Azotan sodu

Azotan sodu
	komórka elementarna kryształu
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
addyt.	trioksydoazotan(1−) sodu
	Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.	azotan sodu
Stocka	azotan(V) sodu
inne	saletra sodowa
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NaNO; 3
Masa molowa	84,99 g/mol
Wygląd	bezbarwne, higroskopijne kryształy
Minerały	nitronatryt (saletra chilijska, saletra sodowa, nitratyn)
	Identyfikacja
Numer CAS	7631-99-4
PubChem	24268
DrugBank	DB15952
Właściwości
	Gęstość
	2,261 g/cm³; ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	91,2 g/100 g
	w innych rozpuszczalnikach
	etanol: 8 g/l, metanol: 3,3 g/l
Temperatura topnienia	306,5 °C
Temperatura rozkładu	380 °C
logP	−3,799
Budowa
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2016-12-27]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Zwroty H	H272, H319
Zwroty P	P220, P305+P351+P338
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 0 1 OX
Numer RTECS	WC5600000
Dawka śmiertelna	LD50 175 mg/kg (mysz, dożylnie)
	Podobne związki
Inne aniony	azotyn sodu, chloran sodu
Inne kationy	azotan potasu, azotan amonu
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Azotan sodu (nazwa Stocka: azotan(V) sodu, nazwy zwyczajowe: saletra sodowa, saletra chilijska), NaNO
3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów, sól kwasu azotowego i sodu. Tradycyjne określenie „saletra” pochodzi z łac. sal petrae – sól skalna.

Występowanie

Azotan sodu występuje naturalnie jako minerał nitronatryt (nitratyn, saletra chilijska, saletra sodowa). Nazwa nitronatryt jest utworzona od składu chemicznego minerału: łac. nitrogenium – azot, a natrium – sód. Występuje na obszarach suchych i gorących, gdyż jest łatwo rozpuszczalny w wodzie. Powstaje w procesie odparowania, którego wynikiem są złoża solne. Spotykany zwykle w towarzystwie halitu, anhydrytu, gipsu. Występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, tworzy też naloty i wykwity.

Największe złoża nitronatrytu występują na pustyni Atacama w Chile – stąd powstała pierwotna nazwa „saletra chilijska” (złoże ma ok. 600 km długości i kilkadziesiąt szerokości i do 2 m miąższości). Ważne złoża występują też w Boliwii, Peru, Egipcie, Indiach, Kazachstanie oraz w USA.

Właściwości

Azotan sodu jest białą lub bezbarwną substancją krystaliczną. Jego właściwości są analogiczne do azotanu potasu. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Topi się w temperaturze ok. 307 °C. Rozkłada się po podgrzaniu do 380 °C. Ma właściwości utleniające. Jest higroskopijny, powinien być przechowywany w szczelnych pojemnikach. Wykazuje dwójłomność, współczynniki załamania wynoszą n_o=1,587 i n_e=1,336 dla długości fali około 590 nm.

Właściwości krystaliczne

Układ krystalograficzny: trygonalny
Twardość: 1,5–2
Gęstość: 2,24–2,29 g/cm³
Rysa: biała
Barwa: biała, czerwonawa, żółtobrunatna
Przełam: nierówny
Połysk: szklisty
Łupliwość: brak

Bardzo rzadko tworzy kryształy izometryczne, tabliczkowe, płytkowe, przyjmujące postać romboedrów. Kryształy są takie same jak kryształy kalcytu. Można sztucznie wyhodować kryształ nitratynu: do roztworu azotanu sodowego wprowadza się romboedr kalcytu w charakterze jądra.

Otrzymywanie

Otrzymuje się go, działając kwasem azotowym na węglan sodu:

Na
2CO
3 + 2HNO
3 → 2NaNO
3 + H
2O + CO
2↑

Zastosowanie

jako nawóz azotowy (zawiera 15,5% azotu)
przed wynalezieniem przemysłowych metod wiązania azotu z powietrza (metoda Mościckiego, metoda Habera i Boscha) azotan sodu był używany do uzyskiwania kwasu azotowego
wciąż jest ważnym surowcem do produkcji azotanu potasu (saletry potasowej)
w przemyśle spożywczym do konserwowania mięsa (przeciwdziała tworzeniu się jadu kiełbasianego; symbol UE – E251)
w przemyśle szklarskim
do produkcji materiałów wybuchowych odgrywając istotną rolę w produkcji nitrogliceryny
jest minerałem chętnie zbieranym przez kolekcjonerów
jest używany do produkcji farb, emalii i leków
stosuje się go jako utleniacz w pirotechnice

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
↑ ^a ^b Sodium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24268 (ang.).
↑ ^a ^b Azotan sodu (nr 71752) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ Azotan(V) sodu, międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy [dostęp 2016-12-27] (pol. • ang.).
↑ Azotan sodu (nr 71752) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

Bibliografia

Ta sekcja od 2016-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Guillermo GoldG.G. Gormaz Guillermo GoldG.G., Jordi JubanyJ.J. Casanovas Jordi JubanyJ.J., Atlas mineralogii, BarbaraB. Zapolska (tłum.), Warszawa: Wiedza i Życie, 1992, ISBN 83-85231-10-2, OCLC 749625560 .
Jerzy Żaba Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II sp. z o.o., 2003, ISBN 83-7183-174-9.
Walter Schumann Minerały świata – Wyd. Alma-Press, 2003, ISBN 83-7020-313-2.
Jaroslav Bauer Skały i minerały – Wyd. Multico, 1997, ISBN 83-7073-050-7.

Linki zewnętrzne

Nitratine Mineral Data. Mineralogy Database (Webmineral). [dostęp 2011-12-23]. (ang.).

[CRC-1] CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).

[PubChem-2] Sodium nitrate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24268 (ang.).

[SA-3] Azotan sodu (nr 71752) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[ICSC-4] Azotan(V) sodu, międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy [dostęp 2016-12-27] (pol. • ang.).

[SA-US-5] Azotan sodu (nr 71752) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-12-27]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[1]