Frank Martinus Arion

Frank Martinus Arion
Frank Martinus Arion, oktober 2005
Algemene informatie
Volledige naam	Frank Efraim Martinus
Geboren	17 december 1936
Geboorte­plaats	Curaçao
Overleden	28 september 2015
Overlijdensplaats	Curaçao
Land	Curaçao
Werk
Bekende werken	Dubbelspel
Dbnl-profiel
Portaal    literatuur Cariben

Frank Martinus Arion, schrijversnaam van Frank Efraim Martinus (Curaçao, 17 december 1936 – aldaar, 28 september 2015), was een Curaçaos schrijver, dichter en taalwetenschapper.

Hij werkte in Nederland, Suriname en op de Nederlandse Antillen en schreef in het Nederlands en het Papiaments. De roman Dubbelspel (1973) vormde zijn Nederlandse debuut en zijn grootste publiek succes in Nederland.

Ik vind en ik blijf vinden dat 'het literaire' niet alles is. De roman moet doordringen in de aspecten waar de sociologie niet kan komen, ze moet onderzoeken en de uitslag van het onderzoek moet waar zijn en waarheidlievend worden opgetekend.(Vrij Nederland, 16 januari 1993)

Martinus kwam uit een gezin van drie kinderen. Toen hij twee was, vertrok het gezin naar Aruba, omdat zijn vader daar een baan kreeg bij de oliemaatschappij Lago. Toen Frank vier was, kwamen zijn zusje en moeder om bij een verkeersongeluk. Frank en zijn overgebleven zusje werden naar hun oma op Curaçao gestuurd. Die voedde hen verder op. Hij groeide op in het levendige Otrobanda, een stadsdeel dat veel beschreven is door andere auteurs. Frank was een heel goede leerling. Hij mocht op de lagere school een aantal klassen overslaan. Toen hij afscheid nam van de middelbare school had hij aan een vriendin gevraagd of zij een boekje wilde uitgeven dat hij geschreven had. Hij wilde dit als afscheidscadeautje aan zijn vrienden geven omdat hij naar Nederland ging. Toen een schrijver dit script onder ogen kwam zag die meteen de schrijversgave van Frank Martinus in.

In 1955 vertrok Martinus op 18-jarige leeftijd naar Nederland. Hij studeerde Nederlandse taal en letterkunde aan de Universiteit Leiden. Hij kon moeilijk aarden in Nederland en ging eigenlijk alleen om met andere Antillianen. Hij kwam in contact met Cola Debrot. Samen met hem gaf Frank Arion zijn eerste gedichtenbundel uit in 1957. Hierna richtte hij met nog twee anderen een Antilliaans tijdschrift op, Encuentro Antilliano.

In de jaren zestig ging hij terug naar de Antillen waar hij voor Radio Nederland Wereldomroep lezingen hield over de Antillen. Tien jaar later besloot Frank Martinus zijn studie af te maken en ging weer terug naar Nederland. In deze periode waardeerden de Leidse neerlandici hem als goede student en collega, en was hij beslist niet geïsoleerd. Na zijn studie besloot hij zich te gaan inzetten voor het samenbrengen van de Antillianen in Nederland. Hij richtte verschillende clubs en verenigingen voor Antillianen op. Ook begon hij aan Dubbelspel, zijn eerste echte roman. Het boek was na uitgave in 1973 meteen een groot succes. Hij won er zelfs de Van der Hoogtprijs mee. Het daarmee gewonnen geld gaf hij aan een organisatie tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Apartheid was iets waar Frank zich enorm druk over kon maken.

In 1975 doceerde hij aan het Instituut voor de Opleiding van Leraren in Paramaribo waar hij ook zijn vrouw ontmoette, de Surinaamse cultureel antropologe en dichteres Trudi Guda. Ze kregen een dochter. Na de Sergeantencoup vertrok het gezin naar Curaçao, waar Martinus zich eindelijk op het werk kon richten dat hem fascineerde: de standaardisering van de Papiamentse taal. Hiernaast deed hij onderzoek naar het op Curaçao voorkomende Gueni, een slaventaal die mogelijk gediend heeft als lingua franca voor de ontwikkeling van het Papiaments.^[1] Uiteindelijk richtte hij zijn eigen politieke partij Kambio Rapido op die deze taal moest beschermen voor de toekomst. In 1996 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam op The Kiss of a Slave. Papiamentu's West-African Connections, zijn dissertatie over de oorsprong van het Papiamentu.

Arion zette zich ervoor in dat er een slavernijmonument zou worden opgericht in Amsterdam.^[2][3] Hij leverde een bijdrage aan het boek Het verleden onder ogen. Herdenking van de slavernij, onder redactie van Gert Oostindie, dat in 1999 werd uitgegeven, en bood dat boek, samen met een open brief, datzelfde jaar aan aan Roger van Boxtel, de voorzitter van de commissie van de Tweede Kamer die "betogen van de afgevaardigden van de 6 eilanden en Suriname tijdens een rondetafelgesprek met deze commissie aanhoorde". ^[2] Het Nationaal monument slavernijverleden werd onthuld in het Oosterpark (Amsterdam) op 1 juli 2002, op Ketikoti.

