Alfred Przybylski

Alfred Czesław Przybylski

Alfred Przybylski (1960)
Data i miejsce urodzenia	30 kwietnia 1919 Dąbrowa Górnicza
Data i miejsce śmierci	21 maja 1994 Warszawa
Zawód, zajęcie	architekt
Narodowość	polska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Alfred Czesław Przybylski (ur. 30 kwietnia 1919 w Dąbrowie Górniczej, zm. 21 maja 1994 w Warszawie) – polski architekt, więzień obozów Auschwitz, Groß-Rosen i Buchenwald.

Urodził się 30 kwietnia 1919 w Dąbrowie Górniczej^[1]. Był synem Romana Przybylskiego (1893–1935) i Marii z domu Lis (1897–1951^[1]. Dzieciństwo spędził w rodzinnym mieście, gdzie w latach 1935–37 uczęszczał do Gimnazjum Ogólnokształcącego im. Waleriana Łukasińskiego. W latach 1937–39 uczył się w Liceum Budowlanym przy Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych w Katowicach. W liceum był współredaktorem i grafikiem znanego miesięcznika „Echo Szkolne”^[2]. Interesowały go sprawy społeczno–polityczne. W 1939 redagował z wielkim zaangażowaniem emocjonalnym gazetkę szkolną, w której pisał odezwy do swoich kolegów, aby wobec zagrożenia ojczyzny byli gotowi do jej obrony z bronią w ręku.

Brał udział w kampanii wrześniowej 1939. W czasie wojny został członkiem tajnej organizacji ruchu oporu Związek Czynu Zbrojnego^[3], do której należał do marca 1940 r. i nosił pseudonim „Adzia”. Za pośrednictwem Stanisława Buckiego nawiązuje kontakt z majorem Sulimą (Jan Rychłowski), od którego zabiera broń, amunicję, granaty, prasę podziemną i przewozi do oddziałów znajdujących się na terenie Dąbrowy Górniczej oraz w lasy świętokrzyskie do oddziału majora Hubali i do miejscowości leśnej Garbatki pow. kozienickiego do oddziału kapitana Pachni. Brał czynny udział w niszczeniu linii kolejowych i mostów, w zdobywaniu uzbrojenia i żywności z wagonów kolejowych oraz w walkach leśnych z Niemcami. Chciał przedostać się do armii polskiej we Francji, nigdy jednak tam nie dotarł.

W marcu 1940 został aresztowany na granicy polsko–węgierskiej w Komańczy podczas przerzutu oficerów na Węgry. Osadzony został najpierw w więzieniu w Sanoku (od 31 marca do 11 maja), a następnie przetransportowany do więzienia w Tarnowie, gdzie był katowany przez Gestapo, lecz nikogo nie wydał^[4][5] . 14 czerwca 1940 został przewieziony pierwszym transportem wraz z 728 mężczyznami, więźniami politycznymi, z więzienia w Tarnowie do nazistowskiego obozu KL Auschwitz. Tam oznaczono go numerem więźniarskim 471 i czerwonym trójkątem jako więźnia politycznego^[6]. W obozie pracował głównie jako mierniczy i kreślarz w komandzie Baubüro^[7]. Tam też zaprzyjaźnił się ze znanym warszawskim architektem – Szymonem Syrkusem, który go potajemnie, w warunkach konspiracyjnych dokształcał, a po wojnie nakłonił do powrotu do Polski i pracował z nim w jednym biurze projektowym. W październiku 1944 został przetransportowany do obozu Groß-Rosen, gdzie przebywał do stycznia 1945. Stamtąd trafił do obozu Buchenwald, skąd 12 kwietnia 1945 został wysłany transportem kolejowym do obozu w Dachau. Skład został uszkodzony przez lotnictwo i w dalszą drogę więźniowie zostali popędzeni pieszo. Dwa dni później udało mu się zbiec w okolicach Jeny. Ukrył się w lesie i przeczekał przejście frontu. Po paru dniach, całkowicie wyczerpany oddał się w ręce wojska amerykańskiego. Armia amerykańska otoczyła go opieką i pomogła przenieść się w rejon Emsland, gdzie wokół miasta Haaren powstała polska strefa okupacyjna.

