Гликозид

Гликозидите се ацетали во кои водородот од полуацеталната група е заменет со алкилен остаток. Гликозидите настануваат при реакција на полуацеталната група од моносахаридите со различни алкохоли, феноли и карбоксилни киселини.

Гликозидите се доста распространети во растителниот свет, а познати се и животински гликозиди. Во гликозиди спаѓаат многу важните за исхраната на луѓето и животните олигосахариди и полисахариди, потоа фармаколошки активните гликозиди кои ја стимулираат работата на срцето, претставуваат пигменти во цвеќињата, влегуваат во состав на природните бои (како индигото), и најпознатите животински гликозиди - цереброзидите.

Соединението кое стапува во реакција со моносахаридот се вика агликон, а настанатата врска се нарекува гликозидна врска. Таа може да настане и помеѓу две молекули на моносахариди, кога полуацеталната група од еден јаглехидрат реагира со хидроксилната група од друг. Во ваков случај и агликонот е шеќер (јаглехидрат) и ваквите гликозиди се нарекуваат холозиди, за разлика од хетерозидите кај кои агликонот не е шеќер.

Ако гликонот на гликозидот е гликоза, тогаш молекулата е гликозид; ако е фруктоза, тогаш молекулата е фруктозид; ако е гликуронска киселина, тогаш молекулата е гликуронид; итн. Во организмот, токсичните супстанци често се врзуваат за гликуронската киселина со цел да се зголеми нивната растворливост во вода; добиените гликурониди потоа се излачуваат.

Кај овие соединенија агликонот има фенолна структура. Пример за фенолен гликозид е арбутинот присутен во мечкиното грозје (Arctostaphylos uva-ursi). Има уроантисептично дејство.

Овие соединенија содржат иридоидна група; на пр. аукубин, генипозидинска киселина, тевиридозид, логанин, каталпол.