowej w piłce nożnej – wczoraj i dziś. Sport i polityka na Górnym Śląsku w XX wieku. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2006. ISBN 978-83-60470-27-5.
• Andrzej Gowarzewski: Mistrzostwa Polski. Ludzie (1918-1939). 100 lat prawdziwej historii. GiA Katowice, 2017. ISBN 978-83-88232-61-9.
• Andrzej Gowarzewski: Mistrzostwa Polski. Mecze – Kluby – Sezony (1918-1939). 100 lat prawdziwej historii. GiA Katowice, 2017. ISBN 978-83-88232-62-6.
• Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1927. Ten pierwszy sezon ligowy. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2017. ISBN 978-83-7986-152-1.
• Jerzy Miatkowski, Jarosław Owsiański: 1928. Wisła po raz drugi. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2018. ISBN 978-83-7986-184-2.
• Wojciech Bajak: Galeria legend Ekstraklasy. Novae Res, 2019. ISBN 978-83-8147-216-6.