Tam trafił do I Dywizji Pancernej gen. Maczka i był poddany leczeniu szpitalnemu. W tym czasie otrzymał również stopień podporucznika funkcyjnego w batalionie saperów, gdzie do połowy kwietnia 1947 prowadził kursy kreślarskie dla żołnierzy i oficerów^[8]. Od kwietnia do połowy lipca 1947 przebywał w obozie repatriacyjnym w Lubece. Ostatecznie powrócił do kraju i rozpoczął poszukiwania rodziny. Od sierpnia 1947 mieszkał w Warszawie, gdzie kontynuował naukę w Liceum Budowlanym^[9] na ul. Hożej i w maju 1948 otrzymał świadectwo dojrzałości.

Równocześnie od września 1947 pracował w charakterze projektanta w Pracowni Architektoniczno–Urbanistycznej WSM pod kierunkiem Heleny i Szymona Syrkusów. Wraz z nimi zaprojektował między innymi osiedle Koło Wschód na warszawskiej Woli, które wpisane zostało do rejestru zabytków (układ urbanistyczny wraz z zielenią) jako jedne z pierwszych przykładów powojennej architektury modernistycznej (nr 1537-A z 09.11.1992, 03.09.2008, 18.11.2009)^[10].

W 1948 podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej^[9], które ukończył z tytułem magistra inżyniera architektury w 1954 r. Od początku 1950 pracował również w Centralnym Biurze Projektów Architektoniczno–Budowlanych w Warszawie i w Miastoprojekt Stolica–Północ jako projektant. W latach 1951–1952 podjął pracę jako asystent na Politechnice Warszawskiej w Katedrze Planowania i Architektury Miast. Od listopada 1954 do lutego 1958 pracował w Zakładzie Architektury Zespołów Mieszkaniowych Politechniki Warszawskiej na stanowisku Głównego Projektanta – Kierownika Zespołu. Lata 1954–1964 to okres współpracy z architektem Leszkiem Klajnertem. W latach 1958–76 pracował w Biurze Projektów CPN „Naftoprojekt”, a od 1972 do 1975 w firmie Miastoprojekt Lublin.

Działał społecznie w Towarzystwie Opieki nad Oświęcimiem, w ZBoWiD i w spółdzielniach mieszkaniowych WSM i Starówka w Warszawie. W latach 70. był rzeczoznawcą SARP przy Prezydium Zarządu Głównego Stowarzyszenia Architektów Polskich. W 1982 został powołany do Komisji Kwalifikacyjnej Zespołu Rzeczoznawców Stowarzyszenia Architektów Polskich w Warszawie, a następnie był jej przewodniczącym. W latach 80. w powołanym przez Zarząd Główny Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem Zespole Ekspertów do spraw rewaloryzacji terenów i obiektów byłej Strefy interesów KL Auschwitz (Interessengebiet des KZ Auschwitz) pełnił funkcję Przewodniczącego wykazując dużą aktywność i poświęcenie^[11]. Był orędownikiem i współtwórcą Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu^[12], otwartego uroczyście w grudniu 1986.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 140 (rząd 3, miejsce 18)^[13].

W 1951 ożenił się z Krystyną z domu Jara (1930–1980), miał z nią dwóch synów: Wojciecha i Jacka.