In 1992 werd Frank Martinus Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. In december 2008 maakte hij bekend zijn lintje terug te willen geven aan de Staat der Nederlanden, omdat hij meent dat Nederland bezig is aan een herkolonisatie van de Antillen, door sanering van de Antilliaanse schulden te koppelen aan meer justitiële controle.^[4][5]

In 2001 werd hem de Cola Debrotprijs toegekend.^[6],^[7] In 2003 ontving hij de Tapushi di oro.

In 2014 ging in première op de Curaçao International Film Festival Rotterdam de documentairefilm van Cindy Kerseborn, getiteld Yu di Korsou (landskind), over het leven van Martinus Arion.^[8]

In oktober en november 2006 was Dubbelspel de speerpunt van de nieuwe leescampagne Nederland Leest van de Stichting CPNB. Journaallezer Philip Freriks was de "ambassadeur" van de campagne. Arions roman werd in een oplage van 575.000 exemplaren gratis verstrekt aan leden van openbare bibliotheken en een gebonden editie werd tegen gereduceerd tarief (€ 10,-) in de boekhandel aangeboden. Het was de bedoeling dat zo veel mogelijk lezers van het boek met elkaar in discussie gaan. Blijkbaar werkte de actie, want de run op de bibliotheken om een exemplaar te bemachtigen was zo massaal, dat al na een week besloten werd een extra oplage van 150.000 stuks te drukken.

In 2017 ging de film Double Play van regisseur Ernest Dickerson, gebaseerd op de roman Dubbelspel, in première op het International Film Festival Rotterdam.^[9]

• 1957 - Stemmen uit Afrika (gedichten)
• 1972 - Bibliografie van het Papiamentu
• 1973 - Dubbelspel
• 1974 - Sisyphiliaans alpinisme tegen miten
• 1975 - Afscheid van de koningin
• 1977 - Albert Helman, de eenzame jager
• 1979 - Nobele wilden
• 1993 - De ibismensmuis
• 1995 - De laatste vrijheid
• 1996 - The Kiss of a Slave. Papiamentu's West-African Connections (proefschrift)
• 2001 - De eeuwige hond
• 1999 - Het verleden onder ogen. Herdenking van de slavernij (bijdrage), Uitgeverij Arena/Prins Claus Fonds, ISBN 9789069743769. Onder redactie van Gert Oostindie, ook met bijdragen van Iwan Brave, Judith Belinfante, Hugo Pos, Carl Niehaus, Adriaan van Dis, Wim Willems, Jude Kehla, Edwin Marshal, Iwan Wijngaarde, Ruben Gowricharn, Gilbert Felix Bacilio, James Walvin, Richard Price, Ina Césaire, Carel de Haseth, Wim Manuhutu, Fridus Streijlen, Pedro Pérez-Sarduy, Lowel Fiet, Flávio dos Santos Gomes, Hilary Beckles, Samir Amin, Nigel Worden, Allison Blakely, Seymour Drescher en Harry Goulbourne
• 2005 - Eén ding is droevig
• 2006 - De deserteurs
• 2006 - Drie romans (bevat: Afscheid van de koningin; Nobele wilden; De laatste vrijheid)

• Mineke de Vries, ‘De lieveling van de fraters; het dubbelleven van Frank Martinus Arion’. In: De Parelduiker, 3/2021.
• Jos de Roo, ‘Frank Martinus Arion.’ In: Antilliaans literair logboek. Zutphen: De Walburg Pers, 1980, p. 69-96.
• K. Beekman, ‘Frank Martinus Arion’. In: Ad Zuiderent, Hugo Brems, Tom van Deel (red.), Kritisch lexicon van de Nederlandstalige literatuur na 1945. Derde aanvulling (1981), p. 1-9.
• Maritza Coomans-Eustatia, Wim Rutgers, Henny E. Coomans (red.), Drie Curaçaose schrijvers in veelvoud: Boeli van Leeuwen, Tip Marugg, Frank Martinus Arion. Zutphen: De Walburg Pers, 1991.
• Michiel van Kempen, ‘Icarus op Curaçao: over Dubbelspel van Frank Martinus Arion’. In: Bzzlletin, nummer 260 (1998), p. 45-48.
• Cindy Kerseborn (red.), Hommage aan Frank Martinus Arion. Amsterdam: Cimaké Foundation, 2013.
• Wim Rutgers, 'Frank Martinus Arion in vier facetten'. In: Caraïbisch Uitzicht, 18 april 2014.
• Marta Dijkhoff (e.a., red.), Frank Martinus Arion: plantad’den kunuku kurú. Liber Amicorum. Curaçao: Algemene Faculteit van de University of Curaçao, dr. Moises da Costa Gomez, 2016.
• G. Broek, ‘50 jaar Dubbelspel: emancipatoire klapper.’ In: Caraïbisch Uitzicht, 10 september 2023.
• Mineke de Vries, 'Frank Martinus Arion; Zwart bewustzijn en Nederlandse arrogantie'. In literatuurgeschiedenis.org, 29 augustus 2024.

• Literatuur van het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden
• Lijst van schrijvers uit het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden
• Lijst van papiamentisten

• Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
• Alle artikelen van en over Frank Martinus Arion op Caraïbisch Uitzicht
• Dubbelspel op Boeklog
• Bericht Antilliaanse omroep over het teruggeven van het lintje^{[dode link]}
• Interview over het lintje