• 1947–1956 – osiedle Koło Wschód, Warszawa dz. Wola, realizacja 1947–1956, współautorzy Helena i Szymon Syrkus z zespołem
• 1947–1956 – osiedle Praga I, Warszawa (ul. Ratuszowa, Cyryla i Metodego), realizacja 1948–1957, współautorzy Helena i Szymon Syrkus z zespołem
• 1950 – budynek biurowy ZBoWiD z wnętrzami, Warszawa ul. Chmielna 15, realizacja 1951–53, współautor Szymon Syrkus
• 1958 – zespół budynków mieszkaniowych Spółdzielni Budowlano–Mieszkaniowej „Dziennikarz”, Warszawa ul. Tamka 49/47, zrealizowany w 1959 r., współautor Leszek Klajnert
• 1959 – zespół budynków mieszkaniowych Spółdzielni Budowlano–Mieszkaniowej „Cepelianka”, Warszawa ul. Puławska 54/60, zrealizowany w 1963 r., współautor Leszek Klajnert
• 1958 – zespół budynków Polskiego Kościoła Chrześcijan Baptystów, Warszawa ul. Chłodna 17, zrealizowany w 1961 r., współautor Leszek Klajnert^[14]
• 1961 – budynek mieszkaniowy Spółdzielni Budowlano–Mieszkaniowej „Hibnera 12”, Warszawa ul. Zgoda 12, zrealizowany w 1961 roku, współautor Leszek Klajnert
• 1960 – zespół budynków mieszkalno–handlowych Spółdzielni Budowlano–Mieszkaniowej „Równość”, Warszawa ul. Chmielna 98 / róg al. Jana Pawła II, współautor Leszek Klajnert
• 1959 – osiedle mieszkaniowe Międzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej „Energetyka”^[15], Warszawa ul. St. Augusta / Grochowska, zrealizowane w 1961 roku, współautor Leszek Klajnert
• 1965 – pawilony handlowo–usługowe, Warszawa ul. Jana Pawła II, współautor Leszek Klajnert (pawilony wyburzono w 2007 r.)

• 1961 – Konkurs SARP / OW SARP nr 322 na projekt koncepcja zagospodarowania przestrzennego terenów części zachodniej Osi Saskiej w Warszawie – wyróżnienie II stopnia
• 1961 – Konkurs SARP / OW SARP nr 323 na projekt koncepcja centrum handlowego dla osiedla Saska Kępa w Warszawie – wyróżnienie II stopnia
• 1965 – Konkurs SARP / OW SARP nr 377 na projekt typowych pawilonów handlowych Spółdzielni Inwalidów – IV nagroda równorzędna
• 1965 – Konkurs międzynarodowy na Muzeum Sztuki Współczesnej w Skopje – wyróżnienie

• Krzyż Partyzancki – 11 stycznia 1964
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 25 stycznia 1973
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 5 grudnia 1984

• HelmutH. Morlok HelmutH., Ich lasse mein Leben nicht von Auschwitz beherrschen! Aus dem Leben und Werk des Architekten Alfred Przybylski (1919-1994), Oświęcim: Internationale Jugendbegegnungsstätte in Oswiecim / Auschwitz, 2014, ISBN 978-83-64554-04-9, OCLC 884288600 . Brak numerów stron w książce
• Fragmenty stuletniej historii 1899–1999: ludzie, fakty, wydarzenia; w stulecie organizacji warszawskich architektów., Warszawa: Oddział Warszawski SARP, 2001, s. 318-319,323, ISBN 978-83-901976-9-2, OCLC 248749700 .
• Warszawski Kalendarz Ilustrowany Stolica 1963, Warszawa: Wydawnictwo Warszawskiego Tygodnika „Stolica”, 1962.
• JanJ. Zachwatowicz JanJ., Warszawska szkoła architektury 1915-1965: 50-lecie Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1967, OCLC 1019962787 . Brak numerów stron w książce
• Komisja Odznaczeń Państwowych, Wniosek o nadanie odznaczenia – Krzyż Partyzancki, Warszawa 1963 .
• KazimierzK. Albin KazimierzK., Z żałobnej karty. Wspomnienie o Alfredzie Przybylskim., „Biuletyn nr 21”, Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem, 1994, s. 98-99 [dostęp 2024-05-28]  (pol.).

• In memoriam – Pamięci Architektów Polskich
• HelmutH. Morlock HelmutH., "Ich lasse mein Leben nicht von Auschwitz beherrschen" [online] . - fragmenty książki
• Alfred Przybylski | Realizacje architekta. Fotopolska.eu. (pol.).